Moldova AB Üyeliği Yolunda

 

Giriş

Doğu Avrupa’da Balkanlar’a yakın şekilde Romanya ile Ukrayna arasında konuşlu, küçük (33.846 km²’lik yüzölçümü ve 2,5 milyon nüfus[1]), halen düşük gelirli (2024 yılı itibariyle kişi başına düşen yıllık gayrisafi milli hasıla düzeyi 7.617 dolar düzeyinde[2]) ve denize kapalı bir devlet olan Moldova, son dönemde yaptığı açılımlar ve izlediği doğru politikalar neticesinde Avrupa Birliği’ne tam üyelik yolunda kararlı şekilde ilerlemektedir.

Moldova haritası

Moldova’da Siyasi Çekişme: Ağır Basan Avrupa, Direnen Rusya

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Sovyetler Birliği ve komünist blokun nüfuz alanında kalan Moldova, siyasi bağımsızlığını ancak 1991 yılında tesis edebilmiş; bu tarihten sonra da ekonomik sorunlar ve Rusya ile Batı arasında sıkışmışlığı nedeniyle çeşitli siyasi sorunlar ve krizler yaşamıştır. Başlarda Rusya’nın siyasi etkisini korumayı başardığı Moldova’da, zamanla Avrupalı devletlerin ekonomik gücü ile birlikte siyasal çekim kuvveti arttıkça, Moldova’nın Batı yönelimi artmıştır.

Moldova’da Rus etkisinin halen yüksek olduğu iki bölge: Gagavuzya ve Transdinyester

Bu bağlamda, Moldova, son yıllarda, Rusya ile AB yanlısı güçler arasında yaşanan rekabet sonucunda Cumhurbaşkanlarının sırayla iki kamp arasında el değiştirdiği bölünmüş (bölünük)[3] bir ülke olarak dikkat çekmiştir. Zaten ülkenin bir bölümünde tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden ve bir anlamda Avrupa'daki son komünist devlet olan özerk Transdinyester Moldova Cumhuriyeti de -Rusya desteği sayesinde- Moldova toprakları üzerinde kendi başına hareket edebilen bir yapıdadır. Moldova, Transdinyester'i kendisi bağlı özerk bir cumhuriyet kapsamında değerlendirirken, Rus askeri güçlerinin koruduğu ve neredeyse tamamı Rusya vatandaşlığı alan Transdinyester halkı ise, Prinistrovya Cumhuriyeti adıyla kendilerini bağımsız bir devlet olarak değerlendirmekte, ancak Güney Osetya ve Abhazya dışında hiçbir devlet tarafından tanınmamaktadırlar. Moldova'nın idari yapısı gereği, ülkede Transdinyester dışında Türk kökenli Ortodoks bir halk olan Gagavuzların (Gökoğuzların) yaşadığı Gagavuzya (Gagauzya) da özerk cumhuriyet statüsündedir.

Trandinyester ve Gagavuzya gibi Rusya'nın halen siyasi olarak çok etkili olduğu bölgelerdeki durum sayesinde, Moldova, dış politikasında Rusya yörüngesinden çıkmaya halen tam olarak cesaret edemeyen bir ülke halindedir. Buna karşın, artan ekonomik ilişkiler ve Rusya'nın dış politikasındaki gelişmelerin halkta tepki yaratması nedeniyle, Moldova, 2022 yılında AB tam üyeliğine başvurmuş ve aynı yıl içerisinde Brüksel tarafından tam üyeliğe aday bir ülke olarak ilan edilmiştir. 2023 yılında ise, AB tarafından Moldova ile tam üyelik müzakerelerine başlanmasına karar verilmiştir.[4] Bu şekilde, ülke, giderek Rusya'nın hâkimiyetinden çıkarak AB'ye yönelim halindedir. Ülkenin 2014’ten beri Schengen bölgesinde AB’nin vizesiz geçiş hakkından istifade etmesi de, ülke halkının Avrupa yöneliminde etkili olmaktadır.

Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu

Hatırlanacak olursa, Moldova'da 20 Ekim ve 3 Kasım 2024 tarihlerinde iki turlu olarak düzenlenen Başkanlık (Cumhurbaşkanlığı) seçimlerini, AB yanlısı Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) destekli bağımsız kadın aday Maia Sandu kazanmıştı. Sandu, Rusya yanlısı Moldova Cumhuriyeti Sosyalist Partisi (PSRM) adayı Alexandr Stoianoglo'yu ikinci turda yüzde 55,35 oyla geçmeyi başarmış ve Cumhurbaşkanı seçilmişti.[5] Seçimin ilk turuyla eşzamanlı olarak düzenlenen AB üyeliği referandumunda da, Moldova halkı, beklentilerin altında kalsa da, yüzde 50,46 düzeyinde bir destekle AB'ye tam üyeliğe destek kararı almıştı. Seçimler, Rusya'nın sürece müdahale ettiği gerekçesiyle çeşitli polemik ve tartışmalara da neden olmuş ama bu iddialar Kremlin tarafından reddedilmişti. Referandumda Moldova'nın özellikle başkent Kişinev gibi büyük şehirlerinde AB'ye destek yüksek seviyelerde olurken, Gagavuzya ve Transdinyester gibi Rusya'nın siyasi, ekonomik ve kültürel etkisinin yüksek olduğu bölgelerde ise AB üyeliğine karşıtlık yüksek düzeye ulaşmıştı. Bu yıl içerisinde düzenlenen parlamento seçimlerini de, Cumhurbaşkanı Sandu’nun desteklediği AB yanlısı Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) yüzde 50 civarında oyla kazanmış ve Rusya destekli Vatansever Blok oyları yüzde 25 düzeyinde kalmıştır.[6] Bu bağlamda, Rusya’nın kısmi gücüne karşın, Moldova’nın AB rotasında ilerlemesi kesinlik kazanmıştır.

Maia Sandu’nun Kıbrıs Ziyareti

Geçtiğimiz gün Güney Kıbrıs Rum Kesimi/Yönetimi’ni ziyaret eden Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu, Rum lider Nikos Hristodulidis’le görüşmesinin ardından, Kıbrıs’ı ikiye ayıran Yeşil Hat bölgesini gezerken, “ülkenizin ikiye bölünmesinin ne demek olduğunu bilirim” diyerek[7], Kıbrıs’ta federal çözümü ve adanın kuzeyinde de AB hukukunun geçerli olmasını savunmuştur. Sandu, bu sözleriyle kuşkusuz ülkesindeki Transdinyester Sorunu’nu da yeniden gündeme getirmiştir.

Maia Sandu ile Nikos Hristodulidis

1 Ocak 2026 tarihinden itibaren AB Konseyi dönem başkanlığı üstlenecek resmi adıyla Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Devlet Başkanı Nikos Hristodulidis de, kendilerinin Moldova’nın AB üyeliği sürecine tam destek olduklarını açıklamış ve dönem başkanlığı döneminde bu konuyu önceleyeceklerini ilan etmiştir.[8] Hristodulidis, ayrıca, kendilerinin de Moldova’nın toprak bütünlüğüne destek olduklarını bildirmiştir.[9]

AB uzmanları, Moldova’nın 2028’de tam üye olabileceği yönünde iyimser bazı tahminlerde bulunmaktadırlar.[10] Moldova hükümeti de, 2025-2029 dönemi için AB üyeliğini hedefleyen programını açıklamıştır.[11] Rusya etkisinden çıkarak AB’ye üye olması bağlamında, Moldova ve Gürcistan’ın Avrupa yönelimlerini Kıbrıs Cumhuriyeti’ne benzeten yorumlar/analizler de bulunmaktadır.[12] Bunun yanı sıra, anayasasında “tarafsızlık” ilkesi olan Moldova’nın NATO üyeliği öngörülebilir bir gelecekte beklenmemektedir. Fakat Moldova’nın farklı düzeylerde NATO ile iş birlikleri de mevcuttur.[13] Kişinev de bu konuda istekli değildir ve daha ziyade AB üyeliği hedefine odaklanmaktadır.

Sonuç

Sonuç olarak, Arnavutluk, Bosna-Hersek, Gürcistan, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna ile birlikte AB’ye tam üye adayı olan Moldova, bu konuda Karadağ ile birlikte en avantajlı devlet durumundadır. Rusya’nın Ukrayna Savaşı nedeniyle gücünün azaldığı bir dönemde, Moldova, Brüksel desteğiyle hızlı bir şekilde AB üyeliğini gerçekleştirebilir. Bu, Moskova için ideal bir senaryo değilse de, NATO üyeliği gibi jeopolitik ciddi bir risk olarak da kabul edilemez. Yalnızca Transdinyester ve Gagavuzya gibi Rusya’nın etkili olduğu bölgelerde nasıl bir süreç yapılacağı planlanmalıdır ki aynı şey Kıbrıs’ta olası bir federal çözüm durumunda KKTC için de yapılmalıdır. Sonsöz, AB üyeliği, kuşkusuz, Moldova için çok büyük bir kazanım olacak ve kısa sürede ülke ekonomisini geliştirecektir. Bu nedenle, Kişinev rejimi, bizce doğru yoldadır...

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ

 

DİPNOTLAR

[1] https://www.ab.gov.tr/53279.html.

[2] https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=MD.

[3] Samuel Huntington’ın ifadesiyle birden çok medeniyete mensubiyeti olması sebebiyle kültürel kamplaşma ve çeşitli zorluklar yaşayan “torn country”. Bakınız; https://politikaakademisi.org/2025/08/28/moldova-sandik-basina-gidiyor/.

[4] https://www.ab.gov.tr/53279.html.

[5] https://politikaakademisi.org/2024/12/26/moldovada-ab-rusya-cekismesi-artiyor/.

[6] https://www.dw.com/tr/moldovada-ab-yanl%C4%B1s%C4%B1-iktidar-partisinden-se%C3%A7im-zaferi/a-74170241.

[7] https://cyprus-mail.com/2025/12/12/moldovan-president-sandu-arrives-for-historic-visit-to-cyprus.

[8] https://www.reuters.com/world/cyprus-prioritise-moldovas-eu-accession-it-takes-blocs-presidency-2025-12-12/.

[9] https://ww2.kibrispostasi.com/c37-DUNYA/n585269-nikos-hristodulidis-moldova-cumhurbaskani-sanduyu-agirladi-moldovanin-toprak-butunlugune-destek.

[10] https://euneighbourseast.eu/news/latest-news/moldovas-accession-path-closing-accession-negotiations-by-early-2028-is-ambitious-but-achievable-goal/.

[11] https://old.gov.md/en/advanced-page-type/2025-2029-national-programme-accession-republic-moldova-eu.

[12] https://newunionpost.eu/2025/09/23/cyprus-eu-ukraine-moldova-georgia/.

[13] https://www.nato.int/en/what-we-do/partnerships-and-cooperation/relations-with-the-republic-of-moldova.