Isaiah Berlin and 'Two Concepts of Liberty'

Russian-British social and political theorist Isaiah Berlin (1909-1997)[1] is one of the most important political theorists in the contemporary liberal thought. Born in Riga in 1909, Berlin lived in England and studied philosophy at Oxford. He worked for the British intelligence service during the Second World War in New York. Berlin, who died recently in 1997, is also known for his support to the Zionist cause. Berlin was a Jew and a committed Zionist. Generally Berlin is considered as a part of the liberal school, but his originality makes himself a school of thought. Berlin’s most important works are Historical Inevitability (1954) and Two Concepts of Liberty (1958). In this assignment, I am going to analyze some of his ideas that are mentioned in the book Two Concepts of Liberty[2].

Two Concepts of Liberty

Two Concepts of Liberty was in fact the inaugural lecture delivered by Isaiah Berlin before the University of Oxford on 31 October 1958. It was later published as a 57-page pamphlet by Oxford at the Clarendon Press. It also appears in the collection of Berlin’s papers entitled Four Essays on Liberty (1969) and was more recently reissued in a collection entitled simply Liberty (2002).[3]

In  Two Concepts of Liberty, Berlin, first of all, shows what he understand from “political” at the beginning. In his view, political is not something technical that is related to means, but rather it is directly related to the ends and purposes.[4] He criticizes Positivism and Marxism for their unchangeable belief that after the final triumph of reason or proletariat class, politics would be a matter of technical issues. He rejects this Saint-Simonian and Marxist understanding of politics and theorizes politics as the very choice of ends as well as means that will be served to achieve these ends. Berlin later begins to criticize dogmatic preciseness and historical inevitability understanding of Marxism. He thinks that like the German poet Heine thought earlier, ideas are equally important as historical and structural conditions. So, he believes that French Revolution was the product of inequalities caused by the structural positioning of classes and conflicts in the mode of production as well as Jean Jacques Rousseau’s provoking ideas. According to Berlin, “only a very vulgar historical materialism that denies the power of ideas, and says that ideals are material interests in disguise” (Berlin, p. 119). By saying this, Berlin does not ignore or reject the importance of historical and structural conditions in the social change. Instead, he thinks that although these conditions are important, ideas and theories also contribute to the making of history.

Berlin, in the next paragraphs begins to explain his understanding of freedom, coercion and his famous dichotomy of “positive freedom” and “negative freedom”. For Berlin, coercion is to deprive a man of freedom. Coercion is realized through the “deliberate interference of other human beings within the area in which I could otherwise act” (Berlin, p. 122). Freedom on the other hand is self-mastery, people’s right to act without any interference from other people or institutions. He thinks that freedom consists of two different elements. The first one (negative freedom) is related to the specific area in which individuals are able to do whatever they want without any interference. The second one is positive freedom and it is about the source of interference mechanism when the individual goes out of the borders of the negative freedom (Berlin, pp. 121-122). Berlin is in the desire of as much as negative freedom possible that can be realized only by non-interference of others.[5] Berlin claims that a person has right to blame the system because of his poverty only if other people previously made specific arrangements that makes this person poor. So, Berlin claims that coercion and the restriction of political freedom are directly related with other people’s involvement and this has nothing to do with “mere incapacity to attain a goal” (Berlin, p. 122).

Berlin later starts to explain the development of negative freedom conception by classical English political philosophers. For instance, in Hobbesian thought, it is easy to perceive the efforts of determining the limits of the area in which individuals would be free. Because of Hobbes’ dark and pessimistic understanding of human nature, his theory does not lead to a theory of liberal state, but rather an oppressive absolutist regime. The reason behind these efforts is the belief that unlimited “natural freedom would lead to social chaos in which men’s minimum needs would not be satisfied” (Berlin, p. 123). In addition to this classical tradition, there have been also many libertarian political theorists like John Stuart Mill, Benjamin Constant and Alexis de Tocqueville. Berlin accepts that men are largely interdependent and “no man’s activity is so completely private as never to obstruct the lives of others in any way” (Berlin, p. 124). In other words, Berlin recognizes the fact that the liberty of some may be based on the restraint of others. He also states that priorities of different people may differ considering the dilemma between freedom and social assistance. Although social assistance is a kind of interference, it would be a better choice for a poor, illiterate Egyptian peasant compared to political freedoms. Berlin then declares his formula for the limits of freedom which is similar to Mill’s “harm principle” or John Rawls’ "theory of justice". Berlin’s theory is that “if the liberty of myself or my class or nation depends on the misery of a number of other human beings, the system which promotes this is unjust and immoral” (Berlin, p. 125). However, if I curtail some of my freedoms in order to help other people increasing their liberty, it would be an absolute loss of liberty and loss for universal progress. As it was stated by Mill, the individual liberty is sacred since it provides spontaneity, originality, genius and human progress in total. Mill believes that without individual freedoms, the society would be enslaved by the “collective mediocrity” (Berlin, p. 127). In his view, individual freedoms would lead to a social harmony and progress instead of chaos and wars like in Hobbesian thinking. Since freedom is “pursuing our own good in our own way”, there should minimum limits on individual freedoms.

