Dr. Aurélien Denizeau ile Söyleşi

Dr. Aurélien Denizeau, doktorasını Paris INALCO - Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Enstitüsü’nden (Institut National des Langues et Civilisations Orientales) almış olan bir Tarih, Jeopolitika ve Uluslararası İlişkiler uzmanıdır. Denizeau’nun doktora tezi, Türkiye’de Siyasal İslam’ın iktidardayken geliştirdiği stratejik doktrin üzerinedir. Araştırmacı, Türkiye’yi düzenli olarak ziyaret etmektedir. Denizeau’nun bilgi sahibi olduğu diğer araştırma konuları; Ortadoğu ve Kafkasya’daki stratejik dengeler, modern Türkiye tarihi, Türkiye-İran ilişkileri ve Türkiye’nin Afrika politikasıdır. Dr. Aurélien Denizeau, aynı zamanda Fransa’nın en ünlü ve prestijli düşünce kuruluşu IFRI – Fransa Uluslararası İlişkiler Enstitüsü (Institut français des relations internationales) için çalışmaktadır. 

Dr. Ozan Örmeci: Merhaba Aurélien. Birkaç ay önce Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu döneminde Türk Dış Politikası’nı incelediğin doktora tezini INALCO’da başarıyla savundun ve doktora derecesine hak kazandın. 2016’da görevden ayrılmasının ardından baktığımızda, Ahmet Davutoğlu’nun stratejisini nasıl değerlendirebiliriz? Nasıl oldu da “komşularla sıfır sorun” çizgisinden Suriye’de iç savaşta taraf olunan bir noktaya gelindi?

Dr. Aurélien Denizeau: Merhaba Ozan. Bence Davutoğlu’nun iktidarda olduğu dönemdeki stratejisi üç farklı dönemde incelenmeli. İlk olarak 2002-2011 döneminde (özellikle 2007'den sonra), Davutoğlu, Türkiye’yi bölgesinde “merkez ülke” yapmak için serbest ticarete yönelik hamleler yaptı. Bu doğrultuda, komşu ülkelerle ilişkileri geliştirmesi ve Afrika, Ortadoğu, Asya ve Rusya’ya açılması -Avrupa Birliği ile bağlarını koruyarak- gerekiyordu.

Arap Devrimleri (Arap Baharı) sonrasında, Davutoğlu, yeni bir strateji geliştirdi. Bu modelde, Türkiye, isyanların yaşandığı Arap ülkelerine bir model ülke olmaya çalıştı. Bunun için de, Davutoğlu, Müslüman Kardeşler hareketleriyle yakın ilişkiler kurdu. Türkiye, bu tarz oluşumları Tunus, Mısır ve Suriye’de destekledi.

Ancak 2013 yılından itibaren bu yöndeki umutlar azalmaya başladı. Gezi Parkı Olayları Türkiye’nin demokratik model ülke olarak imajını bozarken, Mısır’da bir darbe yaşandı ve Suriye’de de Beşar Esad avantajlı konuma geçmeye başladı. Bu nedenle, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve danışmanları kontrolü yeniden kendi ellerine aldılar ve Davutoğlu etkisini kaybetti.

“Komşularla sıfır sorun” çizgisinden “model ülke” çizgisine doğru geçerken, Türkiye, bir anda kendisini Ortadoğu'daki sorunların ortasında ve özelikle Suriye'de çatışma içerisinde buldu. Bence Türkler, İngilizler ve Fransızlara benzer şekilde, Beşar Esad’ın iktidardan kolayca düşeceğini bekliyorlardı. Bu hata, sonraki olumsuz gelişmelerin temelini oluşturdu.

Dr. Ozan Örmeci: Yıllardır Türkiye’yi düzenli olarak ziyaret ediyorsunuz. Sizce vatandaşların günlük yaşamı ve Siyasal İslam’ın durumu bağlamında endişe verici gelişmeler var mı?

Dr. Aurélien Denizeau: Aslında Siyasal İslam bağlamında son dönemde ilginç bir çeşitlenme yaşanıyor. Öncelikle AK Parti’de temsil edilen modern ve küreselleşmeye açık bir Siyasal İslam çizgisi varken, eski tip anti-emperyalist Siyasal İslam çizgisi de Saadet Partisi’nde temsil edilmeye devam ediyor. 2009-2011 döneminden itibaren, Siyasal İslamcı gruplar içerisinde Fethullah Gülen hareketi ile AK Parti arasında bir ayrışma yaşanmaya başladı. Hatta zamanla AK Parti içerisinde de farklılaşmalar başladı; bu nedenle Ali Babacan, Abdullah Gül ve Ahmet Davutoğlu gibi üst düzey kişiler partilerinden ayrıldılar.

