U.S.-Cyprus Defense Deal

 

Introduction

A new diplomatic development concerning the Eastern Mediterranean geopolitics happened last week with the signing of a defense deal between the United States of America (U.S.) and the Republic of Cyprus (RoC), known as the Greek Cypriot Administration in Türkiye. Signed in the Cypriot capital Nicosia, with the participation of U.S. Assistant Secretary of Defense for International Security Affairs Celeste Wallander and Cypriot Minister of Defense Vassilis Palmas, the agreement envisages the roadmap for a defense pact between Washington and Nicosia.[1] In this paper, I will analyze the essence and importance of this new security deal.

Short History of Cyprus

Stayed long decades under Ottoman Turks’ control between 1570 and 1878, Cyprus became a British colony in 1878 (officially in 1914).[2] Composed mainly of two large ethnic groups; Greek Cypriots and Turkish Cypriots and some minorities, the island became an independent Republic (the Republic of Cyprus) on 16 August 1960 following the 1959 London and Zurich Agreements (11-19 February 1959). With these agreements and the new constitution adopted in 1960, the United Kingdom, Türkiye, and Greece were declared three guarantor powers of the Mediterranean state. Moreover, these three guarantor states recognized the independence, territorial integrity, and security of the Republic of Cyprus (Article 2 of the Treaty of Guarantee)[3] and were given the right to intervene in case of a breach of agreement (Article 4 of the Treaty of Guarantee)[4].

However, located in a strategically crucial position, the small island’s bi-communal administration had difficulties from the first day and the new state was perceived in a sense as an “unintended baby” (istenmeyen bebek) by ultranationalist groups on both sides (Türkiye and Turkish Cypriots versus Greece and Greek Cypriots) using Stelgias’ terminology[5]. Accordingly, with the emergence of ultranationalist EOKA-B’s attacks on the Turkish community and traumatic events such as the Bloody Christmas (Kanlı Noel) of 20-21 December 1963, the Cyprus issue became the “Cyprus Problem” for Türkiye. While the Turkish administration intended to intervene on the island first time in 1963 upon Turkish Cypriots’ decision to withdraw from the government following the Greek Cypriot proposals to amend the constitution, then-U.S. President Lyndon Johnson’s infamous letter (the Johnson Letter) warning then-Prime Minister of Türkiye İsmet İnönü stopped Turkish intervention in that year. A line of ceasefire called the Green Line was drawn in Nicosia in 1964 and United Nations forces were sent to Cyprus to prevent ethnic clashes between two communities. In the meantime, closely following the rise of anti-Turkish and anti-Muslim sentiments among Greek Cypriots and Greeks, Türkiye continued to prepare for a military intervention into the island to secure Turkish Cypriots and finally executed the military operation successfully in 1974 under the leadership of Bülent Ecevit. Since then, Cyprus has been divided into two parts; the Turkish Cypriot part (Turkish Republic of North Cyprus/TRNC since 1983, a de facto state only recognized by Ankara) and the Greek Cypriot part (still labeled as the Republic of Cyprus in the international area but called as Greek Cypriot or South Cyprus Administration in Türkiye).

Since 1974, various attempts to unify the island failed each time. Moreover, no further bloodshed took place between the two communities. In that sense, many Turkish experts believe that the Turkish intervention in 1974, which aimed at the beginning restoring order but later eventually created a new status quo based on two states, became very successful and created a peaceful reality on the ground: two separate and independent states. However, based on UN Security Council decisions, Greek Cypriots and Greeks continued to protest Turkish military presence in Cyprus and defined this as the “Turkish invasion”. With Greek and Greek Cypriot entry into the European Union, almost all European states also began to defend their allies and antagonize Türkiye because of the status quo.

Security Policy of Greek Cypriot Administration

While the Republic of Cyprus has been an independent state since 1960, two British sovereign military bases in the south, Akrotiri and Dhekelia continued to operate by the Treaty and Guarantee and the constitution. British military bases are still critical as part of the United States and NATO’s Middle Eastern policy, and they have been operational in many recent military operations. However, established as a leading Non-Aligned Movement member country under the leadership of Archbishop Makarios, the RoC did not become a NATO member during the tense Cold War period and enjoyed better relations with Russia (then USSR) compared to other Western countries. On the other hand, on the north, a NATO member military, the Turkish Armed Forces (TAF) seized control since the Cyprus Peace Operation in 1974 and protected Turkish Cypriots.

In the early 2000s, with the discovery of natural gas resources in the Eastern Mediterranean, the Greek Cypriot Administration engaged in alternative foreign policy initiatives. Nicosia became an EU member in 2004, thus, securing its position as the official representative of the island in Western diplomatic circles. Moreover, starting during François Hollande’s presidency, the RoC signed some defense agreements with France, which were condemned by Ankara[6]. More recently, Cyprus became one of the 26 active members of the European security initiative PESCO[7] as well and consolidated Brussels’ support for its anti-Türkiye positioning.