Berlin thinks that in liberal thinking, there are two dimensions. The first dimension, which is negative freedom, is about the people’s liberties without any interference. It is related to ends rather than means. The second dimension focuses on means and procedures and aims to limit people’s freedoms to secure them. Understanding the difference between these two dimensions of modern societies is crucial in Berlin’s idea. In my opinion, Berlin’s ideas can be better read from public-private and democracy-liberalism dichotomies’ perspective. As far as I am concerned, Mill takes the sides of liberalism and private sphere against democracy and public sphere. Liberalism is different from democracy and even “a liberal-minded despot could allow his subjects a large measure of personal freedom” (Berlin, p. 129). The real political for Berlin is settled in liberalism, in the private sphere, in discussions about the ends not about the means. Democracy however, is more or less a mean to secure ends and differs from the first dimension of freedom. Democracy is related with the positive freedom which is based on deciding on determining the identity and characteristics of the source of interference. Democracy is much more related to procedures and does not guarantee a life of freedom.[6]

Berlin’s emphasis on the importance and the absolute necessity of negative freedom is significant. In my opinion, he makes a very good job in differentiating positive and negative freedoms from each other. However, we should spend some more time on positive freedom. Since negative freedoms would lead to inequalities in the private sphere (people are not equal considering their natural capacities, talents etc.), positive freedoms are also important as negative freedoms in my opinion. For instance, although family is generally considered as in the private sphere, family law and the state’s involvement into the private sphere absolutely needed to protect children and women against domestic violence. Similarly, the involvement of the state and law is needed for the legitimization of “gay marriages” for example. In many issues, we need the interference of state and other people into the private zone for our own sake. Positive freedom is much more related with the social or welfare state. Positive freedom not only focuses on the source of interference mechanism but also aims to help disadvantaged individuals and groups in the private zone. In my opinion, Berlin takes the issue only from the procedural aspect of the positive freedom and does not talk too much about the necessities and advantages of positive freedom.

To sum up, in my opinion although Berlin’s efforts to differentiate positive and negative freedoms are very successful, his defense for the superiority and the sufficiency of negative freedoms in parallel with the classical libertarian tradition is not plausible for me. Preventing inequalities and helping disadvantaged groups should be the focus of “political” as well as freedoms and rights in my opinion.

Assist. Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] “Where ends are agreed, that only questions left are those of means, and these are not political but technical, that is to say, capable of being settled by experts or machines like arguments between engineers or doctors” (Berlin, p. 118).
[2] “By being free in this sense I mean not being interfered with by others. The wider the area of non-interference, the wider my freedom” (Berlin, p. 123).
[3] “But there is no necessary connexion between individual liberty and democratic rule. The answer to the question ‘Who governs me’ is logically distinct from the question ‘How far does the government interfere with me’. It is in this difference that the great contrast between the two concepts of negative and positive liberty, in the end, consists” (Berlin, p. 130).
[4] For details see; https://en.wikipedia.org/wiki/Isaiah_Berlin.
[5] Available at Amazon.com; https://www.amazon.com/Two-concepts-liberty-inaugural-University/dp/B0007JRBBU.
[6] For details see; https://en.wikipedia.org/wiki/Two_Concepts_of_Liberty.

Martin Jacques’ın Perspektifinden Çin Halk Cumhuriyeti

1945 doğumlu İngiliz gazeteci, yazar ve akademisyen Martin Jacques[1], ilk kez 2009 yılında yayınladığı When China Rules the World (tam ismiyle When China Rules the World: The End of the Western World and the Birth of a New Global Order) adlı kitabıyla[2] dünya çapında büyük ses getirmiş bir kişidir. Jacques, 2012 yılında Avustralya’daki Melbourne Üniversitesi’nde kitabı ve Çin’in dünya siyasetindeki yükselişi hakkında önemli bir konuşma yapmıştır. Kitabın büyük ilgi görmesi ve güncel gelişmeler nedeniyle, yazar, 2012 yılında kitabın ikinci edisyonunu da yazmıştır. Kitap, “Çin Dünyayı Yönetince” ve “Çin Hükümetinde Dünyayı Neler Bekliyor?” gibi isimlerle Türkçe’ye de çevrilmiştir.[3] Bu yazıda, Jacques’ın bu konuşması özetlenecek ve bazı fikirleri tartışmaya açılacaktır.

Martin Jacques’ın yazıya kaynaklık eden konuşması

Martin Jacques’a göre, Batı dünyası açısından Çin’in son yıllardaki hızlı yükselişiyle ilgili iki ilginç sorun söz konusudur. Bunlardan ilki, Batı medeniyetinin daha önce 1,3 milyarlık devasa bir güçle hiç karşı karşıya gelmemiş olmasıdır. Konuşmanın yapıldığı dönemde Çin ekonomisinin ABD ekonomisinin yarısından büyük olduğunu belirten Jacques (günümüzde Çin ekonomisi ABD ekonomisi ile başabaş hale gelmiştir), bunun son birkaç on yılda gerçekleştiğini vurgulamakta ve Çin’in hızlı yükselişine dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, yazara göre, Pekin, yeni dünya düzenini şekillendiren en önemli aktörlerden birisidir. İkinci önemli sorun ise, Çin’in Batı dünyası tarafından algılanmakta zorluk yaşamasıdır. Martin Jacques, Çin’in kendisine özgü ve Batı’dan çok farklı değerleri olan bir medeniyet olduğuna vurgu yaparak, klasik Batılı paradigma ve değerlerle Çin’i anlamaya çalışmanın hatalı sonuçlar vereceğini söylemektedir. Ancak son iki asırdır dünyayı yöneten Batı medeniyeti, bunu yapmakta zorlanmakta ve bu durum da Çin’le ilişkilerde sorunlara yol açmaktadır. Modernleşmenin sadece teknoloji kullanımını değil, başka sosyokültürel ve sosyoekonomik değerleri de kapsadığını belirten Jacques, bugün dünyada bu değerler bağlamında en farklı ülke ve medeniyetlerden birisinin Çin Halk Cumhuriyeti olduğunu iddia etmektedir. Hatta yazara göre, Çin, hiçbir zaman Batılı olmamıştır ve asla Batılılaşmayacaktır.

