Giriş
Türkiye'nin önemli turizm merkezlerinden olan Antalya'da, politika yapıcılar, diplomatlar, iş insanları ve akademisyenler arasında diplomasi, politika ve ticaret konularında fikir ve görüşlerin paylaşıldığı üst düzey bir toplantı olarak hayata geçirilen Antalya Diplomasi Forumu (Antalya Diplomacy Forum), bu yıl 11-13 Nisan tarihlerinde dördüncü kez başarıyla düzenlenmiştir.
155 ülkeden 6.000'i aşkın katılımcının ağırlandığı ve "Ayrışan Dünyada Diplomasiyi Sahiplenmek" temasıyla Antalya Belek'te yapılan 4. Antalya Diplomasi Forumu'na (ADF-2025) katılan üst düzey konuklar arasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Endonezya Cumhurbaşkanı Prabowo Subianto, Gine Bissau Cumhurbaşkanı Umaro Sissoco Embalo, Karadağ Cumhurbaşkanı Jakov Milatovic, KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani-Sadriu, Sierra Leone Cumhurbaşkanı Julius Maada Bio, Somali Cumhurbaşkanı Hassan Sheikh Mohamud, Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bulgaristan Başbakanı Rossen Dimitrov Jeliazkov, Filistin Başbakanı Muhammed Mustafa, Gürcistan Başbakanı Iraklı Kobakhidze, Katar Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman bin Casim El Sani, KKTC Başbakanı Ünal Üstel, Libya Başbakanı Abdul Hamid Dbeibeh, Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Moldova Başbakanı Dorin Recean, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan, Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, KKTC Dışişleri Bakanı Tahsin Ertuğruloğlu, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye Savunma Bakanı Yaşar Güler, Türkiye Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, AGİT Genel Sekreteri Feridun Sinirlioğlu, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) Başsavcısı Karim Khan ve Uluslararası Enerji Ajansı İcra Direktörü Fatih Birol gibi isimler dikkat çekmiştir.
Türkiye'nin artan dış ticaret ve dış politika gündemine paralel olarak Council on Foreign Relations, Chatham House ve Valdai Kulübü gibi başarılı benzerleri örnek alınarak oluşturulan Antalya Diplomasi Forumu'nun 2025 yılı etkinliği ise Amerikalı ünlü İktisat Profesörü Jeffrey Sachs'ın konuşması damgasını vurmuştur. Bu yazıda, Sachs'ın konuşmasından satır başları özetlenecek ve değerlendirilecektir.
Prof. Dr. Jeffrey Sachs Kimdir?
Ülkesi ABD'deki prestijli yükseköğretim kurumlarından olan Columbia Üniversitesi'nde Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi Direktörü ve İktisat Profesörü olan Jeffrey Sachs, daha önce Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Kofi Annan ve Ban ki-mun'un danışmanlıklarını yapmış önemli bir bilim insanıdır. BM Milenyum Projesi'nin Direktörü olan ve yoksulluğun azaltılması, borçların silinmesi ve hastalıkların kontrol altına alınması gibi konularda uluslararası çalışmalarıyla tanınan Sachs, aynı zamanda ünlü TIME dergisi tarafından açıklanan "Dünyanın En Etkili Kişileri" listesine birden çok defa giren tek akademisyen olarak da dikkat çekmektedir. Latin Amerika ülkeleri, Doğu Avrupa ülkeleri, eski Yugoslavya devletleri, eski SSCB devletleri ve Afrika hükümetlerine yönelik olarak verdiği ekonomik danışmanlıklarla da bilinen Sachs, son dönemde ise ABD'nin dış politikasına yönelik eleştirileriyle sivrilmektedir.
Prof. Dr. Jeffrey Sachs'ın Konuşması: Suriye'de Olanların Sorumlusu Kim?
Prof. Dr. Jeffrey Sachs, etkinliğe damga vuran Suriye konulu konuşmasına, Arap Baharı sürecinde Suriye'de başlayan kanlı iç savaşın sorumlusunun Suriye Devleti ve önceki hükümeti (Beşar Esad) olmadığını iddia ederek, tüm bu savaşın sorumluluğunun ülkesi ABD'ye ve o dönemde ABD'de görev yapan üst düzey yöneticilere ait olduğunu iddia ederek başlamıştır. İsrail karşıtı politikaları nedeniyle Beşar Esad ve BAAS yönetiminin devrilmesine İsrail etkisiyle 2011'de Washington'da karar verildiğini söyleyen Sachs, İsrail'de yıllardır iktidarda olan Benyamin Netanyahu hükümetinin İsrail'i güvenceye almak için diğer ülkeleri savaştırmak ve İsrail'e bazı konularda karşı olan hükümetleri devirmek temelinde bir stratejik vizyonunun olduğunu iddia ederek, Barack Obama'nın Başkanlığı (2011-2017) döneminde İsrail'in isteğiyle Washington'ın "Timber Sycamore Operasyonu"nu (Kereste Çınarı Operasyonu) devreye soktuğunu söylemiş ve bir anda tüm dinleyicileri hayretlere düşüren şok açıklamalarda bulunmuştur.