In addition, to solidify its position in the region, Nicosia, with the help of Greece, developed closer relations with Israel recently. Three countries even tried to establish the EastMed Pipeline project[8], which was later found to be too costly and risky due to Türkiye’s exclusion. However, Nicosia-Tel Aviv (Jerusalem) relations continued to improve and the two countries reached a historical high level of diplomatic relations by organizing joint military exercises recently, which were condemned by the TRNC.[9]

In the last few years, with the spoiling of Turkish-American relations after the failed coup attempt in 2016, Nicosia began to improve its relations with the U.S. as well. So, Washington first lifted its arms embargo on Nicosia in 2023[10], a clear sign of changing American priorities in the region. Moreover, the U.S. and the RoC launched the Defense and Security Dialogue platform[11] to improve their strategic relations in the last few years. Although the U.S. and Türkiye are two NATO members and historical allies, the two countries increasingly found themselves at odds due to their constant support for rival countries against each other. For instance, while Türkiye purchased the S-400 air missile defense system from Russia instead of Washington or European consortiums and did not want to join sanctions against Moscow during the ongoing Russia-Ukraine War, the U.S. began to support all anti-Türkiye actors in the region including terrorist organizations such as the PYD/YPG (offshoots of PKK) and non-NATO member countries such as the RoC. In that sense, the defense deal between Washington and Nicosia is certainly not a surprise, but an offensive move that is against the solidarity spirit. Thus, French President Emmanuel Macron’s comments about NATO as “brain dead”[12] become very rational as the two leading armies of the alliance work against each other’s interests.

According to the U.S. Department of Defense, the deal establishes a roadmap for bilateral defense cooperation.[13] The press release after the deal published by the U.S. Department of Defense labels the two countries as “like-minded partners to ensure peace, stability, democratic principles, and rule of law”[14]. Moreover, the press release underlines the necessity of cooperation between the two states concerning humanitarian crises, climate change, countering malign influence, and establishing interoperability between military forces.[15]

Türkiye immediately condemned the Cyprus-U.S. defense deal. The press declaration of the Turkish Foreign Ministry focused on the U.S. loss of neutrality concerning the Cyprus Problem.[16] Ankara also called on the U.S. to reconsider its position vis-a-vis the island.[17]

An anti-Turkish Move or a Plausible Regional Policy?

While Turkish-American relations hit the bottom recently, regional politics also forced the two countries to pursue different policies. In three recent and concrete cases, we can follow a similar pattern.

Syria: In Syria, while both the U.S. and Türkiye tried to topple the Assad regime, with the emergence of ISIS and other radical Islamic movements, the two countries found themselves in hostile positions. While the U.S. saw the secular-minded PKK offshoots PYD/YPG as an antidote against Islamic radical groups and the Assad regime, Türkiye for a long time kept its close relations with Sunni rebels and only targeted ISIS in order not to empower the Assad regime. The two countries’ Syria policies could not be coordinated smoothly although former Ankara ambassador James Jeffrey was designated as special representative for Syria. More recently, Türkiye, with the support of Russia, tried to normalize its relations with Damascus but so far, no normalization has taken place. In the meantime, Turkish Defense Minister Yaşar Güler stated three preconditions of Ankara: 1) Adoption of the new constitution, 2) Making of democratic elections, and 3) Securing of borders.[18]

Greece: Due to historical tensions, the increasing U.S. military presence in Greek islands and Alexandroupoli was considered a threat by Türkiye.[19] While the U.S. tried to reassure Türkiye that its military presence in Greece was a balanced response to Russian aggression in Ukraine to strengthen European security, Ankara continued to perceive this as part of a larger anti-Turkish policy. Again, the two countries did not engage in a clash directly, but their regional policies did not match due to different priorities.

Cyprus: While the U.S.-Cyprus defense deal is again perceived as an anti-Turkish move by Ankara, the real reason might be related to the security of Israel instead. It is no secret that the Southern Cyprus and especially British military bases there are used to supply the Israeli Army.[20] In fact, Hezbollah leader Hassan Nasrallah even threatened the Greek Cypriot Administration that it would be “part of the war” if it continued to help Israel.[21] So, increasing U.S.-Cypriot rapprochement might be more related to the security of Israel against Iran, Hezbollah, and other Shiite proxies rather than threatening Ankara and Turkish Cypriots.

Retired rear admiral from the Turkish Navy, Dr. Deniz Kutluk claims that the U.S. military presence in Türkiye -in the Incirlik military base- has been considerably reduced after the 2016 failed coup attempt and the U.S. tries to deploy its forces in the region in alternative locations.[22] Moreover, both Kutluk and Prof. Hasan Ünal believe that this move could be more related to U.S. domestic politics since the presidential election is approaching in the U.S. and the Greek lobby could be influential in deciding the winner (Kamala Harris or Donald Trump).[23] Kutluk also believes that Washington tries to test Ankara’s reactions with such moves, but due to a lack of political rationale among Greek Cypriots, this would cause further problems for the U.S. and Turkish-American relations.[24] Kutluk also warns that in case of a potential conflict in the coming years, Türkiye’s next strategic move would be to take control of the whole island.[25] Lastly, Kutluk underlines that the U.S.-Cyprus deal is against the founding agreements of the RoC and Cypriot constitution.[26]

Conclusion

To conclude, while the U.S.-Cyprus defense deal could be more related to the security of Israel against Iran and Hezbollah threats, it is obvious that Turkish-American relations have advanced in a very negative atmosphere recently. Two countries have numerous problems and during Joe Biden’s presidency, none of these problems could have been resolved so far. Even the agreement about the Swedish accession to NATO in return for Türkiye’s acquisition of F-16 fighter jets could not be completed so far. So, we hope that the two historical allies will find ways to improve their relations following the U.S. presidential election this year and open a new blank page in bilateral relations next year.

Lastly, the U.S.-Cyprus defense deal also proves that the RoC is a virtual state and there are two real political entities on the island: the TRNC and the Greek Cypriot Administration.

Cover Photo: https://knews.kathimerini.com.cy/en/news/bilateral-defense-roadmap-signed-by-cyprus-u-s

Prof. Ozan ÖRMECİ

 

FOOTNOTES

[1] KNews (2024), “Bilateral defense roadmap signed by Cyprus, U.S.”, 09.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://knews.kathimerini.com.cy/en/news/bilateral-defense-roadmap-signed-by-cyprus-u-s.