When China Rules the World

Bu girişin ardından, Çin’in Batı’dan farklılıklarını sıralamaya başlayan Jacques’a göre, ilk önemli özellik, 2000 yılı aşkın bir süredir hemen hemen aynı coğrafyada yaşayan Çinliler ve onların kurdukları Çin medeniyetinin köklerinin tarihin derinliklerine dayanması ve bu medeniyetin günümüze kadar fazla bozulmadan gelmeyi başarmasıdır. Jacques, bu noktada Çin’in bir devletten daha çok bir medeniyet olduğunu da sözlerine eklemektedir. Çin’in Batılı anlamda bir ulus-devlet modelinden çok daha farklı şekilde oluştuğunu belirten Jacques, Batılı devletlerin “ulus”, Çin’in ise “medeniyet” paradigması etrafında şekillendiğine dikkat çekmektedir. Çin’in bir diğer önemli özelliği de, binlerce yıldır hemen hemen aynı siyasi sınırlarda yaşayan bir medeniyet olmasıdır. Milattan önce kurulan Çin devletlerinin haritaları incelendiğinde bile, bu devletlerin bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti ile aynı topraklarda kurulduğu kolaylıkla fark edilecektir. Üçüncü bir farklılık ise, Çin’in toprak ve nüfus anlamında devasa bir ülke olmasıdır. Bu durumun doğal bir sonucu ise, Çin’in eyaletleri arasında birçok farklılık olmasıdır. Bu farklılıklar, nüfus, sanayileşme, sosyal gelişme ve daha birçok alanı kapsamaktadır. Martin Jacques, Çin’in en önemli siyasi değerinin ise “birlik” (unity) olduğunu da iddia etmektedir. Avrupa tarihinden farklı olarak, Çin tarihi, uluslara ve ulus-devletlere bölünmenin değil, birleşmenin ve birliğini korumanın tarihidir. Ancak bu kadar büyük ve kalabalık bir ülkede bunun sağlanabilmesi için, “birlik” konusunun en önemli siyasi değer olması ve sürekli gündemde tutulması gerekmektedir. Bu bağlamda, Çinli devlet yetkililerinden sıklıkla işitilen “düzen” (order) ve “istikrar” (stability) kelimeleri, aslında birliği vurgulamak ve sağlamak için tercih edilen sözlerdir. Zira bu kadar geniş topraklar üzerine kurulu ve kalabalık bir ülkede bunu yapmak (birliği korumak) hiç de kolay değildir. Mao Zedong’un son yıllarda Çin’de yeniden popüler olmasının sebebinin de ülkede birliği sağlaması olduğuna dikkat çeken Martin Jacques, buna karşın Çin’in 1997’de Hong Kong’u Birleşik Krallık’tan devralmasının ardından bu bölgenin “one country, two systems” (tek ülke, iki sistem) prensibiyle yönetilmeye devam ettiğini ve Pekin yönetiminin bu konuda verdiği sözleri tuttuğunu belirterek, Çin’in “birlik” anlayışının uluslararası norm ve ülkenin verdiği sözlere uygunluğuna dikkat çekmektedir. Batı’nın bu konuda yaptığı yanlış değerlendirmelerin ulus-devlet anlayışından kaynaklandığını düşünen Jacques, Çin’in farklı sistemler ama tek bir medeniyet çatısı altında birliği sağlamak düşüncesinin ilerleyen yıllarda Tayvan’da da etkili olabileceğini ve önümüzdeki 20 yıl içerisinde Tayvan’ın Pekin’in egemenlik alanına girebileceğini iddia etmektedir. Yazara göre, Hong Kong’a benzer şekilde, Pekin, Tayvan’a da “tek ülke, iki sistem” modelini önerecektir. Bu anlamda, Çin’in yönetim modeli ve egemenlik anlayışı, Batılı ulus-devlet modelinden çok daha farklıdır.

Dünyanın Avrupa merkezli bir dönemden Asya merkezli bir döneme geçtiğini ve dünya nüfusunun yüzde 85’ini oluşturan Batı dışı toplumların da tarihte ilk kez “özne” haline geldiğini vurgulayan Martin Jacques, bu süreçte dünya siyasal sisteminin çok değişeceğini ve Çin ve Hindistan gibi ülkelerin bu değişimin öncüleri olacağını vurgulamaktadır. Bu bağlamda, Çin’in küresel bir aktör ve hatta bir “süper güç” olması durumunda nasıl hareket edeceğini analiz etmeye başlayan Jacques’a göre, tarihinde hiçbir dönemde kolonicilik yapmamış olan Çin, günümüzde de Afrika veya başka bölgelerde gösterdiği faaliyetlerde emperyal ya da kolonyal amaçlar taşımamaktadır. Nitekim tarih boyunca birçok dönemde komşularından çok daha üstün olan Çin, kendisini daima bir “merkezi krallık” olarak düşünmüş ve dışarıdaki tehlikeler ve barbar nüfusa hükmetmek yerine, onlardan korunmayı tercih etmiştir. Dünya kültürel mirasının en önemli öğelerinden olan Çin Seddi de bunun tarihi ve açık bir kanıtıdır. Avrupa medeniyetinde genişlemek ve hükmetmek önemliyken, Çin medeniyetinde kültürel açıdan üstün konumda olunduğu düşünülür ve dışarıdaki tehditlerden korunma düşüncesi ön plana çıkar. Ancak Çin’in ilerleyen yıllarda dünya siyasetinde hâkim güç olması durumunda nasıl hareket edeceği elbette sadece tarihi referanslarla anlaşılabilecek bir husus değildir. Doğu Asya’da Çin’in başını çektiği yeni bir güç dengesi dönemine girildiğine dikkat çeken Jacques, bunun bölge ülkeleri ve dünya siyaseti açısından önemli sonuçları olacağını söylemektedir. Doğu Asya’nın dünya nüfusunun üçte birine ev sahipliği yapan ve dünyanın en gelişmiş ekonomik bölgelerinden birisi olduğunu belirten İngiliz akademisyen, Çin’in tarihteki “tributary” (haraç ödenen) yönetim şeklinin modern bir versiyonunun ilerleyen yıllarda bu bölgede kurulabileceğine işaret etmektedir.