Konuşmasına daha sonra ABD'nin Esad hükümetini devirmek için cihatçı teröristlere yönelik eğitim ve silah desteği sağladığını iddia ederek devam eden Sachs, ABD'nin bu kaos politikası neticesinde ise 14 yıl içerisinde 600.000 kişinin öldüğünü ve Suriye'nin büyük bir karışıklığa sürüklendiğini ifade etmiştir. ABD'nin bu politikasının gecikmeye rağmen başarılı olduğunu da iddia eden Sachs, radikal İslamcı güçlerin Suriye'de yönetimi ele geçirdiklerini söylemiş ve Suriye'deki yeni yönetime yönelik sıcak mesajlar vermemiştir. Bunları ifade etmesinin sebebinin CIA'in bölgeye yönelik politikaları devam etmesi halinde ve bölge ülkeleri arasında gerçek bir barışçıl diplomasi başlamadığı sürece bu sorunların yeniden yaşanabileceğini göstermek olduğunu söyleyen Amerikalı ünlü Profesör, ABD ve İsrail'in bölgeyi askerileştirme faaliyetleri devam ettiği sürece Ortadoğu'ya asla barış gelemeyeceğinin altını çizmiştir. İsrail'in Suriye'deki iç savaşı dışında Lübnan, Irak, Libya, Somali, Sudan ve Güney Sudan'da da savaş koşulları oluşturmaya çalıştığını kaydeden Sachs, ABD'nin de İsrail'e her koşulda destek sağladığını ve İsrail'in bu sayede planlarını hayata geçirebildiğini iddia etmiştir. Amerikalı General Wesley Clark'ın bu konuda 2001 yılında bir liste bile verdiğini ve Washington ile Tel Aviv'in "5 Yılda 7 Savaş" planını uygulamaya soktuğunu ifade eden Jeffrey Sachs, henüz gerçekleştirilemeyen tek savaşın ise ABD/İsrail-İran Savaşı olduğunu söylemiştir. İsrail'in halen bu savaşı çıkarmaya gayret ettiğini söyleyen Amerikalı bilim insanı, ABD'nin farklı davranması halinde bu savaşların çıkmayabileceğini, ama Washington'ın her seferinde İsrail'in planlarına destek olmayı tercih ettiğini vurgulamıştır.
ABD'nin İsrail etkisiyle bölgede hangi rejimlerin devam edip etmeyeceğine dair karar verici şekilde hareket ettiğini düşünen Prof. Dr. Jeffrey Sachs, bunun ise bölgede barış şansını yok ettiğini, zira İsrail'in rakiplerini zayıflatmak için daima askeri ve savaş politikalarını tercih ettiğini söylemiştir. Bu şekilde ülkesinin İsrail'e olan koşulsuz desteğini ve ABD'nin halen Filistin Devleti'ni tanımamasını da eleştiren Sachs, bugün Gazze'de işlenen soykırımın ABD'nin suçu olduğunun da altını çizmektedir. Bölgenin barışa çok ihtiyacı olduğunu ama geçmişte İngiltere ve günümüzde ABD ve İsrail'in buna izin vermediğini düşünen Amerikalı prestijli akademisyen, bu şekilde herkesi düşündüren çok önemli bir konuşmaya imza atmıştır.
Yorum
Prof. Dr. Jeffrey Sachs'ın konuşması başta biraz komplo teorisi vari algılansa da, Amerikalı bilim insanın BM Genel Sekreterlerine danışmanlık yapmış ve dünyanın birçok ülkesinde siyasal elitlerle birlikte bulunmuş çok önemli bir kişi olduğu da düşünüldüğünde, bu söylediklerini çok ciddiye almak ve ABD'nin artık katliamlara ve savaş suçlarına izin veren politikalarını değiştirmesi için baskı yapmak gerektiği de ortadadır. Zira bugün Gazze'de yaşananlar artık İkinci Dünya Savaşı'nın Nazi zulmünü anımsatan dayanılmaz bir seviyeye ulaşmıştır. Bunu görmezden gelmek ise, kuşkusuz, insanlık vicdanını kanatmakta ve uluslararası sistemi zayıflatmaktadır.
Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, Suriye'de yaşanan 14 yıllık iç savaş sonrasında bugün yeni kurulan yönetime de şans vermek ve işleri toparlamasına yardımcı olmak gerekmektedir. Çünkü bölge halklarının yeni bir savaşı kaldıracak güçleri kalmamıştır. Ayrıca şunu da eklemek gerekir ki, ABD ve Batılı ülkelerde devletlere yönelik bu tarz eleştirileri yapmak mümkünken, Profesör Sachs'ın destek verdiği otoriter/totaliter rejimlerde rejim karşıtı eleştiriler yapanların başına hoş şeyler gelmemektedir. Oysa tüm hatalarına rağmen ABD'de, İsrail'de ve genel olarak Batı dünyasında rejime yönelik eleştiriler yapmak, hatta bu şekilde geçmiş devlet planlarını bile ifşa etmek mümkündür. Bu da, bu ülkelerin demokrasi ve insan hakları sicillerinin daha iyi olduğunu göstermektedir.
Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder