Ozan Örmeci Makaleler (Ozan Örmeci Articles): 2018 İtalya Genel Seçimleri

Avrupa’nın önemli ülkelerinden ve dördüncü büyük ekonomisi olan İtalya’da, genel seçimler, 4 Mart 2018 tarihinde yapılacak. Seçimde, Temsilciler Meclisi’nde yer alacak 630 milletvekili ile birlikte Senato’da görev yapacak 315 Senatör belirlenecek. Parlamenter sistemin uygulandığı bir ülke olan İtalya’da, seçim sonucunda oluşacak Temsilciler Meclisi’ndeki milletvekili dağılımı neticesinde, ülkede yeni bir Başbakan ve hükümet ortaya çıkacak. Bu yazıda, 2018 İtalya genel seçimlerini mercek altına alacağım.

Matteo Renzi

Hatırlanacağı üzere, 2017 yılının son günlerinde, İtalya Cumhurbaşkanı Sergio Mattarella, parlamentoyu feshederek önümüzdeki yıl yapılması planlanan erken genel seçimlerin önünü açmıştı.[1] Siyasal yapının çok parçalı olduğu ve hükümetlerin ve Başbakanların genelde kısa süre görev başında kalabildiği İtalya’da, 5 yıl süren son yasama döneminde de Enrico Letta, Matteo Renzi ve Paolo Gentiloni gibi 3 Başbakan görev yaptı. Renzi döneminde ekonomide ve dış politikada yapılan bazı olumlu hamlelere karşın[2], Renzi’nin hükümeti güçlendirmek için kapsamlı bir anayasa değişikliği öngören referandumda ısrar etmesi ve daha sonra 2016 yılı sonunda yapılan referandumdan yenilgiyle ayrılması[3], Renzi’nin Başbakanlıktan istifa etmesine ve İtalya’da siyasal istikrarsızlığın sürmesine neden oldu. Renzi sonrasında Başbakan olan Dış İşleri Bakanı Paolo Gentiloni döneminde ise[4], ülkedeki siyasal çekişmeler ve sorunlar aynı şekilde devam etmişti. Geçen zaman zarfında Başbakanlığı kaybetmesine karşın merkez sol-liberal çizgideki Demokrat Parti’nin (Partito Democratico-PD) liderliğini sürdüren Renzi, bu seçimlere de hayli iddialı giriyor. Ancak Renzi’nin bazı politikalarına itiraz eden Demokrat Parti’nin önemli isimlerinden Pier Luigi Bersani, Massimo D’Alema ve Roberto Speranza, bu süreçte Demokratik ve İlerici Hareket (Movimento Democratico e Progressista-MDP) adıyla sosyal demokrat çizgide yeni bir parti kurdular[5] ve PD’ye ciddi bir alternatif oluşturdular. Yine de, merkez solda PD’nin tekeli sürüyor ve anketlerde, partinin, Renzi’nin liderliğinde, seçimi yüzde 21-24 arasında bir oyla ikinci sırada tamamlaması öngörülüyor.[6] Buna karşın, Renzi ve partisi PD, ırkçı motifli Macerata Katliamı’nın da gösterdiği şekilde[7], son yıllarda Avrupa’da çok tehlikeli bir seviyeye gelen aşırı sağcı popülist düşünce karşısında tüm dünyada ve İtalya’da demokrasinin en büyük umudu olarak görüldükleri için, seçimde anketlerden daha yüksek oy bir oranına da ulaşabilirler. Yine de, PD ve Renzi’nin ekonomik sorunlar karşısında seçmenleri ikna edebilen bir program ve vizyon ortaya koyamamaları, ekonomik sorunların son dönemde arttığı İtalya’da aşırı sağın güçlenmesi için uygun bir ortam yaratıyor.[8]

Bebbe Grillo ve Luigi Di Maio

Seçimlere en iddialı giren parti ise, Luigi Di Maio liderliğindeki sağ popülist 5 Yıldız Hareketi (Movimento 5 Stelle). Komedyen Bebbe Grillo liderliğinde son yıllarda hızlı ve istikrarlı bir çıkış yakalayan parti[9], çağcıl koşullara uygun e-demokrasi talepleri ve popülist söylemleriyle İtalya’da özellikle genç seçmenleri etkilemeyi başarıyor. Grillo, geçtiğimiz yıl içerisinde, partisi adına gelecek seçimlerde kampanya yapmaya devam edeceğini, ama parti liderliğini ve Başbakan adaylığını partisinden başka birine vermeye hazır olduğunu söylemişti. Bu doğrultuda, bu seçimde partinin yeni lideri ve Başbakan adayı, 1986 doğumlu genç siyasetçi Luigi Di Maio oldu.Gençliğinde aşırı sağ (faşist) partilere katılmış olan Di Maio, sempatik görüntüsü altında oldukça sert fikirleri olabileceğinden endişe edilen bir siyasetçi. Daha önemlisi, Di Maio’nun başta olabileceği bir hükümette, iplerin perde arkasında kimilerince bir "palyaço" olarak nitelendirilen Bebbe Grillo’da olmasından korkuluyor. Lakin anketler[10], merkez sağ ve merkez soldaki daha önce denenmiş alternatiflerden farklı olarak tek denenmemiş siyasal aktör durumundaki 5 Yıldız Hareketi’nin, yüzde 26-29 arasında bir oyla seçimleri birinci sırada tamamlayacağını ve İtalyan siyasal hayatının yeni dönemde en güçlü siyasi partisi haline geleceğini gösteriyor. 5 Yıldız Hareketi, ilginç bir şekilde hem sağ tabandan, hem de merkez sol tabandan oy almayı başarıyor. Partinin en önemli oy kaynağını ise, yasadışı şekilde İtalya’ya gelen göçmenler nedeniyle İtalya’da artan işsizlik ve ekonomik sorunlardan bıkan seçmenler oluşturuyor. Sayısı 180.000’i bulan göçmenlerin daha da artacağı ve İtalyanların işlerini kaybedeceği yönündeki korku ve eleştiriler, bu sağcı popülist partinin en önemli siyasal kozu durumunda.[11] Ayrıca Di Maio, 400’ü aşan ve son derece karmaşık İtalyan yasalarını sadeleştirmek ve -sol politikaları çağrıştıran- işsizlere 780 avro (euro) aylık bağlamak gibi görüşleriyle de İtalyan halkından büyük destek görüyor.[12] Bu nedenle, bu seçimde Di Maio ve partisinin birinci olmasına kesin gözüyle bakılıyor.