[2] Britannica, “Cyprus”, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.britannica.com/place/Cyprus.

[3] “ARTICLE II: Greece, Turkey and the United Kingdom, taking note of the undertakings of the Republic of Cyprus set out in Article I of the present Treaty, recognize and guarantee the independence, territorial integrity and security of the Republic of Cyprus, and also the state of affairs established by the Basic Articles of its Constitution. Greece, Turkey and the United Kingdom likewise undertake to prohibit, so far as concerns them, any activity aimed at promoting, directly or indirectly, either union of Cyprus with any other State or partition of the Island.” See; https://web.deu.edu.tr/kibris/articles/app.html.

[4] “ARTICLE IV: In the event of a breach of the provisions of the present Treaty, Greece, Turkey and the United Kingdom undertake to consult together with respect to the representations or measure necessary to ensure observance of those provisions. In so far as common or concerted action may not prove possible, each of the three guaranteeing Powers reserves the right to take action with the sole aim of re-establishing the state of affairs created by the present Treaty.” See; https://web.deu.edu.tr/kibris/articles/app.html.

[5] Nikolaos Stelya (2013), İstenmeyen Bebek Kıbrıs Cumhuriyeti, İstanbul: Kalkedon Yayınları.

[6] Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “No:39 - Fransa ile GKRY Arasında İmzalanan Savunma İşbirliği Anlaşması hk.”, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.mfa.gov.tr/no_39---fransa-ile-gkry-arasinda-imzalanan-savunma-isbirligi-anlasmasi-hk_.tr.mfa.

[7] See; https://www.pesco.europa.eu/about/.

[8] See; https://depa-int.gr/en/interconnector-pipeline-eastmed/.

[9] See; https://mfa.gov.ct.tr/tr/gkry-ile-israilin-ortak-askeri-tatbikati-hk-2/.

[10] AlJazeera (2022), “Turkey condemns US decision to lift Cyprus arms embargo”, 17.09.2022, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.aljazeera.com/news/2022/9/17/turkey-condemns-us-decision-to-lift-cyprus-arms-embargo.

[11] U.S. Department of Defense (2024), “2024 United States-Republic of Cyprus Defense and Security Cooperation Dialogue”, 11.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3902245/2024-united-states-republic-of-cyprus-defense-and-security-cooperation-dialogue/.

[12] BBC News (2019), “Nato alliance experiencing brain death, says Macron”, 07.11.2019, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.bbc.com/news/world-europe-50335257.

[13] U.S. Department of Defense (2024), “U.S.-Republic of Cyprus Roadmap for Bilateral Defense Cooperation”, 10.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3900867/us-republic-of-cyprus-roadmap-for-bilateral-defense-cooperation/.

[14] U.S. Department of Defense (2024), “Joint Statement by the United States of America and the Republic of Cyprus on the Signing of a Defense Cooperation Roadmap for 2024-2029”, 10.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.defense.gov/News/Releases/Release/Article/3900834/joint-statement-by-the-united-states-of-america-and-the-republic-of-cyprus-on-t/.

[15] Ibid.

[16] Reuters (2024), “Turkey condemns Cyprus-US defence co-operation roadmap”, 12.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.reuters.com/world/turkey-condemns-cyprus-us-defence-co-operation-roadmap-2024-09-12/.

[17] Ezgi Akin (2024), “Turkey condemns US-Cyprus defense deal, urges Washington to 'reconsider'”, Al-Monitor, 11.09.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.al-monitor.com/originals/2024/09/turkey-condemns-us-cyprus-defense-deal-urges-washington-reconsider.

[18] Hürriyet (2024), “Bakan Yaşar Güler’den Suriye’den çekilmenin üç şartı”, 13.08.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.hurriyet.com.tr/gundem/bakan-yasar-gulerden-suriyeden-cekilmenin-uc-sarti-42503205.

[19] Ahmet Gençtürk (2022), “Growing US military presence in Greece can lead to undesired scenarios in Aegean, experts warn”, Anatolian Agency, 25.05.2022, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.aa.com.tr/en/politics/growing-us-military-presence-in-greece-can-lead-to-undesired-scenarios-in-aegean-experts-warn/2596928.

[20] Andrew Wilks (2024), “UK’s alleged use of Cyprus bases to arm Israel and hit Yemen draw protests”, AlJazeera, 15.01.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.aljazeera.com/news/2024/1/15/uk-bases-in-cyprus-protests.

[21] Paul Reymond (2024), “Hezbollah’s threat caught Cyprus off guard, what are the issues at stake?”, AlJazeera, 25.06.2024, Date of Accession: 16.09.2024 from https://www.aljazeera.com/news/2024/6/25/hezbollahs-threat-caught-cyprus-off-guard-what-are-the-issues-at-stake.

[22] See; https://www.youtube.com/watch?v=EjjzT_51Pww.

[23] Ibid.

[24] Ibid.

[25] Ibid.

[26] Ibid.

Prof. Dr. Ozan Örmeci'nin Tercüman Mülakatı: 12 Eylül'de Tetiği ABD Mi Çekti?

 

İstanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (İngilizce) Bölümü Başkanı ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Prof. Dr. Ozan Örmeci, 12 Eylül 2024 tarihinde popüler akademik portal Tercüman.com'a "12 Eylül’de tetiği ABD mi çekti?" konulu bir mülakat verdi. Aşağıdaki linkten bu mülakata erişebilirsiniz.

Tercüman.com - 12 Eylül'de Tetiği ABD Mi Çekti?

