What are the problems of Turkish Civil Aviation sector and how these problems could be solved?

INTRODUCTION

Turkey; located at an intersection area between Europe and Asia, has a very important and strategic position in the international air transport network[1]. Turkey serves as a bridge between numerous countries located in different continents. Turkey ties Europe and the Middle East, Russia and North Africa, Balkans and the Caucasus. Turkey is also a tourism country which hosts near 20 million guests in the last year[2]. Tourism sector in Turkey continues to grow as the country gets more democratic and develops good relations with the outside world. Turkey has the ability to host tourists for many different purposes such as congresses, summer holidays, winter holidays, religious visits (mosques, the house of the mother Mary in Ephesus etc.), historical attractiveness etc. Tourism plays an important role in Turkish economy and for all these reasons Turkish civil aviation system, which now serves in a very inefficient way, must be developed.

The objective of this research is to detect the problems of Turkish civil aviation system and offer some solutions to these problems by analyzing the current situation in detail and making a comparison with developed countries. It will be argued that Turkish civil aviation system could make a huge leap forward by using the country’s potential (dynamic and young population, cheap labor etc.) in an efficient way by rethinking of state’s approach to this sector in the age of globalization. In order to arrive at that point, first some problems of Turkish civil aviation sector will be analyzed in the “Problem definition” part. Later, I am going to present my alternative projects to overcome these difficulties. At the conclusion part, I am going to assess these alternatives according to their sustainability, environmental standards, practicality and economics and choose the best project among them.

PROBLEM DEFINITION

Civil aviation means “aviation issues out of the military field and it has two main aspects; international air transportation which is the economic aspect and international air navigation which is the technical aspect” (Saygın, pg 1). These two aspects are in fact closely related with each other and together form the framework of international civil aviation sector (Saygın, pg 2). Civil aviation sector began to develop with the technological innovations of the 20^th century. Since aviation technology was often developed for military purposes in the early 20^th century, civil aviation sector was born in military milieu. Many countries including Turkey implemented isolationist policies until the end of Second World War. They tried to control their air borders and not to allow others to pass these borders. However, after Chicago Convention in 1944, international laws and principles for civil aviation were accepted by all countries (Saygın, pg 3). Before the Chicago Convention, Turkey “had been in a state of apathy or isolationism towards the functioning of the international aviation” but after the Convention Turkey chose “active involvement in international civil aviation system” (Saygın, pg 4).

Turkey now is an important part of international civil aviation system but the system could be much more developed. Although Turkey has many reasons and motives to develop its civil aviation system, the liberalization of the Turkish civil aviation sector starting from 1985 after implementation of Law no: 2029[3] on permission to conduct of business operations by the private sector by getting rid of the state’s monopolist approach, did not bring good luck to private firms. Approximately 23[4] civil aviation firms were bankrupt or closed in the two decades[5]. Moreover, the sector was not able to catch a steady growth rate because of some problems. First of all, the state subsidies, which were mostly, allocated to Turkish Airlines (THY), created unfair competition in the market that leads to disadvantageous situation for private firms. Secondly, Turkey has many deficiencies concerning technology and human resources in the civil aviation sector. Although Turkey has become a member of European Joint Aviation Authority, she was not able to solve its problems. Thirdly, Turkey has only 34 usable airports which could be considered as very few for a country of 70 million who hosts 20 million tourists[6] every year. Airport transportation was not supported and advised enough by the state to its citizens although highway transportation causes the death of thousands of people in Turkey every year. Although civil aviation system is a safer way of transportation, the state does not have any feasible and competitive long term plan for the national civil aviation against the foreign competitors and to improve the sector. Lastly, the sector has to be reorganized and supported by the state in order to make a notable leap. The problems of civil aviation sector in Turkey became visible again few days ago when a plane belonging to the firm Atlas Jet was crushed down near Isparta and all 57 passengers of the flight were dead[7].

PROJECT 1: STATE-LED DEVELOPMENT MODEL

Civil aviation sector was developed in all countries by taking direct help from the military and the state. In Turkey too, civil aviation sector could not be thought without the state and the military’s support and guidance. That is why; a new development for the sector could be made better with the state initiative. The failure of private firms in Turkey until today show one thing clearly; the important is not to create many small private firms that work in an insecure and inefficient way like Atlas-Jet, but rather to create state supported highly qualified and big firms that will compete with European and American firms. The model of Turkish Airlines (Türk Hava Yolları-THY) can be a good example to create another firms and develop the sector in the country. In order to achieve this, certain leaps should be realized. First of all, Turkey has only 34 usable airports (17 of them are built for civil purposes and have European standards of quality), which is a very small number for a country having a population of 70 million and that wants to make a leap in the civil aviation sector. That is why; Turkey should build new airports especially in rapidly developing cities like Bursa, Eskişehir, Samsun, Sivas, Mersin and Şanlıurfa. Moreover, in metropolis cities like Istanbul, Ankara and Izmir single airport system works inefficiently since the country gets more globalized and open to outside world. Although there is a small second airport in Istanbul in the Anatolian side (Sabiha Gökçen airport), this airport could be developed in order to regulate Istanbul’s air traffic. In Izmir and Ankara, two airports closer to city-centers could be established since these cities similar to Istanbul grow day by day and their population increase due to rural-to-urban migration. In order to realize this leap forward, Turkish Central Bank should give very convenient credits to some cities’ municipalities where airports would be built. The payment should be on the long run and with very low interest rate. Moreover, Turkish state should incite air transportation and should reduce costs for developing both Turkey’s civil aviation and tourism sectors. With a good plan produced and secured by state agencies and experts could change Turkey’s whole history concerning civil aviation sector. Map-1 shows the current usable airports in Turkey and possible places for new airports.

PROJECT 2: PRIVATE SECTOR BASED DEVELOPMENT MODEL

Second project is a development model that is based on private sector. In the 21^st century, state-based economies are very low and generally market economics is accepted as the best system that increases the quality of the service and products. So, in order not to stay behind the international competition, Turkey could choose the private sector based development model and be very successful in the near future. The first thing to do is of course to increase the regulation of private firms in order to prevent accidents. A single accident could cause the closure of a firm and a huge decrease of prestige in the sector that is why safety policies and regulations should be increased enormously. If Turkish firms have deficiencies in technological capacity, these deficiencies should be covered immediately and firms having lack of latest technology should be warned. We see that the accident of Atlas-Jet caused huge reactions in the country and civil aviation sector is in a difficult position. Another accident like this would ruin the sector so; precautions should be taken for preventing accidents. There is a clear problem of controlling in civil aviation sector in Turkey. While there are 900 people who are responsible for control in a small country like Southern Cyprus, in Turkey there are only 125 experts[8]. Secondly, investment in the civil aviation sector should be facilitated and Turkish businessmen should be encouraged for establishing civil aviation firms. The entrance of big business groups like Koç and Sabancı to the sector will certainly increase the prestige and the safety of the sector. That is why big business groups should be incited and convinced that the sector will soon grow rapidly and it’s better for them to their place earlier than other groups. In addition, Turkey should establish its own plane industry similar to the early years of the Republic. The example that is to be taken is Nuri Demirağ, a Turkish entrepreneur who established his own plane factory with the help of Mustafa Kemal Atatürk and produced Turkish planes that were highly developed for this period[9]. If Turkey begins to produce its own planes, civil aviation system could be developed more rapidly and the size of the sector will be expanded. Today, most of the newly established private firms do not have planes but rather they hire planes from foreign firms or from Turkish Airlines. If these firms will stay in the market, they will probably buy planes and it would be better for Turkish firms to use Turkish planes. Thirdly, Turkey has few pilot schools which force Turkish private firms to hire pilots from foreign firms. Turkish firms should open up pilot schools in addition civil aviation firms and raise new Turkish pilots to develop Turkish civil aviation sector in a complete way. Developing the sector would be realized when the whole component of the sector that are firms, planes and pilots will be produced by Turkey itself in a high quality manner.