Toplumun İslami pratikleri açısından önemli bir değişim görmüyorum; bence Türkiye’de muhafazakârlaşma günümüzden ziyade daha çok 1980’lerde yaşanmıştı. Hatta günümüzde ülkenizde genç insanlarla konuştuğumda, dinden uzaklaştıkları izlenimine kapılıyorum. Birçok genç, açık şekilde teist (deist) ve agnostik olduklarını söylüyorlar.

İnsanların günlük hayatları bağlamında 2010’dan bu yana gözlemlediğin en temel mesele, elbette ekonomik sorunların artması. Bu, gerçek bir paradoksa işaret ediyor; zira son yıllarda Türkiye’de altyapı koşulları inanılmaz gelişti ve Türkiye ekonomisi halen dinamik, ama bir yandan da insanlar fakirleştikleri algısına sahipler.

Dr. Ozan Örmeci ve Dr. Aurélien Denizeau 28 Mayıs 2019’da İstanbul Gedik Üniversitesi’nde

Dr. Ozan Örmeci: Türkiye’nin Suriye’de gerçekleştirdiği “Barış Pınarı Harekâtı” Fransa’da nasıl algılandı? Fransa bu operasyona neden karşı çıkıyor ve Fransa’nın Suriye’deki belirgin hedefleri nelerdir?

Dr. Aurélien Denizeau: Operasyon, Fransa’da ve dünyada farklı sebeplerle eleştirildi. Fransa’da YPG ve PYD gibi gruplara yönelik güçlü bir sempati var; bunun nedeni, Kobane Savaşı başta olmak üzere IŞİD’e karşı kazandıkları başarılarla ilgili. Fransızlar, PYD’nin yenilmesi durumunda IŞİD’in yeniden güçlenebileceği ve eylemlerine başlayabileceğinden endişe ediyor. Ayrıca PYD’nin kontrolünde cihatçı militanlar var ve bunlar arasında Fransız cihatçılar da mevcut. Fransa’da, PYD’nin bu militanları serbest bırakması durumunda ülkeye dönmelerinden endişe edenler var.

Ayrıca bu konuda Fransa’da farklı bakış açıları mevcut. Örneğin, anti-kapitalist Boyun Eğmeyen Partisi’nin lideri Jean-Luc Mélenchon, açık şekilde PYD ve PKK’ya destek veriyor. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve hükümeti, IŞİD’e karşı PYD ile müttefik durumda; ancak PKK’ya destek vermiyor ve Türkiye ile bir kriz yaşansın istemiyorlar. Ayrıca PYD ile mücadele eden Suriyeli muhaliflere de destek veriyorlar. Bu nedenle, Macron’un net bir pozisyon alması zor oluyor. Milliyetçiler ise bu konuya mesafeli yaklaşıyorlar; Türkiye’ye ve özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olumsuz yaklaşımlarına karşın, Fransa’nın PYD lehine pozisyon almasını da istemiyorlar. Onlara göre, Suriye’de bir çözüm için Rusya ile müzakere etmek daha mantıklı.

Dr. Ozan Örmeci: François Hollande döneminde yaşanan kısmi ilerlemeye karşın, Nicolas Sarkozy döneminden beri Türkiye-Fransa ilişkilerinde kriz ve polemikler devam ediyor. Cumhurbaşkanları değişse bile, iki ülke arasında kriz ve iki ülke liderleri arasında polemik yaratan konular sorun olmaya devam ediyor. Türkiye-Fransa ilişkilerini geliştirmek için sizce neler yapılmalı?

Dr. Aurélien Denizeau: Nicolas Sarkozy dönemindeki gibi bir kriz noktasında olduğumuzu düşünmüyorum. Sorunlara rağmen, Macron ve Erdoğan diyaloğu sürdürüyor ve ikili ilişkiler için bir işbirliği modeli arayışına devam ediyorlar. Ayrıca ekonomik ilişkiler de hep olumlu yönde ilerliyor.

Buna rağmen, iki ülke arasında gerçekten görüş ayrılıkları yaşanan bazı konular mevcut. Bu bağlamda ilk başta Suriye krizi geliyor. Suriye’de barış olması durumunda, ikili ilişkilerde krizlerin yatıştırılması ve  ilişkilerin düzeltilmesinde kolaylık yaşanabilir. Ayrıca görüş ayrılıkları yaşanan konuları da abartmamak gerek; 1915 olayları (Ermeni Sorunu) önemli bir konu, ama o da sembolik bir mesele ve güncel ilişkileri doğrudan etkilemiyor.

Ayrıca Ankara ile Paris’in işbirliği yapabilecekleri birçok alan mevcut. Örneğin, her iki ülke de ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarına karşı çıkıyor ve ekonomik bir çıkış yolu arıyorlar. Bu bağlamda, iki ülkenin bu duruşlarını savunmak için yakınlaşmaları çıkarlarına uygun gözüküyor. Bunun dışında, Cumhurbaşkanı Macron Rusya’ya yakınlaşmaya çalışıyor ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da Rus lider Vladimir Putin’le çok iyi ilişkileri var. Bunun da ilişkileri kolaylaştırabileceğini düşünebiliriz.