Japonya Yeni Başbakanına Hazırlanıyor

Giriş

4 trilyon doları aşan ekonomik hacmiyle dünyanın en büyük 4 ekonomisinden biri ve Asya'daki nadir istikrarlı ve gelişmiş demokrasilerden olan Japonya, kendisine özgü siyasal sistemiyle de Siyaset Bilimciler için ilginç ve araştırılması gereken bir ülkedir. Siyaset Bilimi literatüründeki hâkim parti sisteminin en önemli örneği olan Japonya'da, "1955 sistemi" adı verilen siyasi statüko, demokratik seçim sistemine ve ülkede birçok farklı çizgideki siyasal partinin kurulmasına izin veren liberal düzene karşın, muhafazakâr/sağ çizgideki Liberal Demokrat Parti'nin (kısaca LDP) kısa aralar haricinde (1993-1996 ve 2009-2012) yaklaşık 70 yıldır sürekli iktidarda kalmasını sağlamaktadır.

Fumio Kishida

Ancak Japonya'da 2021 yılında yapılan son genel seçimlerde partisi LDP'yi zafere taşıyan Başbakan Fumio Kishida, iktidarı süresince yaşanan bazı skandalların da etkisiyle, 14 Ağustos tarihinde yaptığı açıklamayla bir daha Başbakan adayı olmayacağını açıklamıştır. Bu nedenle, 2025 yılında yapılacak genel seçimler öncesinde, iktidar partisi LDP, 27 Eylül 2024 tarihinde parti Genel Başkanlığı için yapılacak seçime sahne olacaktır. Bu seçimi kazanacak aday ise, 2025 seçimlerine kadar Başbakan olarak görev yapacak, muhtemelen bu seçimler sonrasında da görevine devam edebilecektir. Bu nedenle, Kishida sonrası LDP'nin seçeceği yeni lider, Japonya'nın yeni Başbakanı olacak ve büyük ihtimalle de en azından birkaç yıl bu görevini sürdürecektir. Japonya'nın artan ABD-Çin rekabeti ve Asya'nın dünya siyaseti ve ekonomisinde ağırlığının artması sürecinde iyi bir Batı müttefiki olarak çok önemli bir devlet haline geldiği de düşünülürse, LDP'nin yeni lideri ve Japonya'nın yeni Başbakanı'nın seçimi yalnızca Japonya'yı değil, tüm dünyayı ilgilendiren stratejik bir konudur.

Japonya'nın Siyasal Sistemi

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Amerikan işgaline maruz kalan Japonya, 1947 yılında Amerikan Generali Douglas MacArthur'un etkisiyle hazırlanan bir anayasa doğrultusunda, günümüze kadar ABD etkisi altında savaşın yıkıcı etkilerinden sıyrılmış ve yeni ve dinamik bir demokratik rejim inşa etmiştir. 1947 yılında yürürlüğe giren son anayasasına göre, Japonya, sınırlı bir anayasal monarşinin olduğu üniter ve demokratik bir ülkedir. Japonya anayasasına göre, İmparator, “devletin ve halkın birliğinin simgesidir” ve egemenlik hakkı olmaksızın daha ziyade sembolik bir görevi vardır. Egemenlik ise Japon halkına ait olup, güç Başbakan, hükümet ve iki kamaralı Japonya Meclisi Diet’in seçilmiş üyeleri tarafından paylaşılır. İmparator Hirohito’nun (1926’dan 1989’a kadar İmparator olarak kalmıştır) ölümünden sonra tahta çıkan İmparator Akihito, 1989’dan 2019'a kadar Japonya İmparatoru olarak görev yapmış ve 2019 yılında oğlu Naruhito için tahttan feragat ederek, Naruhito'nun Japonya’nın 126. İmparatoru olmasını sağlamıştır. Naruhito sonrası için Veliaht Prens ise İmparator'un küçük kardeşi olan Fumihito'dur.

İmparator Naruhito

Japonya anayasasında egemenlik hakkına dair en önemli madde, 9. maddede yer alan hükümdür. Buna göre, Japon ulusu, egemenlik hakkı çerçevesinde sayılan devletin savaş açma yetkisini tamamen ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca belirtilen anayasa maddesi ile tehdit ve güç kullanılarak uluslararası sorunların çözümlenmesi girişiminde bulunulmayacağı da kabul edilmiştir. Bu bağlamda, Japonya, Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri veya başka savaş araçları bulundurmayacağını anayasası ile taahhüt etmiştir. Ancak Soğuk Savaş’ın oluşmasıyla, anayasanın bu hükmü yeniden yorumlanarak, iç düzeni sağlamak amacıyla belli bir silahlı kuvvetlerin oluşturulabileceği kabul edilmiştir. Bu kuvvetin adı ise Silahlı Kuvvetler olarak değil, "Kendini Savunma Güçleri/Öz Savunma Güçleri" (Self Defence Forces) şeklinde tanımlanmıştır.

Japonya’da yürütme erki, Başbakan ve 17 Bakan’dan oluşan Bakanlar Kurulu ile önemli devlet kurumlarına aittir. Başbakanlar daima Temsilciler Meclisi’nden atanır. Liberal Demokrat Parti’nin siyaset sahnesini 1950’lerden beri domine etmesi nedeniyle, bu partinin Genel Başkanı çok büyük olasılıkla Başbakan olmaktadır. Bu nedenle, bu partinin Genel Başkanlığı ve parti bürokrasisi, ülke bürokrasisinden bile daha önemli hale gelmiştir.

Japonya’nın yasama organı olan Diet, çift meclisli bir parlamentodur. Diet, her 4 yılda bir halkoyuyla seçilen 480 sandalyeli Temsilciler Meclisi ve 6 yıl görev yapan halk tarafından seçilmiş üyelere sahip 242 sandalyeli Danışmanlar Meclisi’nden oluşmaktadır. Temsilciler Meclisi’nin dönemi 4 yıl olmasına karşın, ülke tarihinde genelde her 2, en geç 3 yılda bir seçime gidildiği görülmüştür. Temsilciler Meclisi’nin erken seçime gitme hakkı olmasına karşın, Danışmanlar Meclisi’nin böyle bir hakkı yoktur. Temsilciler Meclisi, birçok diğer demokraside olduğu gibi daha yetkili bir kamara olup, yine de Danışmanlar Meclisi’nin veto yetkisi sistemdeki önemli bir fren mekanizmasıdır. Bu sistemde, Danışmanlar Meclisi’nce veto edilen yasaların Temsilciler Meclisi’nden 2/3 çoğunlukla geçmesi gerekmekte ve bu sayede Japonya demokrasisi sağlam temellere oturmaktadır. Diet, Başbakan’ın atanması, hükümetin feshedilmesi ve bütçenin onaylanmasında temel belirleyici kurumdur. Diet'in 480 mensubundan 300'ü tek adayın seçildiği farklı seçim bölgelerinden çoğunluk sistemi (SMDP) doğrultusunda seçilirken, kalan 180 milletvekili ülke genelindeki oy oranlarına göe nispi temsil (PR) sistemi ile partiler arasında dağıtılmaktadır. Japonya’da yargı erki ise, tüm demokrasilerde olduğu gibi bağımsız mahkemelere aittir.

Japonya’da yerel yönetim, “prefecture” adı verilen 47 idari birime dayanmaktadır. Bu idari birimlerin her birinin, kendi seçilmiş yöneticileri ve yasama organları vardır. Ancak üniter bir devlet olan Japonya’da, bu yerel yönetimlerin etkisi sınırlıdır ve merkezi otoritenin her zaman için bu yerel meclislerin aldığı kararları bozma yetkisi vardır. Geçmişte Okinawa’nın bir yöneticisinin ülkedeki Amerikan askeri varlığı aleyhine aldığı bir kararda, merkezi idare bu yetkisini sansasyonel bir şekilde kullanmıştır. Japonya’da halen sistemi ayakta tutan en önemli unsurların biri bürokrasidir. Japon bürokrasisi, Batılı muadillerine göre daha küçük ama daha yetkili ve efektiftir. Bürokratlar, işadamları ve politikacıların da yer aldığı “iron triangle” (demir üçgen) adı verilen sistemi ayakta tutan en önemli kişilerdir.

Demir Üçgen: LDP, Bürokrasi ve İş Dünyası

Japonya'daki Hâkim Parti Sistemi

Her ne kadar Japonya kağıt üzerinde çok partili ve ileri demokratik bir rejim olsa da, Japon siyasal sistemini tarif etmek için kullanılabilecek doğru tabir “hâkim parti sistemi”dir (dominant party system). "1955 sistemi" ve "bir buçuk parti sistemi" gibi tabirlerle de tarif edilen Japon parti sisteminde, içerisinde milliyetçi ve liberal unsurlar da barındıran merkez sağ/muhafazakâr nitelikli LDP, ABD ile tesis edilen ittifak ilişkisi temelinde, Japonya’nın kısa sürede savaşın yıkımından kurtularak, dünyanın en önde gelen teknoloji ve sanayi önderlerinden biri olmasını sağlayan politikaların mimarı olmuş ve bu sayede ülke içerisindeki farklı sermaye grupları ile güçlü bürokratik yapıların çıkarlarını başarıyla uyuşturmayı başararak, ülkedeki siyasi sistemi tek-parti rejimi haline dönüştürmüştür. Bu sayede, Japonya, 1980'lere gelindiğinde dünyanın süper gücü ABD'yi ekonomik açıdan geçebilecek seviyeye gelmiş ve çok önemli bir ekonomik güç olmuştur. Ancak 1980’lerde yaşanan ölçüsüz büyüme ve emlak fiyatlarındaki artışın neden olduğu "balon ekonomisi"nin çöküşüyle, Liberal Demokratlar, 1990'larda bir süreliğine gözden düşme ve bölünme sürecine girmişlerdir.

Nitekim 1955'ten itibaren Japonya'yı Ichirō Hatoyama (1955-1956), Tanzan Ishibashi (1956-1957), Nobusuke Kishi (1957-1960), Hayato Ikeda (1960-1964), Eisaku Satō (1964-1972), Kakuei Tanaka (1972-1974), Takeo Miki (1974-1976), Takeo Fukuda (1976-1978), Masayoshi Ōhira (1978-1980), Zenkō Suzuki (1980-1982), Yasuhiro Nakasone (1982-1987), Noboru Takeshita (1987-1989), Sōsuke Uno (1989-1989), Toshiki Kaifu (1989-1991) ve Kiichi Miyazawa (1991-1993) gibi partili Başbakanlarıyla yöneten LDP, bu süreçte 1993 genel seçimlerini Kiichi Miyazawa liderliğinde birinci sırada tamamlamasına karşın, 1993-1996 sürecinde muhalefet partilerinin kurduğu koalisyon hükümetleri nedeniyle, Japon Yeni Partili (Nihon Shintō) Morihiro Hosokawa (1993-1994), Japonya Yenilenme Partili (Shinseitō) Tsutomu Hata (1994-1994) ve Japon Sosyalist Partisi (Nihon Shakai-tō/JSP) mensubu Tomiichi Murayama (1994-1996) gibi farklı Başbakanların iktidarında 3 yıl süreyle iktidardan uzak kalmıştır.