Çin'le alakalı bir diğer önemli konu ise, Çin halkının yüzde 90’ının “Han” ırkından olduğunu düşünmesidir. Bu anlamda, Çin, etnik açıdan çoğulcu bir toplum değildir. Bu etnik birlik düşüncesi, binlerce yıllık özgün bir kültür ve Konfüçyüs gibi asırlar önce devlet yönetimi konusunda çağdaş fikirler üretmiş düşünürlerle birleştiğinde, Çinlilerde kendileri ve medeniyetleri hakkında büyük bir üstünlük ve gurur duygusunun doğmasına yol açmaktadır. Bu bağlamda, Han kimliği etno-kültürel bir kimliktir ve olumlu yanları da vardır. Örneğin, yazara göre, Çin’i böyle bir çimento kimlik olmadan birlikte yaşatabilmek imkânsızdır. Olumsuz bir özellik ise, bu kimliğin çok baskın olması nedeniyle, Çinlilerin kendi bölgelerinde yaşayan diğer etnik toplulukları da “Hanlaştırma” düşüncesine kolaylıkla yönelebilmeleridir. Nitekim Sincan bölgesinde yaşayan Uygurlar ve Tibet konusunda bu gibi sorunlar daha şimdiden hissedilmektedir.

Konuşmasının ilerleyen dakikalarında Batı kamuoyu ve akademik dünyasında Çin’de devletin meşruiyetinin zayıf olduğu yönündeki yaygın görüşlerin de yanlış olabileceğine dikkat çeken Martin Jacques, Batı’dan farklı olarak Çin ve benzeri ülkelerde devletin meşruiyet kaynağının demokrasi ve insan hakları olmadığını söylemekte ve Çin’de devletin meşruiyetinin ve halkın memnuniyetinin son yıllarda giderek arttığını istatistiki verilerle göstermektedir. Bunun nedenini Çin halkının devletten beklentisinin demokrasi olmak değil, Çin medeniyetini korumak olduğu görüşüyle açıklayan yazar, Çin’de hükümetin ancak devletin birliğine yönelik bir tehdit olması durumunda halk nezdinde meşruiyetini kaybedeceğini iddia etmektedir. Çin’de devletin insanlar tarafından adeta bir aile reisi gibi görüldüğünü ve bunun Batı ülkelerinden çok farklı olduğunu savunan Jacques, bu durumun Çin’in hem avantajı, hem de dezavantajı olduğunu söylemektedir. Çin’de devletin "işinin ehli" (competent) olduğuna dikkat çeken yazar, Batılı devlet tasavvurlarında sadece demokrasi ve insan hakları açısından değerlendirme yapıldığının ve devletin yetkinliğinin göz ardı edildiğinin de altını çizmektedir. Çinlilerin ise genelde sadece devletin işinin ehli olup olmadığına dikkat ettiğini ve siyasetin demokrasi ve insan hakları boyutunu görmezden geldiğini söyleyen Martin Jacques, Çin’in hızlı yükselişini Çin devletinin (dolayısıyla Çin Komünist Partisi’nin) başarısıyla açıklamaktadır. Hindistan’ın Batı kamuoylarında bir tür demokrasi uygulaması nedeniyle sık sık övüldüğünü ama Hindistan’da devletin işinin ehli olmadığını söyleyen yazar, bu ülkedeki yolsuzlukların da Çin'e kıyasla çok daha üst düzeyde olduğunu vurgulamaktadır.

Konuşmasının sonraki bölümüne farklı olanı ve “öteki”yi anlamak gerektiğine dikkat çekerek başlayan Martin Jacques, dünyanın giderek daha az Batılı olmaya başlayacağı bir dönemde sürekli Batı değerlerini övmenin yanlış bir strateji olacağını da sözlerine eklemektedir. 2008 finansal ekonomik krizinin Batı-Doğu ilişkileri ve ABD-Çin rekabeti açısından önemli bir dönüm noktası olduğunu da belirten yazar, Çin’in 2027 yılı civarında ABD’yi gayrisafi milli hâsıla açısından geçebileceğini belirtmektedir. Dünyada küreselleşmenin yeni savunucusunun da ABD’den daha çok Çin olduğunu belirten yazar, Çin’in ekonomik hâkimiyetinde yeni bir dünya düzeninin kurulma aşamasında olduğunu savunmaktadır. Yazar, bu noktada Çin’le ilgili bazı önemli tespitler yapmaktadır. Birincisi, Çin’in çok önemli bir ticari aktör ve güç olmasıdır. Çin, hem ithalat, hem de ihracat açısından bugün dünyanın en önemli ülkesi haline gelmiştir. Çin’in son yıllarda başta Doğu Asya olmak üzere dünyanın dört bir tarafında birçok ülkenin en önemli ticari partneri haline geldiğini istatistiki verilerle ortaya koyan Jacques, ikinci önemli tespit olarak ise, Çin’in son yıllarda önemli bir finans gücü haline geldiğini söylemektedir. İngiliz akademisyen, Çin’in dünyanın en büyük bankalarına sahip muazzam bir finansal güç olduğunu ve bu durumun daha da derinleşeceğini belirtmektedir. Bu noktada Çin’in ticari ilişkilerinde dolara karşılık olarak “yuan” veya “renminbi” olarak bilinen kendi para birimini devreye soktuğunu hatırlatan Jacques, Avrupa’nın yeni dünya düzeninde giderek marjinalize olduğuna vurgu yapmaktadır. Avrasya’ya kayan dünyanın ekonomik ağırlığı nedeniyle Büyük Petro’nun günümüzde bir Rus başkenti seçmek istese, bunu St. Petersburg değil, Vladivostok olarak seçeceğini belirten yazar, Rusya’nın da artık Avrupa’dan koptuğunu ve bir Doğu gücü haline geldiğini söylemektedir. Doğu Asya’nın önümüzdeki yıllarda Çin tarafından yeniden şekillendirileceğini söyleyen Jacques, ABD’nin ise buna karşılık olarak bölgedeki Japonya, Güney Kore ve Filipinler gibi geleneksel müttefikleriyle askeri güç bağlamında bağlarını güçlendireceğini iddia etmekte, ancak bunun başarılı olamayacağını söylemektedir. Bunun nedenini ise Çin’in ekonomik gücüyle açıklamaktadır.

Konuşmasının son bölümünü Avustralya’ya ayıran yazar, Avustralya’nın Batı’dan coğrafi olarak çok uzakta olmasına karşın Avrupalı göçleri ve kültürel bağlar nedeniyle Batılı bir ülke olarak konumlandırıldığını, ancak Çin’in hammadde açığı nedeniyle Avustralya’nın aslında Batı’dan daha çok bu ülke açısından önemli hale geldiğini belirtmektedir. Avustralya’nın artık Batılı bir ekonomi olmadığını ve Çin’in etkisi altına girdiğini belirterek gelecekte bunun daha da artacağını öngören yazar, 2008 küresel finans krizinden Avustralya’nın etkilenmemesinin sebebinin de Çin Halk Cumhuriyeti olduğunu iddia etmektedir. Avustralya’nın Çin ve Asya’nın hâkim olacağı yeni dünya düzenini ilk yaşayan ülke olarak dünyanın geleceğini anlamak ve şekillendirmek açısından çok önemli bir konumda olduğunu belirten Martin Jacques, Çin’le yoğun ekonomik entegrasyon nedeniyle Avustralya’nın artık dış politikasında da ABD ile her konuda ortak hareket edemeyeceğini söylemektedir. Bunun Avustralya’yı bağımsız bir dış politika izlemeye yönlendirmesi gerektiği fikriyle konuşmasına son veren Martin Jacques, seyircilerden büyük alkış alarak soru bölümünde kendisine yönelen sualleri cevaplamaya geçmektedir.

Konuşmanın genel bir değerlendirmesini yapmak gerekirse, yazarın istatistiki veriler ve siyasal gerçeklerle örülü güçlü bir sunum yaptığı ve Çin hakkındaki görüşlerinin son derece mantıklı olduğu söylenebilir. Ancak Jacques’ın üzerinde fazla durmadığı konular da burada belirtilmelidir. Bunlar; Çin’in başta Doğu Türkistan sorunu ve Tibet olmak iç sorunları, bölge ülkelerinin tamamının ve keza Avustralya’daki halkın bir bölümünün Çin hâkimiyetini kabullenmek istememeleri ve ABD’nin Çin karşısındaki teknolojik üstünlüğüdür. Bir diğer unsur ise, bugüne kadar ucuz işgücü sayesinde büyük atılım yapan Çin’in, bölgedeki diğer devasa nüfuslu ve ucuz emekle kalkınan ülkeler nedeniyle (örneğin Endonezya) ekonomik büyüme oranlarını gelecekte korumakta zorlanmaya başlayabilecek olmasıdır. Ayrıca Kuzey Kore, Senkaku Adaları ve Tayvan başta olmak üzere bölgede savaş başlatma potansiyeli olan sorunların varlığı da Çin’in ekonomik kalkınması açısından yakın gelecekte sorun teşkil edebilir. Bu nedenle, yazarın görüşlerinin Çin açısından fazla iyimser olduğu söylenebilir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] Web sitesi -  http://www.martinjacques.com/.
Wikipedia - https://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Jacques.
[2] Amazon.com - https://www.amazon.com/When-China-Rules-World-Western/dp/0143118005.
[3] Bakınız; http://www.dr.com.tr/Kitap/Cin-Hukumetinde-Dunyayi-Neler-Bekliyor/Martin-Jacques/Egitim-Basvuru/Is-Ekonomi-Hukuk/Ekonomi/urunno=0000000686229.

Dr. Mehmet Perinçek’ten ‘Sovyet İstihbaratçısının Kıbrıs Tanıklığı’

Daha çok Vatan Partisi lideri Doğu Perinçek’in oğlu olarak bilinen Dr. Mehmet Perinçek, aynı zamanda İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’nde görev yapan bir akademisyendir.[1] Perinçek’in Sovyet ve Rus arşivlerine girerek yaptığı birçok değerli çalışma bulunmaktadır.[2] Perinçek’in ilginç bir çalışması da, editörlüğünü yaptığı 3 ciltlik İki Kıyı, Bir Deniz: Türk-Rus Tarihinden Kesitler serisinin ikinci cildi için kaleme aldığı “Sovyet İstihbaratçısının Kıbrıs Tanıklığı: 74 Harekâtı Öncesinde Yaşananlar” adlı (sayfa 224-231) makaledir.[3] Kıbrıs’ta çözüm yönünde iradesi olanların bir kez daha hüsran yaşadığı şu günlerde, Perinçek’in Kıbrıs’taki olayları ve toplumları bir Rus askeri istihbarat subayının gözünden anlattığı makaleyi özetlemekte fayda var.

İki Kıyı, Bir Deniz: Türk-Rus Tarihinden Kesitler (2. cilt)

Perinçek’in makalesi, 34 yıl boyunca Sovyet askeri istihbarat teşkilatı GRU’da görev yapan Viktor Boçkaryov’un Türkçe’ye çevrilmemiş anılarının Kıbrıs bölümünü özetleyen faydalı bir girişimdir. 2003 yılında Moskova’da “GRU’da 60 Yıl” adıyla yayınlanan Boçkaryov’un hatıratının “Afrodit’in Hararetli Adası” başlıklı bölümü, Boçkaryov’un 1970-1974 yılları arasında Kıbrıs’ta görev yaptığı dönemde yaşadıklarını derlediği bir çalışmadır. Kıbrıs’a “Albaylar Cuntası” yönetimindeki Yunanistan’ın Kıbrıs’ta “enosis” yanlısı bir darbe yapmasını önlemek amacıyla gelen Boçkaryov, aynı zamanda Suriye, Mısır ve İsrail’deki gelişmeleri takip etmekle de görevlendirilmiştir. Unutulmamalıdır ki, o dönemde Kıbrıs, kişi başına düşen ordu ve askeri teçhizat sayısında dünyada birinci sıradadır. Nitekim şimdilerde de “uçak gemisi” olarak adlandırılan Kıbrıs’ın, jeopolitik konumu nedeniyle stratejik açıdan daima çok önemli bir yeri olmuştur.

“Sovyet İstihbaratçısının Kıbrıs Tanıklığı: 74 Harekâtı Öncesinde Yaşananlar” makalesi

Rus askeri istihbarat görevlisi Viktor Boçkaryov’un bu dönemde yaptığı ve kitabında yer verdiği gözlemler oldukça önemlidir. Boçkaryov’a göre, Rumlar genel olarak kibar ve misafirperver bir millettir. Ancak siyasi konularda oldukça iddiacı ve kavgacıdırlar. Yine Rumların bir diğer özelliği, kendilerini abartma ve böbürlenme huylarıdır. Öyle ki, “Bakanlıktaki en basit sekreter kendini sorumlu bir bürokrat gibi gösterebilirken, bir dükkândaki tezgâhtar da kendini firmanın sahibi olarak tanıtabilmektedir”.[4] Rumlar ve Yunanlar, antik dönemdeki tarihsel kimliklerinden bahsetmeyi ve bununla övünmeyi çok severler; ancak bu konuda yazılan kitapları aynı derecede yoğun şekilde okumazlar. Yine başka milletlerle dalga geçmek Kıbrıslı Rumların yaygın bir huylarıdır; ancak kendileriyle dalga geçilmesini hiç sevmezler. Rumların hayat tarzında 400 yıllık Osmanlı hâkimiyetinin yanı sıra 100 yıllık İngiliz koloni döneminin de etkilerini görmek mümkündür. Ancak İngilizlerden farklı olarak, Rumlar, biraz üşengeçtirler ve hareket etmeyi pek sevmezler. Bu nedenle, adada iki adımlık mesafeleri bile arabayla gitmeyi tercih ederler. Boçkaryov’a göre, Rumların olayları abartma özelliği de çok yaygındır ve bu durum özellikle yerel gazetelerde yoğun olarak görülür. O yüzden, Rus istihbaratçıya göre, Kıbrıs’taki gazete haberlerine daima temkinli yaklaşmak gerekir. Ayrıca söz verip tutmamak da Kıbrıs’ta Rumlar arasında oldukça yaygındır.

Viktor Boçkaryov’un makaleye kaynaklık eden anıları

Boçkaryov’a göre, Kıbrıs’ta Türk tarafına gitmek adeta başka bir ülkeye gitmek gibidir. Türk mahalleri ve köyleri çok daha bakımsız ve fakirdir. Kıbrıslı Türkler, Rumların aksine, otomobil yerine yaygın olarak motosiklet ve bisiklet kullanırlar. Koyun postları, Türk tarafına geldiğinizin sembolüdür. Türk tarafında yemekler daha ucuz ve güzeldir. Türkler en çok kırmızı rengi severken, Rumların favori rengi mavidir. Bu durum, zaten bu milletlerin anavatanlarının (Türkiye ve Yunanistan) bayraklarına da yansımıştır. Kıbrıslı Türkler, inatçı, ısrarcı ve şüpheci tiplerdir. Eğitim seviyeleri düşüktür (şimdilerde durum tamamen değişti). Lakin Rumlara kıyasla daha az kaprisli ve şımarıktırlar; disiplinlilik ve örgütlülük de Türklerde daha yüksektir. Her iki toplumun da milliyetçilikleri de üst seviyededir. Ayrıca iki toplum da kendilerine yapılan bir yanlışı asla unutmaz ve bunun kinini sonuna kadar içlerinde tutarlar.

Boçkaryov’a göre, adada Türk-Rum etnik ihtilafı İngiliz kolonisi döneminde başlamıştır. İngilizler, “böl ve yönet” politikası doğrultusunda iki etnik unsuru birbirine karşı kullanmıştır. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla etnik gerginlikler bir süre dursa da, 1963 yılından sonra yeniden başlamıştır. Yazara göre, Türklerin askeri kapasiteleri ve savaş yetenekleri Rumlardan daha yüksektir. Ancak Türkler, ada nüfusunun ancak yüzde 18’ine sahiptirler. Türk nüfusun yaşadığı yerlerde askeri eğitimden geçen nüfus oranı da daha fazladır. En cengâver-savaşçı Türklerse Erenköy (Kokina) tarafında yaşayanlardır. Boçkaryov, Türk subaylarının Rus subaylarına ve görevlilerine karşı çok saygılı ve ilgili olduklarını da anılarında belirtmiştir.

Boçkaryov, Kıbrıs’taki etnik çatışmanın körüklenmesinde Yunanistan’daki faşistlerin desteklediği General Georgios Grivas’ın rolüne de dikkat çeker. Savaşta her yolu mubah olarak gören Grivas, acımasız ve hain ilan ettiği Rumları da gözünü kırpmadan öldürten bir kimsedir. Fanatik milliyetçi ve anti-komünist bir kişi olan Grivas, Kıbrıs’ta da Yunanistan’daki gibi faşist bir darbe gerçekleştirmek ve adayı Yunanistan’a bağlamak için çalışmıştır. Bu nedenle, 1960’larda ve 1970’lerde adada yasal ve yasadışı şekilde bulunmuş ve çeşitli görevler üstlenmiştir. Boçkaryov’a göre, bu dönemde Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Başpsikopos Makarios’a yönelik CIA ve Rum-Yunan faşistleri kaynaklı birçok suikast girişimi de yaşanmıştır. Yazar, bu konuda 10 civarında girişim olduğunu kaydetmiştir. Boçkaryov, adada bulunduğu sürede Grivas’ın faaliyetlerine yönelik birçok gözlem yapmış ve faşistlerin bazı girişimlerini önlemeyi başarmıştır. Hatta bu dönemde Sovyet görevlilerine yönelik suikast girişimleri de yaşanmıştır.

Sonuç olarak, Rus askeri istihbarat görevlisi Viktor Boçkaryov’un Kıbrıs anılarının derlendiği bu çalışma, ilginç bir tarihi vesika olarak değerlendirilebilir. Günümüzde elbette Avrupa Birliği üyeliği ve küreselleşme nedeniyle tüm toplumlar, hele ki aynı adada yaşayan Rumlar ve Türkler, birbirlerine çok benzer hale gelmişlerdir. Lakin Kıbrıs’ın askeri açıdan ne denli önemli bir yer olduğu ve toplumlar arasındaki ihtilafların kolay kolay çözülemeyeceği, Boçkaryov’un vurguladığı ve günümüzde de etkileri görülen önemli tespitlerdir. Bir diğer önemli nokta ise, Sovyet askeri istihbarat görevlisinin gözlemlerinde tamamen tarafsız olmayabileceği gerçeğidir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] Web sitesi için; http://mehmetperincek.com/.
[2] Bakınız; http://www.kitapyurdu.com/yazar/mehmet-perincek/4108.html.
[3] Bakınız; http://mehmetperincek.com/iki-kiyi-bir-deniz-2-turk-rus-ortak-tarihinden-kesitler/. Kitabı almak için; http://www.nadirkitap.com/iki-kiyi-bir-deniz-turk-rus-ortak-tarihinden-kesitler-kollektif-kitap3835949.html.
[4] Mehmet Perinçek (2015), “Sovyet İstihbaratçısının Kıbrıs Tanıklığı: 74 Harekâtı Öncesinde Yaşananlar”, içinde İki Kıyı, Bir Deniz: Türk-Rus Tarihinden Kesitler, DenizKültür Yayınları No: 34, s. 225.

Yeni Makale: "Kıbrıs Müzakerelerinde Son Dönemeç: Çözüm mü, Alternatif Senaryolar mı?"

 

Yrd. Doç. Dr. Ozan Örmeci'nin Kıbrıs Müzakerelerinde Son Dönemeç: Çözüm mü, Alternatif Senaryolar mı?” adlı makalesi Anlık Dergisi'nin Temmuz-Ağustos 2017 tarihli 3. sayısında yayınlandı. Aşağıdaki linkten bu makaleye ulaşabilirsiniz.

- Örmeci, Ozan (2017), “Kıbrıs Müzakerelerinde Son Dönemeç: Çözüm mü, Alternatif Senaryolar mı?”, Anlık Dergisi, sayı: 3, Temmuz-Ağustos 2017, ss. 79-80 

İran Dış İşleri Bakanı Muhammed Cevat Zarif’in CFR Konuşması

2013 yılından beri İran İslam Cumhuriyeti Dış İşleri Bakanı olarak görev yapan Muhammed Cevat Zarif (1960-)[1], İran nükleer anlaşması başta olmak üzere son dönemde küresel barışa yaptığı katkılarla adından övgüyle söz ettiren çok önemli bir diplomattır. İran tarihinin en etkili Dış İşleri Bakanı olan Zarif, İran nükleer programı konusunda Batı ülkeleriyle sağlanan uzlaşmayı sağlamasının dışında, son yıllarda Orta Doğu coğrafyasında da ülkesinin daha etkin bir dış politika yürütmesini sağlamış ve bu nedenle ülkesinde de sıklıkla övgü konusu olmaktadır. Zarif, geçtiğimiz gün Council on Foreign Relations (CFR) tarafından düzenlenen ve kurum başkanı Richard N. Haass’ın moderatörlüğünü yaptığı bir oturuma katılmış ve güncel gelişmelerle ilgili fikirlerini paylamıştır. Bu yazıda, Zarif’in konuşması ana hatlarıyla özetlenecektir.

Konuşma kaydı

Haass’ın sorusu üzerine konuşmasına Orta Doğu’nun neden bu kadar istikrarsız bir coğrafya olduğuna cevap vererek başlayan Zarif, Allah’ın adı kullanılarak yapılan yanlış işleri kınamakta ve bu konuda hem iç, hem de dış faktörlerin etkili olduğunu söylemektedir. Her ne kadar emperyalist politikalar ve işgallerin bu eğilimde ve özellikle aşırıcılığın artmasında çok etkili olduğunu belirtse de, Zarif’e göre sadece dış etkenleri saymak kolaycılıktır. Zira bölge ülkelerinin içsel sorunları da bu durumda oldukça etkilidir. Bunlar arasında en önemlileri ise, Arap devletleri başta olmak üzere bölge devletlerinin zayıf kurumsal yapıları ve halklarını memnun etmekte yetersiz kalmalarıdır. Ülkesi İran’da insanların Cumhurbaşkanlığı seçimleri için 2 ay önce 10 saat kadar sırada beklediklerini hatırlatan Zarif, bu gibi seçim imkânlarının bazı bölge ülkelerinde henüz olmadığına dikkat çekmiş ve bunun hükümetler ve devletlere yönelik halk öfkesine neden olduğunu iddia etmiştir. Orta Doğu coğrafyasındaki sorunlar için İran’ı suçlamanın şu sıralarda Washington’da oldukça kolay ve popüler bir iş olduğunu belirten Zarif, buna rağmen asıl meselenin Orta Doğu halklarının kendi devlet ve hükümetlerine yabancılaşmaları olduğunun altını çizmektedir.

Richard Haass’ın sorusu üzerine Suudi Arabistan’la ilişkiler konusuna odaklanarak konuşmasına devam eden Zarif, Suudi Arabistan’ın 7. Kralı Selman bin Abdülaziz’in kısa bir süre önce “Veliaht Prens” olarak atadığı Savunma Bakanı Muhammed Bin Salman’ın “Savaşın Suudi Arabistan’da olmasını beklemeyeceğiz, savaşın İran’da olmasını sağlayacağız” sözünün açık bir tehdit olduğunu belirtmiş ve Riyad’ın dünyada birçok köktendinci terörist örgüte yardım sağladığını iddia etmiştir. Zarif, şimdilerde Suudi Arabistan’la Suriye ve Yemen başta olmak üzere birçok konuda karşı taraflarda ve rakip durumunda olmalarına karşın, bu ülke ile çatışma yaşamak istemediklerini ve bunun yerine farklılarına rağmen ortak tehditlere karşı birlikte çalışmak istediklerini söylemiştir. Ülkesinin hem Yemen, hem de Suriye’de barışı sağlamak için birçok çaba gösterdiğini kaydeden Zarif, bu iki ülkedeki insani trajedilere dikkat çekmiş ve özellikle Yemen’deki kolera salgınına referans yaparak, Suudi Arabistan’la savaşmak zorunda olmadıklarını ve bunu istemediklerini açıklamıştır.