Dr. Ozan Örmeci: Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande 2014 yılı Ocak ayında Türkiye’yi ziyaret etmişti. Sizce Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da ilk döneminde (2017-2022) Türkiye’yi ziyaret edebilir mi?

Dr. Aurélien Denizeau: Buna cevap vermek zor. Ancak bir ziyaret olması mantıklı gözüküyor. Cumhurbaşkanı Macron, iktidarının ilk aylarında Almanya’ya çok güveniyordu; ama sonradan daha şüpheci davranmaya başladı. Macron, Almanya dışında da yeni ortaklar aradığı için, Türkiye ziyareti bu çerçevede düşünülebilir. Suriye krizine bir çözüm bulunması durumunda, bu durum, iki lider arasındaki iletişimi geliştirebilir.

Dr. Ozan Örmeci: Emmanuel Macron’un 2022’de yeniden seçilmesi ihtimalini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Dr. Aurélien Denizeau: Bence Macron’un yeniden seçilmek için yüksek şansı var. Macron, eski çatlakları derinleştirerek kendi liberal duruşunu belirginleştirdi ve sağlam hale getirdi. Macron’un siyasal rakiplerinden Jean-Luc Mélenchon ve Marine Le Pen sağ-sol ekseninde bir pozisyon belirlemeye çalışıyor ve büyük sözler söyleyemek istemiyorlar. 2022’deki seçimde, Macron’un Le Pen karşısında ikinci turda yüzde 55 gibi bir oyla yeniden seçileceğini öngörmek mümkün.

Ancak siyasette gelecek hakkında konuşurken ihtiyatlı olmak lazım. Sarı Yelekliler gibi büyük bir krizin çıkması durumunda, bunun Macron’u zayıflatması mümkün. Ayrıca 2017’de Macron’un ortaya çıkması gibi, yeni adayların da çıkabileceğini hesaba katmak lazım.

Dr. Ozan Örmeci: Türkiye siyasetini iyi anlamak için takip ettiğiniz önemli uzman ve analistler kimlerdir?

Dr. Aurélien Denizeau: İdeal olan, farklı analist ve uzmanları okuyarak bir görüşe ulaşmaktır. Fransız düşünce kuruluşlarından Dorothée Schmid ve Didier Billion gibi Türkiye uzmanları ülkeniz hakkında bir görüşe ulaşmamı sağlıyorlar. Türk Dış Politikası konusunda genç bir araştırmacı olan Jana Jabbour kısa süre önce çok ilginç bir teze imza attı. Bayram Balcı’nın da bu konuda çalışmaları var. Ayrıca Ariane Bonzon Türkiye siyasetini çok iyi biliyor ve inceliklerini anlamamızı sağlıyor. Aynı şekilde Tancrède Josseran’ın da İslami hareketlerle ilgili önemli çalışmaları var.

Dr. Ozan Örmeci: Bu röportaj için size teşekkür ediyoruz.

L’Entretien avec Dr. Aurélien Denizeau

Dr. Aurélien Denizeau, chercheur en histoire, géopolitique et relations internationales est titulaire d’un doctorat de l’INALCO en Langue, civilisation et sociétés turques. Sa thèse porte sur la doctrine stratégique de l’islam politique au pouvoir en Turquie, pays où il séjourne régulièrement. Ses recherches portent également sur les équilibres stratégiques au Moyen-Orient et au Caucase, l’histoire de la Turquie contemporaine, les relations turco-iraniennes et la stratégie d’implantation turque en Afrique. Dr. Aurélien Denizeau est aussi un chercheur pour l’IFRI - Institut français des relations internationales, le plus connu think-tank de la France.

Dr. Ozan Örmeci : Salut Aurélien. Tu as terminé tes études doctorales sur la politique étrangère de la Turquie pendant Ahmet Davutoğlu à l’INALCO avant quelques mois. Apres sa démission en 2016, comment on peut analyser la stratégie de Davutoğlu ? Comment la stratégie de « zéro problème avec les voisines » était transformée en une guerre civile à Syrie ou la Turquie était devenue un parti ?

Dr. Aurélien Denizeau : Bonjour Ozan. Je pense que la stratégie d’Ahmet Davutoğlu au cours de ses années au pouvoir doit être analysée en trois temps. Il y a eu une première période, de 2002 (et surtout 2007) jusqu’à 2011, durant laquelle il a développé l’idée d’un « merkez ülke », la Turquie comme centre d’une vaste zone de libre-échange. Cela nécessitait de pacifier les relations avec les pays voisins, et de s’ouvrir à l’Afrique, au Moyen-Orient, à l’Asie, à la Russie, tout en gardant des liens avec l’Union Européenne.

Après les révolutions arabes (le printemps arabe), Ahmet Davutoğlu a développé un nouveau modèle, dans lequel la Turquie pouvait devenir un modèle pour les pays arabes en révolte. Pour cela, elle devait s’appuyer notamment sur la confrérie des Frères Musulmans. Le gouvernement turc a alors soutenu ces derniers en Égypte, en Tunisie et en Syrie.

Mais 2013 a brisé cet espoir. Les événements de Gezi ont abimé le « modèle » démocratique que pouvait représenter la Turquie. Le coup d’État en Égypte a chassé les Frères Musulmans du pouvoir, et Bachar al-Assad a repris l’avantage en Syrie. Recep Tayyip Erdoğan et ses conseillers ont alors repris la situation en main, et Ahmet Davutoğlu a perdu son influence.

C’est en renonçant à la stratégie de « zéro problème » et en préférant celle de « modèle démocratique », en Syrie spécialement, que la Turquie s’est retrouvée impliquée dans le conflit. Je pense que les Turcs (comme les Français ou les Britanniques) s’attendaient à ce que Bachar al-Assad quitte rapidement le pouvoir. Cette erreur de diagnostic a été à l’origine de tous les problèmes rencontrés ensuite.

Dr. Ozan Örmeci : Tu visites la Turquie régulièrement depuis des années. Est-ce qu’il y a une transformation inquiétante concernant l’islam politique et la vie quotidienne des citoyens ? Quelles sont vos remarques sur ce sujet ?

Dr. Aurélien Denizeau : Concernant l’islam politique, le phénomène le plus intéressant de ces dernières années est sa fragmentation en différentes familles. Il y avait déjà une fracture entre l’AKP, qui incarnait un islam modernisé et adapté à la mondialisation, et le Saadet Partisi (Parti de la félicité ou Parti du bonheur), fidèle au discours classique anti-impérialiste et conservateur. À partir de 2009-2011, il y a eu aussi une rupture entre le parti au pouvoir et la confrérie de Fethullah Gülen. Désormais, c’est à l’intérieur même de l’AKP qu’on observe des divisions : le départ ou les critiques de figures comme Ali Babacan, Abdullah Gül ou Ahmet Davutoğlu sont des éléments intéressants à observer.

Personnellement, je n’ai pas constaté de changement important concernant la pratique religieuse : je pense que le retour à une société plus conservatrice date davantage des années 1980 que d’aujourd’hui. Au contraire, quand je parle avec les nouvelles générations de Turcs, j’ai l’impression d’y voir plus de détachement vis-à-vis de la religion… Beaucoup de jeunes Turcs de mon âge, désormais, se disent ouvertement déistes ou agnostiques.

Pour ce qui est de la vie quotidienne des citoyens, le gros changement que j’ai observé au cours des années 2010, c’est bien sûr l’augmentation des problèmes économiques. C’est un vrai paradoxe : les infrastructures se sont développées de façon spectaculaires, l’économie turque est toujours dynamique, mais beaucoup de citoyens ont la sensation d’un appauvrissement.

Dr. Ozan Örmeci et Dr. Aurélien Denizeau à l’Université de Gedik en Mai 28, 2019

Dr. Ozan Örmeci : Comment l’opération de « Source de Paix » est considérée en France ? Pourquoi la France critique l’opération et quelles sont les objectives claires de la France en Syrie ?

Dr. Aurélien Denizeau : Globalement, l’opération a été plutôt critiquée en France, pour des raisons différentes. Il y a en France une forte sympathie envers le PYD et les YPG, car ils sont considérés comme les combattants qui ont battu Da’esh, en particulier lors de la bataille de Kobane. Les Français ont peur qu’en cas de défaite du PYD, Da’esh retrouve sa force et puisse commettre de nouveaux attentats. De plus, beaucoup de militants djihadistes sont prisonniers du PYD. Certains sont des Français. Si le PYD les libère, la France craint qu’ils puissent retourner sur le territoire et constituer un danger.

Cependant, tout le monde n’a pas exactement la même vision. Traditionnellement, les mouvements anti-capitalistes, comme la France Insoumise de Jean-Luc Mélenchon, soutiennent le PKK et le PYD.

Emmanuel Macron et son gouvernement sont alliés au PYD, contre Da’esh, mais ils dénoncent en revanche le PKK et ne veulent pas une crise avec la Turquie. De plus, ils soutiennent aussi les rebelles syriens, qui combattent le PYD. C’est pourquoi Emmanuel Macron a eu du mal à prendre une position claire. Chez les nationalistes, il y a une certaine prise de distance. Ils ont un discours critique envers la Turquie et surtout envers le président Erdoğan, mais ils refusent également que la France s’engage en faveur du PYD. Pour eux, il faudrait plutôt négocier avec la Russie pour essayer de trouver une solution.