Silvio Berlusconi

İtalya’da bir medya imparatorluğuna sahip olan ve AC Milan futbol kulübünün Başkanı ve İtalya’nın uzun süreli Başbakanı olarak nam salan işadamı ve deneyimli siyasetçi Silvio Berlusconi ise, merkez sağ çizgideki Forza Italia adlı partisiyle seçimlere en iddialı üçüncü parti olarak giriyor. 1994-1995, 2001-2006 ve 2008-2011 yılları arasında üç dönem Başbakanlık yapan Berlusconi, ilerleyen yaşına ve yolsuzluk iddialarına karşın, merkez sağ siyasetteki gücünü halen kısmen koruyor. Vergi kaçakçılığı nedeniyle 2019’a kadar siyaset yasağı bulunan Berlusconi, bu nedenle partisi iktidara gelirse bile 2019’dan önce hükümeti yönetemeyecek. “Berlusconismo” adı verilen iş odaklı siyaset anlayışı ve popülizmiyle, Berlusconi, anketlere göre hala yüzde 15-18 arasında bir oy potansiyeli bulunan önemli bir lider. Berlusconi, 600.000 civarındaki kayıtdışı göçmeni ülkesinden gönderme sözüyle, seçim öncesinde aşırı sağa da göz kırpıyor.[13] Ancak Berlusconi’nin şansı, bu seçimde o kadar da yüksek gözükmüyor. Zira 5 Yıldız Hareketi’nin halkta karşılık bulan sağ popülist yaklaşımları ve ayyuka çıkan seks skandalları ve yolsuzluk iddiaları nedeniyle, Berlusconi’nin, eskiden olduğu gibi tüm sağı kontrolü altında tutabilmesi/konsolide edebilmesi mümkün gözükmüyor. Yine de, Berlusconi ve Forza Italia, Lega Nord ve Fratelli d’Italia gibi diğer sağ partilerle birlikte yüzde 38-40 arasında bir oy oranına ulaşıp hükümeti kurabilir.[14] Berlusconi, daha önce bu partilerle bir seçim programı konusunda uzlaştıklarını da açıklamıştı.[15] Ancak AB karşıtı bu aşırı sağcı partilerle uyumlu bir hükümette çalışmak, Berlusconi ve partisi için, ilerleyen aylarda -hükümet kurulsa bile- oldukça zor olabilir.

Matteo Salvini

Seçimlerde etkili olması beklenen diğer partiler ise; yüzde 14-15 oy potansiyeli olan Matteo Salvini liderliğindeki ayrılıkçı ve bölgeselci aşırı sağ parti Lega Nord (Kuzey Ligi), yüzde 5-6 oy potansiyeli olan Pietro Grasso liderliğindeki ve sol çizgideki Liberi e Uguali (Özgür ve Eşit Partisi) ve yüzde 4-5 oy potansiyeli olan Giorgia Meloni liderliğindeki milliyetçi-muhafazakâr çizgide ve AB karşıtı Fratelli d’Italia (İtalya Kardeşleri) partisi olarak sıralanabilir.[16] Seçim barajının yüzde 3 olduğu İtalya’da, daha küçük partilerin ise sandalye kazanması şansı pek mümkün gözükmüyor. Bu siyasal tablo, dolayısıyla, İtalya’da seçim sonrasında büyük bir koalisyon (larghe intese) ihtimalini zorunlu kılıyor. Bunun için de, iktidara gelecek partilerin yüzde 40 ve üzerinde bir oya ulaşmaları gerekli gözüküyor.[17]

Son olarak, genel seçimlerin İtalya-Avrupa Birliği ilişkileri açısından da önemli olduğuna bu noktada dikkat çekmek gerekiyor. Zira hükümete aşırı sağcı ve AB ve euro karşıtı Lega Nord gibi partilerin dâhil olması, bugüne kadar genelde sorunsuz devam eden İtalya-AB ilişkilerini de zamanla bozabilir. Son tahlilde, şu an için İtalya’da seçim sonrasında nasıl bir hükümet kurulacağı konusunda yorum ve tahmin yapmak imkânsız gibi gözüküyor.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