Kıbrıs'ta Barış Süreci Hızlanıyor...

 

KKTC'de Tufan Erhürman'ın Cumhurbaşkanı seçilmesiyle yeniden hareketlenen Kıbrıs'ta, halen ateşkes statüsündeki Kıbrıs Sorunu'na kalıcı bir barış getirilmesi yönünde müspet gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Öyle ki, 20 Kasım 2025 tarihinde Birleşmiş Milletler gözetiminde iki lider (Erhürman ile Nikos Hristodulidis) arasında gerçekleştirilen pozitif görüşme sonrasında, Kıbrıs basınına yansıyan kulis bilgilerine göre, Erhürman'ın seçim kampanyasında öne sürdüğü 4 ön şartın 3'ünde Kıbrıs Rum tarafının desteği şimdiden sağlanmış durumda. Bu, ilerleyen aylarda görüşmelerin kapsamlı çözüm bağlamında ivmelenebileceğine dair çok önemli bir tespit. Bu yazıda, Kıbrıs'taki gelişmeleri özetlemeye çalışacağım.

Lefkoşa merkezli Gıynık Gazetesi'nin Politis gazetesine dayandırdığı 30 Kasım 2025 tarihli habere göre, Erhürman ile Hristodulidis’in ilk görüşmelerinde yakalanan iyi ve yapıcı ortam, Cumhurbaşkanlığı Müsteşarı Mehmet Dânâ ile Rum Müzakereci Menelaos Menelau’nun Cuma günkü iki saatlik  görüşmesine de olumlu yansımış ve şimdiden her iki lider de BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi Maria Angela Holguin ile yapacakları görüşme için hazırlanmaya başlamışlardır. Dahası, Rum lider, Nikos Hristodulidis, Erhürman'ın öne sürdüğü 4 şarttan (1. Kıbrıslı Rumlar, siyasi eşitlik ve dönüşümlü Başkanlığı kabul etmelidir, 2. Müzakereler için bir takvim belirlenmeli ve iş ağırdan alınmamalıdır, 3. Mülkiyet konusunda varılan uzlaşının bozulmayacağı taahhüt edilmelidir, 4. Kıbrıslı Rumlar müzakereleri bir kez daha terk ederlerse, statükoya dönülmeyeceği ve KKTC’nin bazı kazanımlar elde edeceği konusunda uzlaşıya varılmalıdır.) 3'üne şimdiden onay vermeye hazırdır. Habere göre, ilk 3 madde konusunda herhangi bir çekincesi olmayan Rum liderliği, dördüncü maddede geçen müzakerelerin çökmesi durumunda ne olacağı konusunda ise müzakerelerin Türk tarafı nedeniyle sonuçsuz kalması durumunda ne olacağını gündeme getirmiştir. Bu bağlamda, Hristodulidis, müzakereler Kıbrıs Türk tarafı yüzünden çökerse ne olacağını sormuş ve örneğin Kapalı Maraş’ın Kıbrıslı Rumlara verilip verilmesinin gerekip gerekmeyeceğini ve Türkiye’nin bunu yazılı hale getirip getiremeyeceğini sormuştur. Bu durum, iki taraf arasında halen ciddi pürüzler olabileceğine işaret etse de, her iki liderin de Guterres Çerçevesi'ne destek vermesi, gelecek adına olumlu bir sinyaldir.

Hatırlanacak olursa, 2017 Crans-Montana'da çözümü çok olası bir ihtimal haline getiren, ama dönemin Rum lideri Nikos Anastasiades'in son anda caymasıyla sonuçsuz kalan Guterres Çerçevesi, ismini BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'ten alan Kıbrıs Sorunu konusundaki tarihi bir ilkeler manzumesidir. Buna göre, Guterres Çerçevesi şu şekilde özetlenebilir:

Güvenlik ve Garantiler: Yeni federal Kıbrıs'ta, 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti'nin eski tip garanti/güvenlik sistemleri uygulanmayacaktır. Ancak bu, "sıfır asker, sıfır garanti" demek de değildir. Bunun yerine, her iki tarafı da tatmin edecek yeni bir güvenlik/garanti sistemi müzakereler sonucunda oluşturulacaktır. Çözümle beraber asker sayısında kayda değer azalma yaşanacak, ayrıca taraflar arasında asker konusu görüşülecek ve Yunanistan ile Türkiye'nin adada belli miktarda asker bulundurması gündeme gelebilecektir.

Toprak: Toprak konusunda Mustafa Akıncı döneminde taraflar arasında büyük ölçüde uzlaşılmış ve KKTC bir miktar toprağı Rum tarafına bırakmayı taahhüt etmiştir. Özellikle Güzelyurt'un Rum tarafına verilmesi hususunda ilkesel uzlaşı kabul görmüştür.