8 yılı aşkın süreyle Japonya'nın en uzun süreli Başbakanı Shinzo (Şinzo) Abe

1996 genel seçimlerini Ryutaro Hashimoto liderliğinde yeniden kazanan LDP, Hashimoto (1996-1998) sonrasında Keizō Obuchi (1998-2000), Yoshirō Mori (2000-2001), Junichiro Koizumi (2001-2006), Shinzo Abe (2006-2007), Yasuo Fukuda (2007-2008) ve Tarō Asō (2008-2009) ile yine uzun süre iktidarını korumuş, ancak 2009 genel seçimlerinde ilk kez Yukio Hatoyama liderliğindeki Japonya Demokrat Partisi'nin (Minshutō/DPJ) ardında kalarak ikinci parti olmuştur. Demokrat Parti'nin 3 yıllık iktidarında Hatoyama (2009-2010), Naoto Kan (2010-2011) ve Yoshihiko Noda (2011-2012) gibi Başbakanlar tarafından yönetilen Japonya, 2012 genel seçimleriyle birlikte yeniden LDP'nin kesintisiz iktidarı sürecine girmiştir. Bu şekilde, LDP, 2012'den beri tüm genel seçimleri kazanarak, Shinzo Abe (2012-2020), Yoshihide Suga (2020-2021) ve Fumio Kishida (2021-2024) gibi partili Başbakanlarıyla ülkeyi yönetegelmiştir. Bu nedenle, LDP'nin lideri, bir anlamda otomatik olarak Japonya'nın Başbakanı olmaktadır. Bu da, LDP liderlik seçimini kritik bir siyasal süreç haline getirmektedir.

LDP'nin Yeni Lideri ve Japonya'nın Yeni Başbakanı Kim Olacak?

27 Eylül 2024 tarihinde düzenlenecek LDP Genel Başkanlık seçimlerine aday olmak için, parti mensuplarının en az 20 milletvekili tarafından aday gösterilmesi gerekmektedir. İlk turda bir adayın yüzde 50'nin üzerinde oy alarak seçilmesi mümkündür. Bu olmazsa ise, en yüksek oyu alan iki aday arasında ikinci tur yapılmakta ve ikinci turda daha çok oy alan aday seçilmektedir. LDP'nin yeni lideri ve Japonya'nın yeni Başbakanı olmak için birçok üst düzey siyasetçi kolları sıvarken, aday sayısı 10'un üzerine çıkmıştır. Buna karşın, iddialı adaylar olarak yalnızca üç isim öne çıkmaktadır.

LDP Başkan adayları

Kaynak: Japan Times

Nippon Tv, Asahi, ANN ve Yomiuri/NNN gibi kuruluşların Ağustos ayı sonu veya Eylül ayı başında yaptıkları anketlere göre, LDP içerisindeki Suigetsukai hizbinin lideri olan 1957 doğumlu deneyimli siyasetçi Shigeru Ishiba, tüm anketleri önde tamamlayan en iddialı aday konumundadır. Daha önce birçok defa Bakanlık görevi yapan (Savunma Bakanlığı: 2007-2008, Tarım, Orman ve Balıkçılık Bakanlığı: 2008-2009, Nüfusun Azalmasından ve Japonya'da Yerel Ekonomiyi Canlandırmaktan Sorumlu Bakan: 2014-2016) Ishiba, büyük bir aksilik olmazsa LDP'nin yeni lideri ve Japonya'nın yeni Başbakanı olabilir. Ancak büyük ve köklü bir parti olmasına karşın içerisinde birçok farklı hizbin bulunduğu LDP'de, kuşkusuz, parti mensuplarının verecekleri oy, son güne kadar adayların performansları doğrultusunda değişebilecektir.

Shigeru Ishiba

Anketlerde oldukça başarılı olan bir diğer aday, 1981 doğumlu çok genç bir siyasetçi olan Shinjirō Koizumi'dur. 2019-2021 döneminde Çevre Bakanı olarak görev yapan Koizumi, K-Pop yıldızlarını andıran fiziği ve ABD (CSIS) bağlantıları ile, oldukça dikkat çeken ve popüler bir genç siyasetçidir. Eski Başbakan Junichiro Koizumi'nin oğlu olan Shinjirō'nun ağabeyi Kotaro Koizumi de Japonya'da çok ünlü bir aktördür. Bu anlamda, Koizumi ailesi, Japonya'da oldukça sevilen, popüler ve etkili bir sülaledir. Her ne kadar çoğu ankette Ishiba'nın gerisinde kalsa da, Koizumi, bazı anketlerde favori adaya yakın destek oranına sahip gözükmektedir. Bu nedenle, Shinjirō Koizumi da kazanma ihtimali olan güçlü bir adaydır. Hatta Koizumi, bu seçimde seçilemese bile, ilerleyen yıllarda Japonya siyasetinde en üst seviyelere gelme ihtimali oldukça yüksek bir siyasetçidir.

Shinjirō Koizumi

Anketlerde öne çıkan üçüncü önemli isim ise kadın siyasetçi Sanae Takaichi'dir. 1961 doğumlu olan Takaichi, defalarca -1993'ten beri- milletvekilliği ve Bakanlık (İçişleri ve Haberleşme Bakanlığı: 2014-2017, 2019-2020, Ekonomik Güvenlik Bakanlığı: 2022-) yapmış önemli bir kadın siyasetçidir. Muhafazakâr çizgisiyle yükselen Takaichi, anketlerde Ishiba ve Koizumi'yi zorlayabilen tek kişidir. Ancak erkek siyasetçilerin daha ön planda olduğu Japonya'da, Takaichi'nin LDP Genel Başkanı olması şimdilik beklenmemektedir. 

Sanae Takaichi

Diğer adaylardan Taro Kono, Yōko Kamikawa, Takayuki Kobayashi, Seiko Noda, Toshimitsu Motegi, Yoshimasa Hayashi, Katsunobu Katō ve Shigeharu Aoyama'nın ise anketlere göre liderlik yarışını kazanma şansları yüksek değildir. Bu nedenle, LDP'nin sonraki liderinin Ishiba veya Koizumi olması beklenmektedir. 

Sonuç

Sonuç olarak, ABD-Çin rekabeti nedeniyle uluslararası siyasetteki yeri yükselmeye devam eden bir devlet olan Japonya, kendisine özgü istikrarlı ve demokratik rejimini korumakta ve çeşitli sosyoekonomik sorunlarına karşın iyi bir performans göstermeye devam etmektedir. Japonya, halen bilim, teknoloji, eğitim, spor, sanat gibi alanlarda gelişmiş Batılı ülkelerle rekabet eden az sayıdaki Batı-dışı toplumdan/devletten birisidir. Bu da, Japon sisteminin başarısına işaret etmektedir. Ancak elbette, Japonya gibi köklü bir medeniyetin İkinci Dünya Savaşı sonrasında sadece ekonomik gücü ve yumuşak güç unsurlarıyla ayakta kalması, ABD, Çin ve Rusya gibi büyük güçler karşısında bu ülkeyi jeopolitik rekabette daha arka planda bırakmaktadır. Bu nedenle de, Japonya'nın ilerleyen yıllarda anayasasında yapabileceği bir değişiklikle yeniden daha güçlü bir ordu kurmaya yönelmesi ihtimal dahilindedir.

Japonya'da iktidarın neredeyse otomatik sahibi durumundaki LDP'nin yeni lideri de, bu ortamda, ülkesini geliştirmek için çalışacak ve ülkenin yeni Başbakanı olacaktır. Bu yarışta favori aday Shigeru Ishiba olmasına karşın, genç ve karizmatik siyasetçi Shinjirō Koizumi de -2017'de Fransa'da Emmanuel Macron'un yaptığı gibi- sürpriz bir zafer kazanabilir. Yeni seçilen Başbakan ise, 2025 genel seçimlerini de kazanarak yeni bir dönemin temellerini atma potansiyeline sahiptir. 

Kapak fotoğrafı: https://www.politics-dz.com/the-role-of-political-systems-in-promoting-work-culture-japan-case-study/

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ

Prof. Dr. Barış Doster Mülakatı: Türk Dış Politikasında Güncel Eğilimler

 

Barış Doster, 1973 senesinde Kars'ta dünyaya geldi. Kars Gazi İlkokulu'nu bitirdikten sonra ailesiyle birlikte İstanbul’a taşındı. 1990 senesinde Kadıköy Anadolu Lisesi'ni bitiren Doster, 1994 senesinde de İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümünden mezun oldu. Mezun olduğu üniversitenin İktisat Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümünde, Türk siyasal yaşamı üzerine yazdığı tezle yüksek lisans, Mustafa Kemal'in Kurtuluş Savaşı'nda izlediği dış politikayı, Türk dünyasına ve mazlum milletlere dönük yaklaşımını incelediği çalışmayla da doktorasını tamamladı. 2011 senesinde Siyasi Tarih alanında Doçent olan Barış Doster, üniversitede okurken çeşitli gazete ve dergilerde çalıştı. Türk siyasi hayatı, Türk dış politikası ve milletlerarası ilişkiler konularında çok sayıda haber, söyleşi ve yazı dizisi hazırladı. Çeşitli dergi ve kitaplarda makalelerinin yayınlanmasıyla birlikte, konferans ve seminerler de verdi. Gazeteciliğe ilk adımını 1994 senesinde atan Doster, 1996- 2006 yılları arasında Cumhuriyet Gazetesi'nde çalıştı. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nde öğretim üyesi oldu. Jeopolitik, Dış Sayfa ve Bildiren dergilerinin yazı kurulu üyeliği yaptı. 27 Ekim 2007 tarihinde Hülya Arıksoy ile nikah masasına oturdu.

UPA Podcast: Prof. Dr. Ozan Örmeci ile Türkiye'nin Olası BRICS Üyeliği

İstanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (İngilizce) Bölümü Başkanı ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Prof. Dr. Ozan Örmeci, 9 Eylül 2024 tarihinde YouTube kanalında Türkiye'nin olası BRICS üyeliğine dair görüşlerini dinleyicileriyle paylaştı. Aşağıdaki linkten bu yayını izleyebilirsiniz.

Okay Deprem Mülakatı: Rusya-Ukrayna Cephesindeki Güncel Gelişmeler

 

Okay Deprem gazeteci, sosyolog, uluslararası ilişkiler (Rusya) uzmanı ve siyaset bilimcidir. Yüksek öğrenimini Almanya’da tamamladı. 2014 öncesi Ukrayna’nın farklı şehirlerinde yaşadı. 2014 senesinde Donetsk’e yerleşti ve 2014–2023 yılları arasında Donbass’ta yaşayan ve görev yapan tek Türk gazeteci-muhabir oldu. Rusya’da gazeteci, muhabir, politolog ve sosyal aktivist olarak geniş kitlelerce tanınan Okay Deprem, bu ülkede yaşamına ve faaliyetlerine devam etmektedir.