CONCLUSION

After analyzing the development models I am going to compare and contrast these projects according to their weaknesses and strengths concerning sustainability, environmental standards, practicality and economics.

Sustainability: When we analyze two projects, we see that both of them are sustainable if enough money were allocated. However, state-led development model seems more secure since the state in a sense assures a guarantee for the project. Private-sector based development could become a failure for instance if an economic crisis takes place or the sector is shaken because of an accident. That is why, state-led development is model seems better concerning the sustainability.

Environmental Standards: Both projects seem to have no problem concerning environmental standards since the construction of new airports and plane factories would be in accordance with the state’s environmental regulations.

Practicality: It would be unfair to label both projects as practical since both of them require a serious investment. However, private sector based development can be thought as more practical since the state will help and orientate people who have money and who want to make investment. However, for the state-led development model the state has to spend a portion in its budget for founding new state based firms and help municipalities for new airports. In this sense, the first project seems less practical.

Economics: Concerning economics, state-led development model is more difficult since the state will spend money to this from the budget. However, the second project requires only state’s support and guidance. That is why concerning economy; the second project seems more plausible to be implemented.

Finally, as far as I am concerned Turkish civil aviation sector could be developed better and more easily with the second project by supporting private firms and detecting their deficiencies to prepare them to compete with international firms. In addition, raising new pilots and producing Turkish planes would certainly increase the popularity and the profit of the sector.

BIBLIOGRAPHY

- Korul, Vildan & Küçükönal, Hatice, “Türk Sivil Havacılık Sisteminin Yapısal Analizi”, http://eab.ege.edu.tr/pdf/3/C1-S1-2-M4.pdf

- Saygın, Barış, “Turkey’s Policy Towards International Civil Aviation”, MA Thesis submitted to Bilkent University International Relations department

- Turizmdebusabah.com, “Türk Sivil havacılık sektörü destek bekliyor”, http://www.turizmdebusabah.com/haber_detay~haberNo~6539~haber~t%C3%BCrk_sivil_havac%C4%B1l%C4%B1k_sekt%C3%B6r%C3%BC_destek_bekliyor.htm

- Radikal Online, “THY’de hedef dünya ligi”, http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=173071

- Airporthaber.com, “Yabancı pilot düşkünlüğü”, http://www.airporthaber.com/hb/detay.php?id=4758

- T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, “İstatistikler”, http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF2B81939FD5B60AFAFFDE13C621852F44

- Wikipedia.org, http://en.wikipedia.org/wiki/Joint_Aviation_Authorities

- Joint Aviation Authorities web site, http://www.jaat.eu/

- TÜYED, http://www.tuyed.org.tr/contdetail.asp?id=3

- Habertürk, http://www.haberturk.com/haber.asp?id=45991&cat=200&dt=2007/11/30

- Nuri Demirağ, http://www.nuridemirag.com/

---

[1] Korul & Küçükönal, pg 24

[2] T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, “İstatistikler”

[3] http://www.tuyed.org.tr/contdetail.asp?id=3

[4] http://www.tuyed.org.tr/contdetail.asp?id=3

[5] Korul & Küçükönal, pg 34

[6] T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, “İstatistikler”

[7] http://www.haberturk.com/haber.asp?id=45991&cat=200&dt=2007/11/30

[8] Habertürk, http://www.haberturk.com/haber.asp?id=45991&cat=200&dt=2007/11/30

[9] http://www.nuridemirag.com/kimdir.html

Ozan Örmeci

9 Mayıs Avrupa Günü Uşak'ta Da Kutlanıyor

Türkiye’nin 1999 Helsinki Zirvesi’nde tam üyelik aday statüsünü kazandığı, 3 Ekim 2005 tarihinden bu yana da tam üyelik müzakereleri yürüttüğü Avrupa Birliği, 20. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’da bir daha 1. ve 2. Dünya Savaşı dönemlerinde olduğu gibi büyük savaşların olmasını engellemek ve barış, huzur, istikrar ve demokrasiyi kalıcı kılmak için ortaya atılmış büyük bir medeniyet projesidir. 9 Mayıs tarihi ise 1985 yılından bu yana tüm AB ülkelerinde “Avrupa Günü” olarak kutlanmaktadır. 9 Mayıs 1950 tarihinde Avrupa Birliği’nin kurucu babalarından kabul edilebilecek olan Fransız Dışişleri Bakanı Robert Schuman, Avrupa’da barışçıl ilişkilerin kalıcı şekilde kurulması gerektiğinin zaruri olduğunu belirterek daha sistematik ve organize bir Avrupa kurmak gayesiyle bir kanun teklifi açıklamıştır. “Schuman Bildirisi” olarak da bilinen bu tasarı, bugün Avrupa Birliği olarak kabul ettiğimiz kurumun yapı taşı olarak görülmekte ve bu nedenle 1985 yılından beri 9 Mayıs “Avrupa Günü” olarak kutlanmaktadır. AB ile tam üyelik müzakerelerine devam eden Türkiye de, 9 Mayıs tarihinde çeşitli organizasyonlara imza atmaktadır. Bunlardan bir tanesi 9 Mayıs 2011 tarihinde Uşak’ta gerçekleşecektir.

Uşak Valiliği Avrupa Birliği Koordinasyon Merkezi, Uşak Üniversitesi ve Uşak İl Özel İdaresi’nin birlikte gerçekleştireceği 9 Mayıs 2011 “Avrupa Günü” kutlamaları geçmiş senelere kıyasla Uşak’ta AB konusunda önemli bir duyarlılık ve istek oluştuğunu görmek açısından anlamlıdır. 9 Mayıs Pazartesi günü saat 16.00’da Uşak Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek olan kutlama programı ise şöyledir; Program 9 Mayıs 2011 günü saat 16.10’da Atatürk Kültür Merkezi 1 nolu salonda Uşak Valisi Sayın Özdemir Çakacak’ın açılış konuşmasıyla başlayacaktır. Uşak Üniversitesi öğretim üyelerinin (Yrd. Doç. Dr. Fulya Akyıldız – AB Süreci ve Türkiye, Öğr. Gör. Dr. Ozan Örmeci – Uşak Üniversitesi Avrupa Birliği Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Faaliyetleri) katılacağı panel 16.10’da başlayacak olup yaklaşık 50 dakika sürmesi planlanmaktadır. Ardından saat 17.10’da Uşak ili genelindeki ilk ve orta dereceli okullar arasında yapılan “Benim Gözümde Avrupa Birliği” konulu resim ve kompozisyon yarışmasında dereceye giren öğrencilere ödülleri protokol tarafından verilecek, öncesinde kompozisyon dalında birinci olan öğrencilerin eserleri okunacaktır. Ödül töreninin bitmesiyle yine AKM’de saat 17.30 ile 18.30 arasında Uşak Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Uşak Belediyesi Akademik Oda Orkestrası tarafından müzik dinletisi gerçekleştirilecek ve aynı anda kokteyl verilecektir. Bu etkinlikle birlikte program son bulacaktır.

Tüm Uşaklıları 9 Mayıs’ta Atatürk Kültür Merkezi’ne bekliyoruz…

Ozan Örmeci

Uşak Genel Seçimler Tarihi

12 Haziran 2011 genel seçimleri yaklaşırken tüm Türkiye’de olduğu gibi Uşak’ta da siyasal partiler büyük bir çalışma ve propaganda faaliyetleri içerisine girdiler. Bugüne kadar kendi gözlemlerim ve yerel basının aktardığı kadarıyla Adalet ve Kalkınma Partisi’nden işadamı Hazim Sesli, Cumhuriyet Halk Partisi’nden avukat Dilek Akagün Yılmaz ve Milliyetçi Hareket Partisi’nden operatör doktor Metin Deniz Savaş kampanya sürecinde ön plana çıkan ve iyi çalışan adaylar gibi görünüyor. Ancak ben bu yazıda güncel siyasi tartışmalara ve tahminlere girmeden Uşak’ın seçim tarihçesi hakkında okurları özellikle de siyasal tarihi çok iyi bilmeyen genç okurları bilgilendirmek istiyorum. Zira 1970-1990 arası dönemde yaygın sola oy verme trendi nedeniyle genelde halk arasında “küçük Moskova” olarak anılan Uşak’ın halkının aslında son derece ilginç bir oy verme eğilimi olduğu kolayca anlaşılabiliyor.

Elimde verileri bulunmayan Türkiye’nin ilk demokratik genel seçimleri olan 1950 seçimlerini atlar ve 1954 seçimleri ile değerlendirmemize başlarsak; bu seçimde uygulanan çoğunluk sistemi nedeniyle Uşak’ta % 43 oy alan rahmetli Adnan Menderes’in Demokrat Parti’sinin (DP) 4 milletvekili çıkardığı, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) ise % 40 gibi ciddi bir oyu olmasına karşın hiç milletvekili çıkaramadığı görülmektedir. 1954 seçimlerine dair ilginç bir veri daha sonra Milliyetçi Hareket Partisi’ne dönüşecek olan Osman Bölükbaşı’nın Cumhuriyetçi Millet Partisi’nin (CMP) Türkiye genelinin (% 4,84) oldukça üstünde oy alarak Uşak’ta % 16,72 seçmen potansiyeline ulaşmış olmasıdır. Yine Uşak’ta CHP’nin Türkiye genelinin (% 35) üzerinde oy alması, DP’nin ise Türkiye genelinin (% 57,50) altında kalması ilginç veriler olarak karşımıza çıkıyor.

DP iktidarının devamında gerçekleşen 1957 genel seçimlerine baktığımızda ise bu defa Uşak’ta İsmet Paşa ve CHP’nin ağırlığını koyarak % 41,86 (Türkiye geneli olan % 41,12’nin çok az üzerinde) oy alarak 4 milletvekilini çıkardığı, DP’nin ise % 32,81 (Türkiye geneli olan % 47,91’in oldukça altında) oyla ikinci parti olduğu ancak seçim sistemi nedeniyle hiç milletvekili çıkaramadığı görülmektedir. Cumhuriyetçi Millet Partisi’nin yine Türkiye genelinin çok üzerinde oy alarak % 24,87’yi bulması Uşak’taki milliyetçi tabanının varlığını anlamak açısından önemlidir.

27 Mayıs ihtilali sonrası gerçekleşen 1961 genel seçimlerinde ise uygulanan yeni seçim sistemi sonrası % 41,68 (Türkiye geneli olan % 36,7’nin biraz üstünde) oy alan İnönü’nün CHP’si 2 milletvekili çıkarırken, yeni adıyla Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) % 37,63 (Türkiye geneli olan % 14’ün çok üzerinde) oyla Uşak’ta 1 milletvekili çıkarabilmiştir. Menderes sonrası karizmatik liderden yoksun kalan ve henüz toparlanamayan DP’nin devamı niteliğindeki Ragıp Gümüşpala’nın Adalet Partisi (AP) ise % 20,69 (Türkiye geneli olan % 34,80’nin bayağı altında) oyla milletvekili çıkarmayı başaramamıştır.

1965 genel seçimlerine geldiğimizde ise yeni karizmatik lideri olan Süleyman Demirel’i bulan merkez sağın ağır bastığı ve AP’nin % 55 oy alarak Türkiye genelindeki % 52 oyu dahi geçtiği ve 2 milletvekili çıkardığı, CHP’nin ise % 33 oyla Türkiye geneli olan 28,75’i geçmesine rağmen 1 milletvekili ile yetindiği görülmektedir. CKMP ise % 11,74 oyda kalmıştır.

1969 yılı genel seçimlerinde ise AP’nin Türkiye geneli olan % 46,55’in biraz altında kalmasına rağmen % 43,49 oyla 2 milletvekili çıkardığı, CHP’nin ise Türkiye geneli olan % 27’nin yine üstünde oy alarak % 36,68 oyla 1 milletvekili çıkarabildiği görülmektedir.

12 Mart muhtırası, artan öğrenci hareketleri ve sol muhalefet sonrası yapılan ve CHP’nin genç Bülent Ecevit rüzgarıyla girdiği 1973 seçimlerinde ise bu partinin Türkiye genelinde birinci olmasını sağlayan % 33’ün de üzerinde oy alarak % 39’la Uşak’ta 2 milletvekili çıkardığı, AP’nin ise Türkiye geneli olan % 29’un üzerinde % 33 oy almasına karşın 1 milletvekiline düştüğü görülmektedir. Bu seçimlerde Uşak’ta AP’den ayrılanların kurduğu Demokratik Parti ise % 13, 60 gibi önemli bir oy alarak AP oylarını düşürmüştür. CKMP geleneği üzerine kurulan Türkeş’li Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ise bu seçimlerde Uşak’ta Türkiye genelini yakalayarak % 3 oy almıştır. Bir diğer yeni parti olan Erbakan’lı Milli Selamet Partisi (MSP) Türkiye geneli olan % 11’in altında kalmış ve Uşak’ta yalnızca % 6 oy alabilmiştir.

Türkiye’de artan siyasal kutuplaşma ve terör ve Kıbrıs Barış Harekatı sonrası Ecevit’in yükselen yıldızıyla girilen 1977 genel seçimlerinde ise CHP Uşak’ta Türkiye geneli olan % 41’in de üzerine çıkarak % 47 oyla 2 milletvekili çıkarmış, AP ise Türkiye geneli olan % 37’in üzerinde oy alarak % 40,59 oranla 1 milletvekilini korumuştur. MSP % 5,87, MHP ise % 3 oyda kalmışlardır. Her iki partinin de Uşak oyu Türkiye genelindeki oylarının altındadır.

12 Eylül sonrası yapılan ilk genel seçimlerde 1983 yılında Özal’ın Anavatan Partisi (ANAP) % 41 oyla Türkiye geneli olan % 45’in altında kalmasına rağmen 2 milletvekili çıkarmış, CHP yerine kurulan Necdet Calp’in Halkçı Partisi (HP) Türkiye geneli olan % 30’un üzerinde alarak % 35’le bir milletvekiline razı olmuştur. Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) ise % 23 ile Türkiye genelini yakalamış ancak milletvekili çıkaramamıştır.

Özal’ın değişim rüzgârıyla girilen 1987 genel seçimlerinde ANAP Uşak’ta Türkiye geneli olan % 36’ın da üzerinde oy alarak % 39 ile 3 milletvekili çıkarmayı başarmıştır. İsmet Paşa’nın oğlu Erdal İnönü’nün liderliğindeki Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) ise % 29 oyla Türkiye geneli olan % 24,74’ü aşsa da milletvekili çıkaramamıştır. Demirel’li Doğru Yol Partisi (DYP) ise % 14 oyla Türkiye genelinin % 19 altında kalmıştır. Refah Partisi’nin de (RP) Uşak’ta yalnızca % 3 oyda kalması ve Türkiye genelinin yarısını bile bulamaması bu seçimler açısından ilginç bir değişkendir. Ecevit’li DSP ise Uşak’ta Türkiye geneli olan % 8’in az üzerinde % 9 oy almıştır.

1991 genel seçimlerinde Türkiye genelinde % 20 ile üçüncü parti olabilen SHP, Uşak’ta % 27 ile birinci parti olmuş ve 3 milletvekili çıkarmıştır. Türkiye genelinde % 27 ile birinci parti olan DYP ise Uşak’ta % 22 ile ancak üçüncü parti olabilmiştir. ANAP ise Türkiye genelindeki % 24 oyunu Uşak’ta da koruyarak toplamda olduğu gibi Uşak’ta da ikinci parti olmuştur.

1995 genel seçimlerine baktığımızda ise Türkiye genelinde % 21 ile birinci parti olan Erbakan’ın RP’si Uşak’ta % 14 ile ancak 4. parti olabilmiştir. Uşak’ın birincisi ise Türkiye genelinde % 14,64 ile ancak 4. olabilen DSP’dir ve Ecevit’in oy oranı burada % 23,90’ı bulmuştur. Ancak DSP 1 milletvekili çıkarabilmiştir. DYP Uşak’ta % 20 ile ikinci parti olurken Türkiye geneli olan % 19’un az da olsa üzerine çıkmış ve yine 1 milletvekili çıkarabilmiştir. ANAP ise Türkiye genelindeki % 19,65’in altında kalmasına ve Uşak’ta % 16,75 oy almasına rağmen üçüncü olarak 1 milletvekili çıkarmayı başarmıştır.

Terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan’ın yakalanmasıyla gidilen 1999 genel seçimlerinde zaten eskiden beri Ecevit’e hep Türkiye genelinin üzerinde oy veren Uşaklılar yine Karaoğlan’ı % 29 oyla (Türkiye geneli olan % 22’nin bayağı üzerinde) zirveye taşımış ve DSP’ye 2 milletvekili kazandırmıştır. % 18’le Türkiye genelinde 2. parti olan MHP Uşak’ta da oy patlaması yapmış ve % 23,36 ile ikinci sırayı alarak 1 milletvekili çıkarmıştır. Türkiye genelinde % 9 civarında oyla baraj dışı kalan CHP ise Uşak’ta % 11 oy almış, Recai Kutan liderliğindeki Fazilet Partisi (FP) ise Türkiye genelindeki % 15’in yarısı düzeyinde bile oy alamayarak Uşak’ta % 7’de kalmıştır. ANAP ve DYP ise Türkiye genelindeki % 12-13 civarındaki oylarının altında kalarak Uşak’ta % 10 oy almışlardır.

2002 genel seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde ilk seçimi olmasına karşın oy patlaması yapan Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Türkiye genelinde % 34 oyla birinci sırayı alırken, Uşak’ta da oyu % 29’a düşmesine karşın 2 milletvekili çıkarmıştır. CHP ise Uşak’ta Türkiye geneli olan % 19’un üzerine çıkarak % 24’le 1 milletvekili (Prof. Dr. Osman Coşkunoğlu) çıkarmıştır. Baraj dışı kalan Cem Uzan’ın Genç Partisi’nin (GP) bu seçimlerde Uşak’ta % 11 oy alması dikkat çekici bir veridir.

Hepimizin gayet net hatırladığı 2007 genel seçimlerinde ise yaşanan e-muhtıra sürecine yükselen tepkiler ve ekonomide gösterilen başarılar nedeniyle Türkiye genelinde oyunu % 47’ye taşıyan AKP, Uşak’ta da oyu % 43’e düşmesine rağmen 2 milletvekili çıkarmış (Dr. Nuri Uslu ve Mustafa Çetin), CHP ise Türkiye geneli olan % 20’nin Uşak’ta üzerine çıksa da (% 22,5) Prof. Dr. Osman Coşkunoğlu ile tek milletvekili çıkarabilmiştir. Türkiye genelinde % 14 oyda kalan MHP’nin ise Uşak’ta % 19,5 oy alması dikkat çekicidir.

Bu veriler ışığında Uşak seçmeni değerlendirildiğinde Uşak seçmeninin genelde değişim vadeden partilerden yana tavır koyduğu (1950’lerde DP, 1960’larda AP, 1970’lerde CHP, 1980’lerde önce ANAP sonra SHP, 1990’larda SHP ve DSP, 2000’lerde AKP) ayrıca kentte muhafazakâr oyların (Milli Görüş geleneği) Türkiye genelinin daima altında kaldığı ve milliyetçi oyların da genelde Türkiye genelinin üzerinde seyrettiği görülmektedir. Bu saptama doğrultusunda 2011 genel seçimlerinin de üç parti (AKP, CHP, MHP) arasında kıyasıya bir yarışa sahne olacağını söylemek mümkündür.

Ozan Örmeci

Yeni İngilizce makalem The 'Kadro' movement: an intellectual movement in the early Republican period (1932-1934)"

International Review of Turkish Studies adlı dergide yayınlanan "The 'Kadro' movement: an intellectual movement in the early Republican period (1932-1934)" adlı makalemin metnine ulaşmak için lütfen buraya tıklayınız.

Ozan Örmeci

Lider Portreleri

Okuyuculardan çok büyük ilgi gören Türk siyasal hayatında iz bırakmış liderlerin portrelerini istek üzerine tek bir yazıda sıralıyorum. İyi günler.

Abdullah Gül
Adnan Menderes
Alparslan Türkeş
Bülent Ecevit
Deniz Baykal
Devlet Bahçeli
Kemal Kılıçdaroğlu
Necmettin Erbakan
Recep Tayyip Erdoğan
Süleyman Demirel
Turgut Özal

Ozan Örmeci

Abdullah Gül

2007 yılından bu yana Türkiye Cumhuriyeti’nin 11. Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Abdullah Gül ilginç bir şekilde Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş günü ve Türk siyasal tarihi için çok önemli bir sembol olan 29 Ekim 1950’de Kayseri’de dünyaya gelmiştir. Gül’ün doğum tarihinin bir diğer ilginç özelliği ise 1950 yılının 14 Mayıs’ında Türkiye Cumhuriyeti devletinin hileli 1946 seçimleri sonrası ilk kez hilesiz ve düzgün bir demokratik seçim yapması ve seçim sonucunda 27 yıllık tek parti iktidarının ardından Demokrat Parti iktidarının kurulmasıdır. Böyle anlamlı bir yıl ve günde doğan Gül’ün yaşamı ve siyasi kariyeri de Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal tarihinde önemli izler bırakacaktır. Bu yazıda Abdullah Gül’ün hayatını, kişisel özelliklerini ve siyasal eğilimlerini incelemeye çalışacağım.

29 Ekim 1950’de Kayseri’de sabah babasının ifadesiyle ezan vakti doğan Abdullah Gül’ün isminin başta Cumhuriyet Bayramı’nda doğması sebebiyle Cumhur olması düşünülmüştü. Özellikle Gül’ün dayısı bu isimde ısrar ediyordu. Ancak Gül’ün babaannesinin anne ve babasından daha önceden “erkek olursa ismi Abdullah olacak” şeklinde bir söz aldığı ortaya çıkınca Abdullah isminde karar kılındı. Fakat Can Dündar’ın deyimiyle “Cumhur ismini alamayan çocuk 57 yıl sonra Cumhur’un başına geçecekti”. Abdullah Gül’ün ailesi Kayseri’nin köklü ailelerinden birisiydi. Ailenin önceki kuşaklarında birçok imam bu bölgede görev yapmıştı. Abdullah Gül’ün babası olan Ahmet Hamdi Gül 1926 doğumlu bir torna ustasıydı. Kayseri Hava İkmal Komutanlığı’nda atölye şefi olarak çalışan Ahmet Hamdi Bey dayısının kızı Adeviye Hanım’la 1949 yılında evlendi. Adeviye Hanım da Kayseri’nin köklü ailelerinden Satoğulları’na mensuptu. Evlilikten bir yıl sonra dünyaya gelen Abdullah Gül ailenin ilk çocuğu ve göz bebeğiydi. Her iki ailenin de ilk torunu olan küçük Abdullah’a bu nedenle özel bir ihtimam ve sevgi gösteriliyordu. Annesi ve babasının aktardıklarına göre küçük Abdullah son derece saygılı, sevecen ve mülayim bir çocuktur. Abdullah’ın ardından ailenin bir kız ve bir erkek çocuğu daha olacaktı. Yazları Erciyes’in gölgesindeki bağ evinde geçiren ailenin çocukları arkadaşlarıyla beraber birdirbir ve uzuneşek oynarlar, toprak ve doğayla haşır neşir olurlardı. Gül ailesinin küçük mensuplarının en sevdikleri akşam aktivitesi ise açık hava sinemasında kovboy filmleri seyretmekti. Abdullah Gül eğitimine 1957 yılında Gazi Paşa İlkokulu’nda başladı. 27 Mayıs İhtilali gerçekleştiğinde henüz 10 yaşında olan küçük Abdullah olayları anlayamasa da öğretmeninin Demokrat Parti iktidarı aleyhine anlattıklarıyla irkiliyordu. Ancak öğretmeninin anlattıklarının tersi niteliğindeki ailesi ve akrabalarının da anlattıklarıyla henüz o yaşlarda küçük Gül’de Demokrat Parti sempatisi oluşuyordu. Muhafazakâr bir kent olan Kayseri’de o yıllardan başlayarak sağ gelenek çok güçlüydü ve Gül ailesi Yassıada duruşmalarını her gün radyodan dinlerdi. Bu dönemlerde küçük Gül’ün ilk siyasal sosyalleşmesi yaşanıyordu. Bu yıllarda Gül ailesinin bir diğer önemli aktivitesi ise her yaz bir süreliğine aile büyüklerini (büyükbabası ve dayısı) görmek için kara trenle İzmir’e gitmeleriydi. 3. sınıf sonrası gittiği İzmir’de yaz tatilinin ardından da kalan küçük Abdullah ilkokul 4. sınıfı İzmir’de Kemal Reis İlkokulu’nda okudu. Beşinci sınıfta ise yeniden Kayseri’de Gazi Paşa İlkokulu’na döndü ve buradan 1962 yılında oldukça iyi bir not ortalamasıyla mezun oldu. O yıllarda hayat boyu dostluklarını sürdüreceği arkadaşlarıyla futbol oynamayı çok seven küçük Abdullah, bir yandan da babasından Kuran okumayı öğrenmişti. Daha sonraları Kuran kursuna da giden küçük Gül yine de ailesi tarafından İmam Hatip Okulu’na gönderilmedi. Şiir kitapları yayınlayan dedesi, yüksek öğrenim görmüş birçok aile büyüğü olan Abdullah da iyi ve modern bir eğitim görmek ve makine mühendisi olmak istiyordu. Ticarete yatkınlığının ölçülmesi açısından aile tarafından dedesinin dükkânında gazoz sattırılmaya çalışılan küçük Abdullah, utangaçlığı nedeniyle bu işte başarılı olamayınca onun için Kayseri’de önemli bir gelenek olan ticaret kapıları kapandı. Bu nedenle aile Abdullah’ın eğitimine devam etmesini istedi.

Abdullah Gül 29 Ağustos 1962’de Kayseri’de Nazmi Toker Ortaokulu’na kaydoldu. Gül ortaokuldan 1965 yılında mezun oldu. O liseye başlarken siyaset sahnesinde yeni ve genç bir siyasetçi olan Süleyman Demirel basamakları hızla çıkıyor ve 1965 seçimlerindeki büyük başarısıyla Başbakan oluyordu. Halaoğlu Mehmet Tekelioğlu ile beraber o yıl Kayseri’de düzenlenen mitinglere katılan Gül, Adalet Partisi (AP) mitinginde destek, Türkiye İşçi Partisi (TİP) mitinginde ise protesto için bulunuyordu. Abdullah Gül 1965 sonbaharında Kayseri Lisesi’ne başladı. Osmanlı’dan miras kalan taş bir binada eğitim veren Kayseri Lisesi o dönem Anadolu’nun en itibarlı ve iyi eğitim veren devlet okullarından birisiydi. 20 yıl önce Gül’ün oturacağı o sıralarda Turgut Özal da oturmuştu. Sadettin Bilgiç, Turhan Feyzioğlu, Osman Bölükbaşı ve Korkut Özal da diğer ünlü Kayseri Lisesi mezunları arasındaydı. Lisede gözlük takmaya başlayan Abdullah Gül, o nedenle arkadaşları tarafından “dört göz” diye çağrılmaya başlamıştı. Kayseri Lisesi o yıllarda karma eğitim veren bir lise olmasına karşın, Kayseri’nin tutucu atmosferi nedeniyle kız çocukları liseye pek gönderilmiyordu. Bu nedenle Abdullah Gül’ün sınıf arkadaşları arasında tek bir kız öğrenci dahi yoktu. Hayatın içerisinde kızların olmadığı o ortamda erkek öğrenciler ve genç Abdullah için de en önemli meşgale futboldu. Amcasının etkisiyle çocukluğundan beri fanatik bir Beşiktaşlı olan Gül, okul takımında da futbol oynuyordu. Genç Abdullah’ın görevi ise kalecilikti. O yılların Abdullah Gül’ün hayatında ve siyasal sosyalleşmesinde en önemli iz bırakan olayı ise ünlü İslamcı şair ve fikir adamı Necip Fazıl Kısakürek’in Kayseri’ye gelmesiydi. Büyük Doğu Fikir Kulübü’nün kurucusu ve muhafazakâr hareketin fikri lideri olan Kısakürek bir konferans için geldiği Kayseri’de büyük bir coşkuyla karşılanmış, babasının konferansa götürdüğü genç Abdullah Gül de usta şairden etkilenerek Büyük Doğu hareketine katılmıştı. İslamcı yayınları öncelikle takip eden genç Gül bu dönemde farklı kaynaklardan da besleniyor, Varlık Yayınları’nın eserlerini ve dünya edebi klasiklerini okuyarak kendisini geliştiriyordu. Kayseri Lisesi’nde edebiyat ve siyasetle iyice tanışan genç Abdullah, o dönem çok etkilendiği Necip Fazıl’a bir mektup dahi yazıyor ve İslam davasına olan hizmetleri nedeniyle kendisine olan hayranlık ve bağlılığını belirtiyordu. 1968 yılında tüm dünyada ve Türkiye’de Gül’ün hiç hazzetmediği sol hareketler patlamışken, Abdullah Gül üniversite eğitimi için İstanbul’un yolunu tutuyordu. İlk olarak Merkezi Sistem Sınavı için Ankara’ya giden ve bu şehri ilk kez gören genç Abdullah, sınav sonrası İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni kazanıyor ve akrabası Mehmet Tekelioğlu ile beraber ilk kez İstanbul’a gidiyordu. Tanımadığı bu büyük kentte kendisini güvensiz hisseden genç ve muhafazakâr Gül hemen Kayseri Yurdu’na gitti ve orada tanıdıklarını buldu. Sırada ise İstanbul’u keşfetmek ve Beşiktaş maçlarına gitmek vardı. İki ay sonra Hukuk Fakültesi’nden İktisat Fakültesi’ne yatay geçiş yapan Gül, o yıl İstanbul’da gerçekleşen büyük ve olaylı 6. Filo gösterilerini tertipleyen sol öğrenci gruplarına karşı “Müslüman Türkiye” diye slogan atan sağ gruplara kendisini yakın hissediyordu. Ancak Necip Fazıl ve Büyük Doğu etkisiyle o yıllarda Necmettin Erbakan liderliğinde partileşen Milli Nizam Partisi ve Nizam hareketine mesafeliydi. Bu yıllarda Milli Türk Talebe Birliği’ne (MTTB) üye olan Gül, aynı zamanda İstanbul Milliyetçiler Derneği’ne de kayıt oluyordu. Aynı dönemde MTTB’nin tertiplediği “Kıbrıs Türk’tür” ve “Komünizmi telin” mitinglerine katılan Gül, MTTB çatısı altında tiyatro, sinema ve fotoğrafçılık kulübü faaliyetleri yürütüyordu. İstanbul Üniversitesi’nde MTTB temsilcisi ve yöneticisi olarak aşırı sol gruplar tarafından mimlenen Gül bu nedenle uzunca bir süre üniversiteye dahi giremedi. Hatta bir takım sol gruplar o yıllarda üniversite içerisinde Gül’ün resimlerini dahi dağıtarak kendisini hedef seçtiklerini gösteriyorlardı. O dönemde taşlı sopalı kavgaların yerini yavaş yavaş bıçaklı, tabancalı terör faaliyetleri alıyor ve bir gün kendisine silah doğrultulan Abdullah Gül soğukkanlılığı sayesinde canını güç bela kurtarabiliyordu. Necip Fazıl’ın “kanunları gerebildiğiniz kadar gerin ama kanunları koparmayın” sözünü daima aklında tutan genç Gül bu nedenle aktivist bir öğrenci olmasına karşın silahtan uzak durdu ve belki de bu sayede bu fırtınalı yılları kazasız atlatmayı başardı. Abdullah Gül ile Recep Tayyip Erdoğan’ın arkadaşlıkları da bu dönemde başlıyor ve MTTB’nin öğretim başkanı olan Erdoğan ile Gül MTTB çatısı altında ortak çalışmalar yapıyorlardı. 12 Mart muhtırası sonrası sola “balyoz” indirilirken, sağ örgütler başta MTTB olmak üzere devletçe korunuyor ve güçlenmeleri sağlanıyordu. Ancak o günlerde Fatih’teki Vakıflar Yurdu’na yapılan baskında MTTB’liler de gözaltına alındı. Götürülenler arasında Abdullah Gül de vardı. Sorgu sonrası serbest bırakılan Gül, böylelikle günlerce işkenceli sorgulardan geçirilen solcu öğrencilerden farklı olarak polisten paçayı ucuz kurtarmıştı. Akrabası Mehmet Tekelioğlu ve arkadaşı Rıfat Bestceli ile beraber yurttan ayrılıp bir bekâr evine çıkan Gül, Fındıkzade’de bir bodrum katında yaşadılar. MTTB Turizm Müdürlüğü’nde de çalışan Gül, Avrupa’daki gençlik kamplarına öğrenci gönderiyordu. Kızlı-erkekli bu gezilerden bir tanesine kendisi de katılan Gül, otobüsle Almanya’ya gitti ve sonra trenle Londra’ya geçerek burada bir gençlik kampında arkadaşlarıyla birlikte çilek topladı. İlk kez gittiği Avrupa’dan çok etkilenmişti. Bu arada her sene MTTB ile düzenli olarak katıldıkları Çanakkale anma törenlerinde Gül mihmandarlık da yapıyordu. 1973 yılında böyle bir anma töreninde ilk kez büyük bir kitle önünde üniversite gençliği adına bir konuşma yaptı.

Abdullah Gül İstanbul’da siyasal faaliyetlerine devam ederken babası da boş durmuyordu. Babası 1973 genel seçimlerinde Erbakan’ın başında olduğu Milli Selamet Partisi’nin (MSP) Kayseri milletvekilleri adayları arasına girmiş ve son sıradan aday olmuştu. Abdullah Gül 1973’te babası, 1975’te de Senato kısmi yenileme seçimlerinde Recai Kutan için Kayseri’de seçim kampanyaları yürütüyor, hatta 1975’te ilk kez halk önünde bir siyasi parti adına konuşma da yapıyordu. Bu yıllarda Gül’ün bir diğer önem verdiği uğraşı ise Büyük Doğu Yayınevi’nde Necip Fazıl’ın “Çile” adlı kitabını yayına hazırlamasıydı. Bu süreçte Necip Fazıl’la yan yana çalıştı ve hayranı olduğu yazarı yakından tanıdı. O dönemde Bakırköy’de daha iyi bir eve taşınan Gül, bu evde Kısakürek’i ağırlama şansına da sahip oldu. Abdullah Gül 1969’da girdiği İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden ancak 1975’te mezun olabildi. Aynı fakültede başladığı doktora çalışmaları için burslu olarak iki yılını İngiltere’de geçirdi. Bu dönemde sonraları ünlü bir gazeteci olacak Fehmi Koru ile birlikte Londra’da ve Exeter Üniversitesi’nde bulundu. Abdullah Gül 1983’te doktorasını tamamlayarak İstanbul Üniversitesi’nden Doktor ünvanını aldı. Sakarya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nün kuruluşunda çalıştı ve aynı bölümde ekonomi dersleri verdi. 1989’da uluslararası ekonomi dalında Doçent oldu. 1983-1991 yılları arasında merkezi Cidde’de olan İslam Kalkınma Bankası’nda ekonomist olarak çalıştı. Refah Partisi ile girdiği siyasal yaşantısında 1991-2007 yılları arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde beş dönem Kayseri Milletvekili olarak hizmet verdi. 1991-1995 yılları arasında TBMM’de Plan ve Bütçe Komisyonu üyeliği yaptı. 1991-2001 yılları arasında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi üyesi olarak Konsey’in Kültür, Tüzük, Siyasi ve Ekonomik Kalkınma komitelerinde çalıştı. 1995-2001 yılları arasında TBMM’de Dışişleri Komisyonu’nda üye olarak görev yaptı. 1996’da kurulan 54. Hükümet’te Devlet Bakanı ve Hükümet Sözcüsü olarak görev aldı. 2000 yılında Fazilet Partisi içerisinde genç siyasetçilerin oluşturduğu ve gelenekçi Erbakan ekibine karşı mücadele veren Yenilikçi Hareket’e liderlik etti ve Fazilet Partisi Kongresi’nde genel başkan adayı oldu. Ancak kongrede Erbakan’ın desteklediği sağ kolu Recai Kutan’a az bir oy farkıyla yenilerek genel başkanlık şansını kaçırdı. 2001’de Adalet ve Kalkınma Partisi’nin kuruluşunda rol alan öncülerden oldu. Siyasi ve Hukuki İşlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı. 2001-2002 yılları arasında NATO Parlamenterler Meclisi üyeliği yaptı. 2002’de Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nde 10 yıl aralıksız sürdürdüğü başarılı çalışmalarından dolayı kendisine “Pro merito” madalyası ve “Sürekli Onursal Üye” ünvanı verildi. 18 Kasım 2002’de Başbakan olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin 58. Hükümeti’ni kurdu. Kısa Başbakanlık döneminde Irak, Kıbrıs gibi zor meselelerle yüzleşti, ekonomide Acil Eylem Planını uygulamaya koydu. Irak krizi sırasında önemli bir işlev gören Irak’a Komşu Ülkeler Süreci’nin başlamasına öncülük etti.2003-2007 yılları arasında 59. Hükümet döneminde Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Aynı zamanda Terörle Mücadele Yüksek Kurulu, Reform İzleme Grubu ve Avrupa Birliği Müzakere Heyeti Başkanlığı görevlerini yürüttü. Gül’ün Dışişleri Bakanlığı döneminde Avrupa Birliği reform süreci hızlandırıldı ve 3 Ekim 2005’te Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım müzakereleri resmen başladı. Hem Batı dünyası hem de Türk ve İslâm Dünyası’yla ilişkiler geliştirildi, komşu ülkelerle dostluk bağları takviye edildi ve uluslararası kuruluşlarda aktif görevler üstlenildi. Abdullah Gül’ün Dışişleri Bakanı sıfatıyla Mayıs 2003’te Tahran’daki İslam Konferansı Örgütü Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda yaptığı ve İslam dünyasına reform çağrısında bulunduğu konuşma, hem Doğu’da hem de Batı’da büyük yankı uyandırdı. 4 Nisan 2007 tarihinde Cumhurbaşkanlığına aday olan Abdullah Gül, seçim sürecinin yaşanan büyük Cumhuriyet mitingleri, e-muhtıra süreci ve “367 hadisesi” sonrası yarı kalması neticesinde yapılan 22 Temmuz seçimlerinde partisinin (AKP) büyük bir zafer elde etmesi sayesinde 28 Ağustos 2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye Cumhuriyeti’nin 11. Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Hayrünnisa Gül ile evli olan Abdullah Gül, Ahmet Münir, Kübra ve Mehmet Emre adlı üç çocuk babasıdır.

Abdullah Gül’ün bu biyografik özelliklerinin ardından kişisel özellikleri ve siyasal eğilimleri üzerinde biraz yoğunlaşalım. Abdullah Gül’ün tüm siyasal kariyeri ve yaşamı incelendiğinde en önemli özelliğinin Gül’ün yeni şartlara uyum sağlama ve değişebilme konusunda her politikacıda görülmeyecek derecede başarılı olmasıdır. Büyük Doğu gibi en yerli ve Batılılaşmaya en eleştirel yaklaşan entelektüel bir hareket içerisinden yetişen Gül, 1990’ların sonları ve 2000’li yılların başlarından itibaren koşulların ve dünya düzeninin gereklilikleri ve partisinin kendisine verdiği sorumluluklar doğrultusunda bir nevi Türkiye’nin Batı ittifakını koruyan bir kişi olarak ön plana çıkmıştır. Muhalefetin kimi isimleri tarafından “iyi polis-kötü polis oyunu” olarak tabir edilen siyasal denklemde Recep Tayyip Erdoğan Batı’ya karşı Türkiye’nin meydan okuyan, katı, soğuk ve tepeden bakan yüzü olarak ortaya çıkarken, Abdullah Gül tamtersi bir şekilde son yıllarda Türkiye’nin adeta Batı’ya açılan penceresi olmuştur. Bu nedenle Gül’e 2010 yılında İngiltere Kraliyet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Chatham House tarafından ve İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth’in elinden “yılın devlet adamı” ödülü de verilmiştir.[1] 1990’ların ortalarında Refah Partisi milletvekili olarak yaptığı bir Meclis konuşmasında Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği imkânsız bulduğunu ve buna gönülsüz olduğunu Prof. Dr. Erol Manisalı’dan alıntı yaparak ifade eden Gül, 2000’li yıllarda AKP iktidarı döneminde Orta Doğu’yu önceleyen politikalar sonrası yaşanan “eksen kayması” tartışmalarında ise hükümet çevreleri içerisinde AB üyeliği konusunda en istekli isim olarak ön plana çıkmıştır. Elbette boşluk kaldırmayan bir uğraş, bilim ve belki de bir sanat dalı olan siyaset açısından Gül’ün bu tavrı pragmatik olarak değerlendirilebilir. Ancak Gül’ün 1990’lı yılların sonlarından itibaren değiştirdiği siyasal söylemi ve siyasal tercihleri incelendiğinde bunun basit bir faydacı tavır olmadığı ve Gül’ün son derece bilinçli bir şekilde Türkiye’nin Batı ittifakı (NATO, Avrupa Konseyi) ve AB üyeliği için çaba gösterdiği görülebilecektir. Bu anlamda “gömlek değiştirme” söylemlerine karşın Türkiye’nin Batı ittifakına kuşkuyla yaklaştığı düşünülen bazı liderlerden farklı olarak Gül’ün kendisini koşullara koşut olarak yeniden yapılandırdığı ve Türkiye’nin çok ihtiyacı olan dengeleyici güç olarak siyaset sahnesinde önemli bir yer edindiği gözden kaçmamaktadır. Ayrıca Gül’ün siyasetten gelme bir Cumhurbaşkanı olarak seçildikten sonra gerçekleştirmeye çalıştığı değişim ve dönüşüm de dikkat çekicidir. Bunlar Gül’ün demokratik siyasette oldukça gerekli olan koşullara uyum sağlayabilme yeteneğinin ispatlarıdır.

Abdullah Gül’ün kişisel özellikleri ve siyasal kimliği incelendiğinde çok belirgin olan bir diğer özelliği ise farklı siyasal çevrelerden kişilerle ve farklı toplumsal katmanlarla çok iyi ilişkiler kurabilmesine olanak veren sempatik ve sıcakkanlı yapısıdır. Gençliğinde anti-komünist sağ öğrenci grupları içerisinde aktif olarak yer almış Gül, yıllar içerisinde olgunlaşmış ve kutuplaştırıcı siyasal anlayıştan uzaklaşarak farklı çevrelerden dostlar edinmiştir. Gül’ün kendisi gibi bir Kayseri milletvekili olan rahmetli sosyal demokrat politikacı ve eski Dış İşleri Bakanımız İsmail Cem’le olan dostluğu bu açıdan önemli bir göstergedir. Refah Partisi ve Milli Görüş geleneğinden gelen bir siyasetçi olan Abdullah Gül, Cumhurbaşkanı seçildikten sonra da yaptığı açıklamalarla farklı toplumsal kesimlerde sempati yaratmayı başarmıştır. Gül’ün Başbakan Erdoğan’ın aksine kendisine yönelik eleştirilere daha hoşgörüyle bakması ve söylemleriyle insanları rencide etmemeye özen göstermesi Gül’ün bu alanda başarılı olmasını sağlamıştır. Ayrıca zaman zaman iktidar kaynaklı aşırıya kaçan ve demokrasi sınırlarını zorlayan talep ve söylemlere karşı Gül yaptığı makul açıklamalarla demokrasinin çökeceğinden endişe eden milyonların gönlüne su serpmiştir. Üniversitelerde türban yasağının kaldırılmasının ardından bazı köktenci kesimlerin desteklediği, dinle de çelişen şekilde ilkokula başörtüsüyle girilmesi çabaları üzerine eşi Hayrünnisa Gül hanımefendi ile birlikte verdiği tepki Gül’ün son dönemde yaptığı en akıllarda kalan açıklamalardandır. İzmir’e yaptığı bir yurt gezisinde kendisine işsiz olduğu için tepki gösteren Sinem adlı genç bir bayana hoşgörülü yaklaşımı da Gül’ün bu konuda dikkatli ve samimi olduğunu ve anlık tepkiler vermediğini göstermektedir. Gül’ün AKP iktidarı döneminde kendisini kuşatılmış hisseden Atatürkçü-sosyal demokrat ve laiklik hassasiyetleri yüksek kesimleri kucaklama amacıyla yaptığı yurt gezileri ve benzer şekilde Kürt nüfusun yoğun olarak yaşadığı Güneydoğu Anadolu bölgesindeki çeşitli illere yaptığı ziyaretler kendisinin farklı siyasal çevrelerdeki kredisini arttırmıştır. Bugün birçok siyasetçiden farklı olarak -tabii ki biraz da konumunun etkisiyle- Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tüm yurt gezilerinde sevgiyle karşılanan ve halktan büyük sevgi ve saygı gören bir lider haline gelmiştir. Milli Görüş gibi yüzde 20-25’lik bir kemik oyu ve çağdaş dünya düzeni açısından radikal sayılabilecek fikirleri olan bir hareketten yetişmiş bir siyasetçi olan Abdullah Gül için bu tablo elbette büyük bir başarıyı işaret etmektedir. Geçmişte Özal’ın pek başaramadığı ancak Demirel’in oldukça başarılı bir şekilde gerçekleştirdiği siyasetten gelip tarafsız Cumhurbaşkanı olarak kalabilmek hususunda Abdullah Gül de zaman zaman hayal kırıklığı yaratan bazı açıklamaları ve uygulamalarına (özellikle rektör atamaları konusunda zaman zaman Gül’ün sandık sonuçlarını dikkate almaması muhalif basında tepkiyle karşılanmıştır) karşın genel itibariyle oldukça başarılı bir performans göstermiştir.

Abdullah Gül’ün kişisel özellikleri arasında belirgin şekilde hissedilen bir diğer unsur ise Gül’ün kendisini geliştirmek için çaba gösteren azimli ve çalışkan bir insan olmasıdır. Kayseri’de orta gelirli ve muhafazakâr bir aileden yetişen Gül yıllar içerisinde iyi bir eğitim almış, dilini ve görgü, bilgisini geliştirerek dünyaca tanınan bir lider haline gelmiştir. Gül’ün aksanlı olmayan ancak oldukça iyi sayılabilecek bir İngilizce ile çeşitli uluslararası toplantılar ve televizyon programlarında yaptığı konuşmalar Türk ve dünya basınında dikkat çekmiş ve övgü toplamıştır. Seçkin bir aileden gelmeyen Gül için bunları başarmak kolay olmamıştır. Büyük Doğu ekolünden ve Refah Partisi milletvekilliğinden gelen bir insan için Chatham House “yılın devlet adamı” ödülünü alacak seviyeye çıkabilmek ve İngiltere Kraliçesi’ni protokole uygun şekilde selamlamak küçümsenecek bir olay değildir. Dahası çok daha dar İslamcı bir perspektiften dünyayı algılayan Gül’ün zaman içerisinde dünya görüşünü liberalizm ve sosyal demokrasi gibi ideolojilerle beslediği ve geliştirdiği gözden kaçmamalıdır. Hakikaten de dinsel inanç açısından muhafazakâr eğilimleri bir kenara bakılırsa Gül’ün ekonomik alanda liberal, sosyal-kültürel alanda da sosyal demokrat bir politikacı olduğu dahi düşünülebilir. Bu nedenle Gül’ün kendisini geliştirmek için gösterdiği çaba kendisi değerlendirilirken mutlaka dikkate alınmalıdır.

Türk siyasal hayatında 21. yüzyılda Recep Tayyip Erdoğan’la beraber en ön plana çıkan lider olan Abdullah Gül önümüzdeki yıllarda da Türkiye siyaset sahnesinde ve hatta uluslararası arenada önemli roller oynayacak gibi gözükmektedir. Türkiye siyasetinde son yıllarda yaşanan ve bazı siyasetçilerin de oy uğruna körüklediği inanılmaz sert kutuplaşma ortamının toplumsal kargaşaya dönüşmemesi adına Gül’ün nispeten daha hoşgörülü ve sıcak tavırlarının Türkiye demokrasisine çok önemli katkıları olabileceği açık bir gerçektir.

KAYNAKÇA

- Can Dündar, “Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Belgeseli”

- T.C. Cumhurbaşkanlığı, “Biyografi”, Erişim Adresi: http://www.tccb.gov.tr/sayfa/cumhurbaskani/biyografi/, Erişim Tarihi: 23.04.2011.

---

[1] Detaylar için http://www.tccb.gov.tr/sayfa/ziyaretler/ingiltere-ozel/chatham-house/ adresine bakılabilir.

Ozan Örmeci