Dr. Ozan Örmeci : Sauf un petit progrès pendant la présidence de François Hollande, les relations franco-turques sont encore crise depuis la présidence de Nicolas Sarkozy. Même si les présidents change, les sujets politiques qui créent des problèmes entre les deux pays et aussi des polémiques entre les politiciennes de deux cotés encore continuent. Qu’est-ce qu’on doit faire pour un progrès pour la future des relations franco-turques ?

Dr. Aurélien Denizeau : Je ne sais pas si c’est vraiment pire que sous Nicolas Sarkozy. Globalement, malgré les crises, Emmanuel Macron et Recep Tayyip Erdoğan ont maintenu le dialogue et cherché une forme de coopération. De plus, les relations économiques sont toujours bonnes.

Cependant, il existe de vrais sujets de désaccord, notamment sur la question syrienne. Je pense que si un accord de paix est trouvé en Syrie, les choses pourraient s’apaiser et ça pourrait faciliter la relation entre la France et la Turquie. En effet, à part cette question, il n’y a pas vraiment de sujet majeur d’opposition. Il y a bien des tensions au sujet de 1915, mais c’est un sujet symbolique, qui n’est pas très présent.

De plus, il y a plusieurs domaines dans lesquels Paris et Ankara pourraient coopérer. Par exemple, ils sont tous les deux hostiles aux sanctions américaines contre l’Iran, et cherchent une solution économique. Ils ont donc intérêt à se rapprocher pour défendre cette position. D’autre part, Emmanuel Macron souhaite se rapprocher de la Russie et le président Erdoğan a une bonne relation avec Vladimir Poutine… On peut imaginer que ça facilite les contacts.

Dr. Ozan Örmeci : François Hollande a visité la Turquie en janvier 2014. Est-ce qu’il y aura une visite officielle pendant la présidence d’Emmanuel Macron dans son premier mandat ?

Dr. Aurélien Denizeau : C’est difficile à dire. Mais ce serait en tout cas assez logique. Emmanuel Macron comptait beaucoup sur l’Allemagne dans les premiers mois de sa présidence, mais il semble désormais beaucoup plus méfiant. Il cherche de nouveaux partenaires, et une visite en Turquie pourrait parfaitement s’inscrire dans ce cadre. Cependant, il faudrait pour cela que la crise syrienne ait trouvé une solution, afin de faciliter le contact.

Dr. Ozan Örmeci : Comment vous évaluez la chance de Président Macron pour réélire en 2022 ?

Dr. Aurélien Denizeau : Je pense qu’Emmanuel Macron a plutôt de bonnes chances. Il a bousculé tous les anciens clivages, et il a assumé ouvertement sa posture libérale. Parmi ses adversaires, Jean-Luc Mélenchon et, dans une moindre mesure, Marine Le Pen cherchent à se placer sur un axe « droite-gauche » qui ne veut plus dire grand-chose. Cette incohérence risque de les affaiblir pour 2022. On peut penser qu’Emmanuel Macron sera au second tour face à Marine Le Pen, et qu’il gagnera, avec par exemple 55 % des voix.

Cependant, on ne peut jamais trop prédire l’avenir, surtout en politique. S’il y a une nouvelle grosse crise, comme celle des Gilets Jaunes, il est possible qu’elle affaiblisse considérablement Emmanuel Macron. On ne peut pas exclure non plus l’émergence de nouveaux candidats, qui changeraient les règles du jeu – comme en 2017.

Dr. Ozan Örmeci : Quels sont les analystes et politologues vous considère important pour comprendre la politique de la Turquie ?

Dr. Aurélien Denizeau : L’idéal est de lire plusieurs analyses différentes, pour avoir un regard nuancé. Les chercheurs des centres de recherche, comme Dorothée Schmid ou Didier Billion, permettent une bonne compréhension du pays. Sur la politique étrangère turque, une jeune chercheuse, Jana Jabbour, a fait récemment une thèse très intéressante. Bayram Balcı a également travaillé sur ce sujet, notamment Ariane Bonzon connaît très bien la politique turque et permet de comprendre ses subtilités. Même remarque pour Tancrède Josseran, qui a notamment travaillé sur les mouvements conservateurs turcs.

Dr. Ozan Örmeci : Merci beaucoup pour cet entretien.

Kanada'da İkinci Justin Trudeau Dönemi

Kuzey Amerika’nın ABD gölgesinde kalan önemli ülkesi Kanada’da, dün yapılan genel seçimler sonucunda, birinci sırayı, Kanada Liberal Partisi ve onun lideri ve -2015 yılından beri- Başbakan olan Justin Trudeau aldı. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile birlikte merkez (liberal) siyaseti temsil ederek başarı kazanan ender siyasetçilerinden olan ve daha çok yakışıklılığı ve sempatikliği ile uluslararası basında adından söz ettiren Trudeau, buna karşın, bu seçimde kısmen oy kaybına uğradı. Zira 2015 genel seçimlerinde, yaklaşık yüzde 39,47 oyla, 338 sandalyeli Kanada Parlamentosu’nda 184 sandalye elde ederek sürpriz bir zafer kazanan ve Stephen Harper ve Kanada Muhafazakâr Partisi’nin 2006-2015 dönemindeki uzun iktidarına son vererek Başbakan olan Trudeau, kesinleşmeyen seçim sonuçlarına göre, bu defa yüzde 33 oy ve 156 sandalye ile yetinmek zorunda kalacak gibi gözüküyor. Bu durumda, Trudeau’nun bir azınlık hükümeti veya koalisyon hükümeti kurması gibi seçenekler karşımıza çıkıyor.

Kesinleşmeyen seçim sonuçları[1]

Diğer partileri değerlendirdiğimizde; seçime Andrew Scheer liderliğinde giren Kanada Muhafazakâr Partisi, 2015 seçimlerinde yüzde 31,89 olan oy oranını yüzde 34,4’e yükseltti ve 122 civarında milletvekili çıkarmayı başardı. Bir diğer önemli parti olan -Hint asıllı Jagmeet Singh liderliğindeki ve sosyal demokrat çizgideki- Yeni Demokrasi Partisi ise, yüzde 15,9 oyla oy kaybına devam etti ve 24 meclis koltuğu ile yetinmek zorunda kaldı. Frankofon Quebec bölgesi merkezli yerel bir parti olan -Yves-François Blanchet liderliğindeki- sol milliyetçi Quebec Bloğu (Bloc Québécois-BQ) ise, bu seçimde halk desteğini arttırarak, yüzde 7,8 oyla 32 sandalye kazanmayı başardı. Elizabeth May liderliğindeki Kanada Yeşiller Partisi de yüzde 6,4 oyla 3 milletvekili çıkarmayı başardı. Parlamentodaki son koltuk ise bağımsız bir aday tarafından kazanıldı.

Trudeau, çocuklarıyla birlikte sandık başında oy kullanırken

Seçim sonuçları, Başbakan Trudeau için bir başarıyı ifade etmesine karşın, kendisinin halk desteğini medyatikliği ölçüsünde koruyamadığını göstermesi açısından bir uyarı olarak da kabul edilebilir. 5 yıllığına bir kez daha seçilen Trudeau, aslında bugüne kadar ekonomik olarak kötü bir performans göstermedi. 2017 yılında Kanada’nın ekonomik büyüme oranını yüzde 4 seviyelerine çıkaran Trudeau, ortalama olarak da yüzde 2’lik bir ekonomik büyüme oranı yakalayarak başarılı bir performans sergiledi. Trudeau, ayrıca oldukça sert bir müzakereci olarak bilinen ve serbest ticaret anlaşmalarına mesafeli yaklaşan ABD Başkanı Donald Trump’ı da NAFTA anlaşmasının yenilenmesi konusunda ikna etmeyi başardı. Meksika’nın da katılımıyla USMCA anlaşması olarak genişletilen bu serbest ticaret anlaşması, buna karşın ABD ve Kanada meclislerinde onaylanmak zorunda.[2] Kadın hakları, azınlık hakları ve göçmen kabulü gibi konularda da mesajları dünya genelinde olumlu algılanan 47 yaşındaki genç siyasetçi, buna karşın geçtiğimiz haftalarda gençken yüzünü siyaha boyamış olarak çektirdiği bir fotoğraf nedeniyle eleştiriler almıştı. Bunu ırkçı bir motifle yapmadığını söyleyen Trudeau, buna rağmen tepkiler üzerine kamuoyundan özür dilemek zorunda kalmıştı.[3]

2016 Ocak-2019 Mayıs döneminde Kanada’nın ekonomik büyüme oranları[4]

Seçim sonrası duruma bakıldığında; sosyal demokrat Yeni Demokrasi Partisi’nin dışarıdan desteği veya olası bir liberal-sosyal demokrat koalisyon formülüyle Trudeau’nun Başbakanlığa devam etmesi en makul formül olarak karşımıza çıkıyor.[5] Ancak Quebec’te milliyetçi oyların yükselişe geçmesi, Kanada için alarm niteliğinde bir gelişme. Sonuç olarak, gelişmeye devam eden ve yeni vatandaşlara ihtiyacı olan bir ülke durumundaki Kanada’yı yurtdışında oldukça başarıyla temsil eden Trudeau’nun Başbakanlığa devam etmesi, bu ülke açısından en iyi seçenek olarak gözüküyor. Ayrıca Trudeau'nun bir siyasetçi olarak başarısı değerlendirilirken unutulmamalıdır ki, onun liderliği öncesinde Kanada'nın iki büyük partisi durumunda Kanada Muhafazakâr Partisi ve Yeni Demokrasi Partisi varken, Trudeau etkisiyle son iki seçimdir Kanada Liberal Partisi ülkenin açık ara en popüler partisi haline gelmiştir. 

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] https://www.bloomberg.com/graphics/2019-canada-election-results/.
[2] https://www.vox.com/2018/10/3/17930092/usmca-mexico-nafta-trump-trade-deal-explained.
[3] https://www.bbc.co.uk/newsround/47218511.
[4] https://www.ceicdata.com/en/indicator/canada/real-gdp-growth.
[5] https://www.latimes.com/world-nation/story/2019-10-21/canada-election-justin-trudeau-andrew-scheer.

Yeni Kitap-İçi Bölüm: "2002-2017 Döneminde Kıbrıs Sorunu ve Türk Dış Politikası: Gordion Düğümü Henüz Çözülemedi"

İstanbul Gedik Üniversitesi (İGÜN) Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Başkanı ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Genel Koordinatörü Doç. Dr. Ozan Örmeci ile İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi (İZÜ) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) enerji politikaları uzmanı Sina Kısacık’ın birlikte yazmış oldukları “2002-2017 Döneminde Kıbrıs Sorunu ve Türk Dış Politikası: Gordion Düğümü Henüz Çözülemedi” adlı kitap-içi bölüm, Doç. Dr. Ömer Kurtbağ ve Dr. Öğretim Üyesi Serkan Kekevi’nin editörlüğünde Berikan Yayınevi tarafından yeni yayımlanan Türk Dış Politikası (2000’li Yıllar) adlı kitapta yayımlandı. Kitap-içi bölüme aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca Türkiye’deki en başarılı genç akademisyenlerin çalışmalarıyla büyük emekler verilerek ve titiz bir çalışma sonucunda yayımlanan bu kitaba da, yine aşağıda belirtilen linkten ulaşabilirsiniz.

Kitap-içi bölüm için:

– Örmeci, Ozan & Kısacık, Sina (2019), “2002-2017 Döneminde Kıbrıs Sorunu ve Türk Dış Politikası: Gordion Düğümü Henüz Çözülemedi”, içinde Türk Dış Politikası 2000’li Yıllar (editörler: Serkan Kekevi & Ömer Kurtbağ), Ankara: Berikan Yayınevi, ss. 47-116

Kitabı almak için:

– Kurtbağ, Ömer & Kekevi, Serkan (2019), Türk Dış Politikası (2000’li Yıllar), Ankara: Berikan Yayınevi

Doç. Dr. Ozan Örmeci ve Dr. Sina Kısacık

Türk Dış Politikası (2000’li Yıllar)

Quelques Idées sur l’intervention militaire de la Turquie en Syrie

Depuis le 9 octobre, la Turquie mène une opération militaire (opération « Source de paix »-Barış Pınarı) contre les forces kurdes au nord de la Syrie. L’Etat turc aperçoit les milices kurdes de PYD et YPG comme des terroristes et l’extension du PKK, une organisation terroriste Marxiste/Léniniste que la Turquie lutte contre depuis l’année 1984. La Turquie fait des bombardements par ses artilleries et ses F-16 jets et aussi utilise ses commandos en Syrie. L’opération se déroule dans la zone de sécurité (en territoires à l’est de la rivière Euphrate-Fırat) que le président turc Recep Tayyip Erdoğan et le président américain a déjà fait compromis. L’opération « Source de paix » est maintenant entrée dans sa septième journée et l’armée turque fonctionne bien et avance rapidement. Seulement deux soldats turcs ont tué par les terroristes contre approximativement 600 membres de PYD/YPG. L’armée turque a déjà pris le contrôle Ras al-Aïn (Resulayn) et Tal Abyad (Tel Abyad). Maintenant l’armée turque marche vers Manbij (Münbiç) et Ayn el-Arab-Kobané (Kobani). Comme les Etats-Unis ont décidé de se retirer tous ses soldats, la Turquie peut élargir son opération militaire en Syrie. L’Observatoire syrien des droits de l’homme (OSDH) d’autre part souligne les kurdes civils tués non-intentionnellement pendant les bombardements.  Pourtant à cause des obusiers utilisés par les terroristes, 18 turcs civils ont aussi décédés dans une semaine.

La Turquie défend cette opération faisant la référence à l’article 51 de la Charte des Nations Unies.[1] La Turquie était la victime des attaques terroristes organisée par les organisations terroristes en Syrie comme l’Etat Islamique (le Daesh) et le PYD/YPG plusieurs fois. Notamment en 2015 et 2016, il y avait eu des attaques terroristes qui ont bouleversé la Turquie et des centaines des civiles sont décédés à cause de terrorisme. L’Etat syrien n’a pas pu empêcher ces attaques contre la Turquie. En plus, l’Etat syrien a même organisé quelques attaques contre la Turquie pendant la guerre civile.[2] Alors, on peut dire que la légitimité de l’opération « Source de paix » est sûre and vraie. Cependant on doit aussi dire que les attaques contre l’Etat turc organisées par des organisations terroristes n’étaient pas fréquentes comme le passé récent. Le plus grand problème pour la Turquie maintenant est d’être voisin aux milices kurdes que l’état turc considère comme des terroristes. Mais je dois rappeler que la Turquie a fait des entrevues et négociations officielles notamment avec le leader de PYD, Salih Müslim avant quelques années.[3] Alors, la Turquie veut s’assurer ses frontières maintenant par pousser le PYD/YPG vers le sud.  La sortie de forces américaines aussi crée une chance pour la Turquie de remplacer le vacuum du pouvoir en ouest de la Syrie. Mais si la Turquie va essayer de passer plus loin de la zone de sécurité, les réactions contre l’opération militaire d’Ankara peuvent augmenter. Jusqu’à maintenant, les efforts de prendre une décision pour condamner Ankara a été bloqué deux fois par la Russie et une fois par les Etats-Unis. La France, le Royaume-Uni et la Chine ne supporte pas l’opération « Source de paix ». Le président des Etats-Unis Donald Trump aussi critique le gouvernement turc, mais il ferme ses yeux à l’opération pour ne pas perdre la Turquie. Trump aussi menace la Turquie de créer une crise économique comme la crise qu’on a vécue après l’arrestation d’un pasteur américain, Andrew Brunson en 2018. Trump veut la Turquie de négocier et se réconcilier avec les kurdes comme les Etats-Unis soutiennent ces deux cotés contre la Russie, l’Iran et les forces de Bachar al Assad dans la guerre civile en Syrie. La Russie d’autre part ne veut pas perdre la Turquie comme Ankara est l’un des plus grands consommateurs du gaz naturel russe et achetait avant quelques mois des systèmes de missiles de défense S-400. Alors, ces deux pouvoirs tolèrent la lutte d'Ankara contre le terrorisme tant que ça ne transforme pas une lutte contre tous les kurdes ou une invasion de la Syrie. L'Union européenne et la ligue arabe aussi ne donnent pas leur soutien à l’opération militaire d’Ankara. Quelques pays comme l’Azerbaïdjan, le Pakistan, la Hongrie, la République turque de Chypre du Nord (KKTC), le Qatar et l’Espagne d'autre part favorisent la Turquie. Le Conseil turc aussi peut annoncer son soutien pour l’opération « Source de paix » bientôt.

Si on fait une analyse politique concernant la politique intérieure de la Turquie après ces évènements, on peut dire que Président Erdoğan et son parti est maintenant plus populaire et les citoyens turcs ont déjà oublié la crise économique. Cependant la prochaine élection présidentielle va se dérouler en 2023. Alors, l’effet de la crise économique peut être un sujet plus important pendant la campagne électorale comparé au succès de l’armée turque et de Président Erdoğan pendant l’opération « Source de paix ». En plus, tous les partis politiques en Turquie sauf le pro-kurde le HDP (Le Parti démocratique des peuples) ont déclaré support pour l’opération. Il n’y a pas des sondages scientifiques pour le moment; mais il me semble que la majorité des citoyens aussi sont d’accord avec le gouvernement concernant l’opération. Alors, cette aventure militaire peut sauver le Président Erdoğan politiquement.

Concernant la crise syrienne, c’est sûr qu’il y aura des négociations pour le futur de la Syrie et la Turquie peut être plus fort si elle peut organiser, mobiliser et relocaliser les immigrants syriens après cette opération militaire. La Turquie a déjà payé une facture assez chère pour accueillir 4 millions des immigrants syriens dans le pays ; alors Ankara a le droit d’avoir une voix à la table pour le futur de la Syrie. Si la Russie, la Turquie, l’Iran et les Etats-Unis peuvent aider le gouvernement syrien à faire une nouvelle constitution plus démocratique et inclusive après la fin de la guerre civile, alors le président futur de la Syrie peut être élu démocratiquement par les citoyens syriens. Si les syriens vont choisir Bachar al Assad et son parti Baas, ça va dire que le gouvernement turc va automatiquement connaître la légitimité d’Assad.

Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] Aucune disposition de la présente Charte ne porte atteinte au droit naturel de légitime défense, individuelle ou collective, dans le cas où un Membre des Nations Unies est l’objet d’une agression armée, jusqu’à ce que le Conseil de sécurité ait pris les mesures nécessaires pour maintenir la paix et la sécurité internationales. Les mesures prises par des Membres dans l’exercice de ce droit de légitime défense sont immédiatement portées à la connaissance du Conseil de sécurité et n’affectent en rien le pouvoir et le devoir qu’a le Conseil, en vertu de la présente Charte, d’agir à tout moment de la manière qu’il juge nécessaire pour maintenir ou rétablir la paix et la sécurité internationales. Source : https://www.nato.int/cps/fr/natohq/official_texts_16937.htm.
[2] https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkey-nabs-key-suspect-of-2013-reyhanli-attack/1252795.[3] https://www.haberturk.com/dunya/haber/996818-pyd-lideri-ankarada.