Mülkiyet: Mülkiyet konusunda da taraflar arasında büyük ölçüde uzlaşıya varılmış ve "eşdeğer muamele" ilkesi uyarınca her iki taraftan da kişilerin hak kayıplarının önüne geçilmesi uzlaşısına varılmıştır.

Yönetim ve Güç Paylaşımı: Güç paylaşımı konusunda 2/1 oranında dönüşümlü Başkanlık prensibi kabul görmüştür. Bu, 4 yıl Rum, 2 yıl Türk Başkan anlamına gelmektedir.

Siyasi Eşitlik: Siyasi eşitlik konusunda da hiçbir sorun bulunmamakta ve Rum tarafı bu ilkeye destek vermektedir.

Bu çerçeveye her iki liderin de sıcak yaklaşması, Kıbrıs Sorunu'nda tarihi bir sürece girilebileceği ve çözüme ulaşılabileceği umudunu doğurmaktadır. Ancak tesadüfi değildir ki, Kıbrıs'ta barış rüzgarlarının esmeye başlamasıyla birlikte, her iki taraftan aşırı sağcı faşist siyasetçiler de gündemi değiştirmek ve müzakereleri sabote etmek için girişimlere başlamışlardır. Örneğin, Türkiye karşıtı popülist açıklamalarıyla bilinen Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias, Türkiye'yi tehdit olarak gördükleri ve önemli bir turizm merkezi olan Ege Denizi'ni "füzelerle donatmak istediklerini" belirten açıklamasıyla neye hizmet ettiğini açıkça ortaya koymuş ve barış havasını bozmaya çalışmıştır.

Dendias gibilerden farklı olarak, çözümü bölgesel barış için ileri bir unsur olarak gören yapıcı kişiler de bulunmaktadır. Örneğin, ABD'nin Ankara Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın Doğu Akdeniz'de barış için Kıbrıs'ta çözüme destek verdiklerini açıklaması önemlidir. Ayrıca Türkiye'yi seven ve destekleyen Türk Devletleri de çözüme destek olmaktadır. Örneğin, Kıbrıs Cumhuriyeti'ne Büyükelçi atayan Kazakistan, bu kararını izah etmekte ve yaptıklarının doğru olduğu konusunda hiçbir şüpheye yer vermemektedir. Hatırlanacak olursa, müttefikleri Türkiye'yi uluslararası hukuka uygun çizgiye çekmek isteyen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) da 2025 Budapeşte Bildirisi ile kısa süre önce çözüme yönelik bir resmi açıklama yapmıştır. Bu açıklamayı müteakiben, birçok Türk devleti (Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan), Güney Lefkoşa'da Büyükelçilik açarak Rum Kesimi ile resmi ilişkilerini tesis etmeye başlamıştır. 

Dileğimiz, Türkiye'nin BM düzenine destek veren uluslararası hukuka saygılı bir devlet olarak Kıbrıs müzakerelerine engel olmaması ve emperyalizm karşıtı bir devlet olarak adanın iki yerli halkına çözüm formülü geliştirmeleri için fırsat tanımasıdır. Bu, kesinlikle Türkiye'ye zarar değil, fayda sağlayacak bir husustur. Zira komşularıyla sorunlu ilişkilerini düzelten bir ülke, hiç şüphesiz ekonomik ve siyasi olarak kısa sürede daha da güçlenecek ve etkisi farklı şekillerde artacaktır. Şimdilerde PKK'nın tasfiyesi için tarihi bir süreç yürüten Türk hükümeti, bunu mutlaka fark etmeli ve çözüm için samimiyetle çabalamalıdır. 

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ

Özgür Özel est réélu président du CHP (Novembre 2025)

 

Le CHP (Parti républicain du peuple), premier et plus ancien parti politique de Turquie (1923-1980 ; 1992-), est souvent qualifié de « parti des congrès » en raison du fort factionnalisme qui règne en son sein et qui a donné lieu à une concurrence acharnée pour le leadership. En ce sens, fondé par le fondateur de la Turquie moderne et premier président de la République, Mustafa Kemal Atatürk, en même temps que la République elle-même, le parti a connu un processus de transition à sa tête lors de congrès démocratiques en 1972, 2010 et 2023. Au cours de ces changements de direction, le parti s'est également transformé sur le plan idéologique et est finalement devenu un parti politique social-démocrate moderne qui donne la priorité à l'adhésion de la Turquie à l'Union européenne (UE) pour l'avenir du pays, afin d'honorer les efforts de modernisation passés.

Ecevit et İnönü

En 1972, lors du 5e congrès extraordinaire du parti, le deuxième président de la République et deuxième président du parti, İsmet İnönü (İsmet Pacha), a dû céder sa place à Bülent Ecevit, qui est finalement devenu le troisième président du parti. Ecevit transforma le CHP, parti kémaliste/atatürkiste/étatiste, en un parti populiste de gauche et remporta les élections de 1973 et 1977 après de longues années de domination de la politique de droite. Mais le parti a été dissous par le régime militaire, à l'instar de tous les partis politiques du pays après le coup d'État du 12 septembre 1980. Il a toutefois été rétabli en 1992 par Deniz Baykal, İsmail Cem et de nombreux autres anciens membres populaires du parti. Deniz Baykal a été élu président du parti, et un nouveau processus politique a commencé. Malgré son emprise sur le parti grâce au contrôle des délégués, Baykal, considéré comme un « factionnaire », a dû démissionner à deux reprises, en 1995 et 1999, en raison du processus de fusion avec le SHP en 1995 et des mauvais résultats électoraux en 1999. Pendant ces processus de transition, Hikmet Çetin et Altan Öymen ont occupé brièvement la présidence du parti. Mais à chaque fois, Baykal a réussi à revenir et à reprendre la direction du parti, grâce à son contrôle sur les délégués.

Kılıçdaroğlu et Baykal

En 2010, à la suite d'un scandale lié à une sex tape, Deniz Baykal, quatrième président de longue date du parti, a dû démissionner. Lors du 33e congrès ordinaire, Kemal Kılıçdaroğlu, député populaire du parti, a été élu septième président du parti après Mustafa Kemal Atatürk (1923-1938), İsmet İnönü (1938-1972), Bülent Ecevit (1972-1980), Deniz Baykal (1992-1995 ; 1995-1999 ; 2000-2010), Hikmet Çetin (1995-1995) et Altan Öymen (1999-2000). Cependant, malgré ses 13 années d'efforts pour faire passer les voix de son parti de 20 % à 50 %, après la défaite surprenante de Kılıçdaroğlu à l'élection présidentielle de 2023 contre Recep Tayyip Erdoğan, lors du 38e congrès ordinaire du CHP, le jeune député du parti, Özgür Özel, a été élu de manière inattendue 8e président contre Kılıçdaroğlu. Özel était soutenu en coulisses par Ekrem İmamoğlu, le populaire maire d'Istanbul et membre du parti. En ce sens, son leadership semblait au départ faible et indirect en raison du fort soutien dont bénéficiait İmamoğlu parmi les délégués.

İmamoğlu et Özel

Cependant, en raison d'accusations de corruption et de poursuites judiciaires contre le parti et en particulier contre la municipalité métropolitaine d'Istanbul (İBB), Özel a dû défendre son poste de président/dirigeant à trois reprises supplémentaires lors du 20e congrès extraordinaire en septembre 2024, du 21e congrès extraordinaire en avril 2025 et du 22e congrès extraordinaire en septembre 2025. Özel a été réélu pour la quatrième fois les 29 et 30 novembre 2025, lors du 39e congrès ordinaire du parti, en remportant tous les votes des délégués du parti (1 333 votes sur 1 333 délégués). De plus, la liste d'Özel a été entièrement approuvée et ses 80 candidats ont tous été élus à l'assemblée du parti. Cela montre qu'Özgür Özel est désormais le leader incontesté du parti. Son leadership n'est plus faible et indirect, et nous pouvons conclure que le CHP est désormais le parti d'Özgür Özel plutôt que celui d'Ekrem İmamoğlu, bien qu'Özel continue de soutenir la lutte juridique d'İmamoğlu contre les accusations.

Erdoğan et Özel

La réélection d'Özel pour un quatrième mandat montre également qu'il pourrait devenir l'adversaire du président Erdoğan lors de la prochaine élection présidentielle. En effet, Özel bénéficie du soutien total des membres et des délégués de son parti, tandis que les autres candidats potentiels rencontrent certaines difficultés. Par exemple, le populaire maire d'Istanbul Ekrem İmamoğlu, membre du CHP, est en prison pour corruption et crime organisé. L'autre maire populaire du parti, Mansur Yavaş, originaire d'Ankara, ne bénéficie pas du même soutien que Özel au sein du parti, car il vient d'un milieu politique très différent (le MHP ultranationaliste). De plus, après avoir battu son leadership lors de quatre congrès différents, Özel peut désormais revendiquer à juste titre sa candidature à la prochaine élection présidentielle. C'est pourquoi il semble que la popularité d'Özgür Özel continue de croître et qu'il pourrait devenir le prochain président de la Turquie si la tendance actuelle se maintient.

La démocratie reposant sur une concurrence responsable entre le gouvernement et l'opposition, nous souhaitons bonne chance au parti au pouvoir, l'AKP, et au principal parti d'opposition, le CHP, dans leur lutte politique. Nous espérons que le peuple turc prendra la bonne décision.

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ

Özgür Özel is reelected CHP chair

 

Türkiye's first and oldest political party (1923-1980; 1992-), the CHP (Republican People's Party), is often labelled the "party of congresses" due to strong factionalism within the party, which has led to fierce leadership competition. In that sense, established by modern Türkiye's founder and the first President of the Republic, Mustafa Kemal Atatürk, simultaneously with the Republic itself, the party had a leadership transition process in democratic congresses in 1972, 2010, and 2023. During these leadership changes, the party also had transformed ideologically and eventually has become a modern social democratic catch-all political party that prioritizes European Union (EU) membership for Türkiye's future to honor the past efforts of modernization.

Bülent Ecevit and İsmet İnönü in 1972

In 1972, during the 5th Extraordinary Congress of the party, the second President of the Republic and second chair of the party, İsmet İnönü (İsmet Pasha), had to step down against Bülent Ecevit, who eventually became the third chair of the party. Ecevit transformed CHP from a Kemalist/Atatürkist/statist party into a populist left-wing party and became successful in winning elections in 1973 and 1977 after long years of the dominance of right-wing politics. But the party was closed down by the military regime, similar to all political parties in the country after the September 12, 1980 coup. However, it was reestablished by Deniz Baykal, İsmail Cem, and many other former popular party members in 1992. Deniz Baykal was elected the party's chair, and a new political process had begun. Despite having a strong grip over the party by controlling the delegates, "factionalist" Baykal had to step down two times in 1995 and 1999 due to the merger process with the SHP in 1995 and poor electoral performance in 1999. During these transition processes, Hikmet Çetin and Altan Öymen served as party chairs for a short while. But each time Baykal was able to make a come back and get the leadership again, thanks to his control over the delegates.

Kemal Kılıçdaroğlu and Deniz Baykal

In 2010, after a sextape scandal, the party's long-serving fourth chair Deniz Baykal had to resign, and during the 33rd Ordinary Congress, the party's popular deputy Kemal Kılıçdaroğlu was elected the 7th chair of the party after Mustafa Kemal Atatürk (1923-38), İsmet İnönü (1938-72), Bülent Ecevit (1972-80), Deniz Baykal (1992-95; 1995-99; 2000-10), Hikmet Çetin (1995-95), and Altan Öymen (1999-2000). However, despite his 13-year efforts to increase his party's votes from 20% to 50%, after Kılıçdaroğlu's shocking defeat in the 2023 presidential election against Recep Tayyip Erdoğan, in the 38th Ordinary Congress of CHP, the party's young deputy, Özgür Özel, was unexpectedly elected the 8th chair against Kılıçdaroğlu. Özel was supported by Ekrem İmamoğlu from behind, the party's popular İstanbul Mayor. In that sense, his leadership at the beginning seemed weak and indirect due to the strong support of İmamoğlu among the delegates.

Ekrem İmamoğlu and Özgür Özel

However, due to corruption charges and legal processes against the party and especially against the İstanbul Metropolitan Municipality (İBB), Özel had to defend his chair/leadership 3 more times at the 20th Extraordinary Congress in September 2024, at the 21st Extraordinary Congress in April 2025, and at the 22nd Extraordinary Congress in September 2025. Özel was reelected for a fourth time on November 29-30, 2025, at the 39th Ordinary Congress of the party, by taking all votes from the party delegates (1.333 votes from 1.333 delegates). Moreover, Özel's list was fully approved, and all of his 80 candidates were elected to the party assembly. This shows that Özgür Özel is now the uncontested leader of the party. His leadership is not weak and indirect anymore, and we can conclude that CHP now is the party of Özgür Özel rather than Ekrem İmamoğlu, although Özel continues to support İmamoğlu's legal struggle against the charges.

Erdoğan and Özel

Özel's reelection for a fourth time also shows that he could become President Erdoğan's opponent in the next presidential election. That is because Özel enjoys full support from his party members and delegates, and other potential candidates have some problems. For instance, CHP's popular İstanbul Mayor Ekrem İmamoğlu is in jail due to corruption and organized crime charges against him. The party's other popular Mayor from Ankara, Mansur Yavaş, lacks the support Özel enjoys within the party since he comes from a very different political background (ultranationalist MHP). Moreover, after defeating his leadership in 4 different congresses, Özel can now rightfully claim his candidacy in the next presidential election. That is why it seems like Özgür Özel's star continues to rise, and he could become Türkiye's next President with the current trend.

Since democracy is based on a responsible competition between the government and the opposition, we wish both the governing AK Parti and the main opposition party, CHP, good luck in their political struggle. We hope that Turkish people will make the right decision.

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