Haass’ın hatırlatmasıyla, geçmişte kimyasal silah saldırılarına maruz kalan bir ülke olarak (İran-Irak Savaşı’nda) şimdilerde Suriye’de Beşar Esad rejiminin kimyasal silah kullanarak yaptığı katliamlara nasıl destek olabildikleri sorulduğundaysa, Zarif, bu konuda dünyadaki belki de tek duyarlı ülkenin İran İslam Cumhuriyeti olduğunu, ancak geçmişte kendilerine saldırı olduğunda bunu kimsenin önemsemediğini hatırlatarak söze başlamıştır. Zarif, ülkesinin kimyasal silah kullanımına her koşulda karşı olduğunu söylemiş ve Suriye rejimine yönelik suçlamaların araştırılması ve kanıtlanması gerektiğini iddia etmiştir. Bu tarz saldırıların kanıtlarının bulunabileceğini ama Suriye konusunda ciddi şüphelerinin olduğunu belirten Cevat Zarif, bu nedenle bu konuda harekete geçmediklerini söylemiştir.

ABD Dış İşleri Bakanı Rex Tillerson’ın İran’daki muhalif güçlerin barışçıl geçiş için desteklenmesi gerektiği görüşü hakkında fikri sorulan Zarif, Washington’ın İran’da 1953 yılında bir rejim değişikliği yaptığını (Musaddık’a yönelik darbe) ve İran İslam Devrimi’nden (1979) bu yana yine rejim değişikliği yapmaya çalıştığını belirterek, Barack Obama döneminde resmi olarak durdurulan bu politikanın anlaşıldığı kadarıyla yeniden uygulamaya sokulduğunu söylemiş ve zaten hiçbir şekilde uygulamada bunun yürürlükten kalkmadığını iddia etmiştir. Tahran rejiminin gücünü ve yetkisini halktan aldığını söyleyen Zarif, İran’ın bölgedeki diğer ülkeler gibi çeşitli güvenlik şemsiyesi kuruluşlara (NATO vs.) dâhil olmadan ve uzun süren ambargolara rağmen ayakta kalabilmesini, işte bu halk egemenliğine dayalı meşru ve güçlü rejimle ilişkilendirmiştir. İran’a karşı yakın geçmişte herkesin Saddam Hüseyin’i desteklediğini hatırlatan Dış İşleri Bakanı, ülkesinin çok katı ambargolara rağmen ayakta kalmasının bunun ispatı olduğunu söylemiştir. İran Cumhurbaşkanı’nı seçmek için Los Angeles’ta bile 4 saat beklemeyi göze alan vatandaşları olduğunu söyleyen Zarif, bunun İran devletinin halkı nezdindeki gücünü gösterdiğini vurgulamıştır. Tahran’a yönelik rejim değişikliği politikasının asla başarılı olamayacağını çünkü İran’ın başka ülkeler gibi yaşaması için Washington’a bağımlı olmadığını kaydeden Cevat Zarif, tam tersine, ülkesinin ABD’ye rağmen yaşadığını vurgulamıştır.

İran’ın Irak’ta Sünni halkı yabancılaştırdığı ve Irak’ı yönettiği iddialarının sorulması üzerine, Zarif, bölgedeki tüm ülkelerde halkın tamamını kapsayıcı hükümetler kurulmasını gerektiğini ve ABD ve müttefikleri aşırıcı hareketleri desteklemesine karşın, kendi ülkesinin daima aşırıcı hareketlere karşı mücadele verdiğini iddia etmiştir. Richard Haass’ın referans yaptığı New York Times makalesinin son derece yanlı yazıldığını belirten Zarif, ülkesinin Irak başta olmak üzere birçok bölge ülkesinde nüfuz sahibi olduğunu ama bunun Şiiler dışındaki grupları dışladıkları anlamına gelmediğini söylemiştir. Bölgedeki yabancı askerlerin istikrarsızlık kaynağı olduğunu iddia eden Zarif, kendi güçlerinin de Irak başta olmak üzere bölge ülkelerinde bulunduğunun hatırlatılması üzerine, bu kişilerin İran askeri güçleri değil, hükümetlerin davetiyle gelmiş askeri danışmanlar olduğunu vurgulamıştır. IŞİD’e karşı savaşta ülkesinin Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’ne de destek verdiğini hatırlatan Zarif, her ülkenin yönetiminin kendi halkları ve devletleri tarafından belirlenmesi gerektiğinin altını çizmiştir.

Eylül ayında yapılacak Kürdistan bağımsızlık referandumu sorulduğunda ise, Zarif, İran’ın referanduma karşı olduğunu ve bunun Irak için bir felaket olabileceğini söylemiştir. Bu durumun sadece Irak’ın değil, bölgenin güvenliği için de tehlikeli olacağını vurgulayan Zarif, bölgedeki tüm devletler tarafından da bu görüşün desteklendiğini ve bunu Iraklı Kürt muhataplarına ilettiklerini belirtmiştir. Bu konuda Türkiye’nin durumu sorulduğunda ise, Zarif, Türkiye’nin iç işleri hakkında yorum yapmak istemediğini açıklamıştır.

Konuşmanın genel bir değerlendirmesi yapılırsa, Muhammed Cevat Zarif’in Kürdistan referandumu konusundaki söylediklerinin önemli olduğu belirtilmeli ve konuşmada, Donald Trump döneminde popülist siyasi söylemlerde yeniden hedef tahtasına konulmaya başlamalarına karşın,  İran’ın Batı ile iyi ilişkiler kurmak istediğinin hissettirildiği vurgulanmalıdır.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] Hakkında bilgiler için; https://en.wikipedia.org/wiki/Mohammad_Javad_Zarif.