Prof. Dr. Ozan Örmeci, Türkiye'nin Olası BRICS Üyeliğinin Etkilerini TASS Haber Ajansı'na Değerlendirdi

 

İstanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (İngilizce) bölümü başkanı ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Prof. Dr. Ozan Örmeci, önceki gün Bloomberg tarafından haberleştirilen Türkiye'nin BRICS resmi üyelik başvurusu iddiası temelinde, Rus haber ajansı TASS'a Türkiye'nin olası BRICS üyeliğinin etkilerini değerlendirdi. Aşağıdaki linkten bu haberi okuyabilirsiniz.

Ozan Örmeci-TASS (BRICS)

Yanis Varoufakis'ten 'Tekno Feodalizm'

Giriş

Yanis Varufakis veya Yanis Varoufakis (1961-), 2015 yılında Aleksis Çipras'ın Başbakanlığı döneminde Yunanistan'da sol eğilimli SYRIZA partisinde kısa bir dönem Maliye Bakanlığı yapmış olan uluslararası çapta şöhret sahibi bir Yunan ekonomist ve siyasetçidir. Yunanistan dışında Avustralya vatandaşlığı da bulunan Varoufakis, Atina Üniversitesi'nde İktisat Tarihi Profesörü olarak ünlenmiş ve çağdaş Marksist görüşleriyle tüm dünyada popüler bir isim haline gelmiştir.

Mesleki başarılarının yanı sıra, motor tutkusu ve Marksist görüşleriyle kişisel olarak da ciddi bir popülaritesi olan Varoufakis, bu popülaritesini de kullanarak önemli kitaplar yazmakta ve günümüzün küresel ekonomik sistemini analiz etmeye çalışmaktadır. Varoufakis'in en yeni kitabı ise, bu yıl başında Melville House tarafından yayımlanan Techno Feudalism: What Killed Capitalism (Tekno Feodalizm: Kapitalizm'i Ne Öldürdü?) olmuştur. 304 sayfalık kitabında, Varoufakis, sosyal medya platformlarına ve "cloud" (bulut) teknolojisine dayalı yeni kapitalizmi ve yeni nesil zenginleri incelemiş ve oluşmakta olan sistemi "techno feudalism" (tekno feodalizm) olarak değerlendirerek, kapitalizmden bile daha kötü bir sisteme geçiş yapıldığı görüşünü işlemiştir. Bu yazıda, Varoufakis'in -Aaron Bastani'nin sunduğu- bir internet yayınında dile getirdiği fikirlerden yola çıkarak, kitapta işlediği önemli fikirleri özetlenecek ve tartışılacaktır.

Tekno Feodalizm: Kapitalizm'i Ne Öldürdü (2024, Melville House)

Kapitalizmden Bile Daha Kötü: Tekno Feodalizm Dönemi

Konuşmasının başında eski ünlü Spartakist lider Rosa Lüksemburg'un "Ya sosyalizm ya barbarlık" sözünü hatırlatan Varoufakis, kitabında, temel görüş olarak, uluslararası kapitalist sistemin son dönemde gelişen teknolojiler ve oluşan koşullar nedeniyle bir evrim geçirdiğini ve bu sürecin sosyalistlerin öngördüğü gibi işçi sınıfının iktidarına dayalı sosyalist bir düzenle değil, kapitalizmden daha geri bir aşamayı ifade eden "Tekno Feodalizm" dönemini başlattığını ileri sürmektedir. Bu bağlamda, yazar, eserinde, kapitalizmi hâkim kılan temel piyasa dinamiklerinin değiştiğini ve bu nedenle eski tip kapitalizm döneminin sona erdiğini (öldüğünü) savunmaktadır. Varoufakis, kapitalizmi sona erdiren bu yeni sistemi ise Tekno Feodalizm olarak tanımlamaktadır.

Varoufakis'e göre kapitalizmin Tekno Feodalizm'e dönüşmesinin temel sebebi, gelişen yeni medya teknolojileri (internet, sosyal medya, ağlar vs.) doğrultusunda oluşan kapitalizmin yeni bir mutasyonu olan "bulut kapitalizmi"nin (cloud capitalism) sermayenin hâkimiyetini klasik kapitalizmin bile ötesinde yeni ve daha sert bir aşamaya taşıması bulunmaktadır. Bu görüşe göre, klasik kapitalizmde kapitalist işletmelerde işveren ve işçi arasında emek sömürüsü ve eşitsizlik gibi sorunlar (artı değerin çalışanlarla paylaşılmaması, yabancılaşma vs.) bulunurken, bu yeni sistemde sömürü artık uluslararası düzeyde ve tüm dünya çapında uygulanmaktadır. Yani klasik kapitalizmi işçi sınıfının hak mücadelesi değil, kapitalin (sermayenin) aldığı yeni biçim sona erdirmiştir. 

Bunu somutlaştırmak gerektiğinde ise, Varoufakis, şu örneği vermektedir. Son 20 yılda büyük güce erişen Google, Apple, Facebook ve Amazon gibi dünya çapında milyarlarca insana hizmet eden dev teknoloji firmaları, günümüzde sağladıkları bulut teknolojileri sayesinde yalnızca kendi çalışanlarını değil, tüm üretici güçleri sömürebilmektedirler. Öyle ki, Amazon sitesi üzerinden bir okurun (müşterinin) para vererek satın aldığı bir kitap için ödenen ücretin yüzde 40'lık önemli bir bölümü, üretim sürecine hiçbir katkısı olmadığı halde Amazon'a kalabilmekte ve Jeff Bezos'u daha da zengin yapmaktadır. Kitap için ödenen ücretin kalan bölümü ise üretici güçler (telif haklarının düşük olması nedeniyle az bir kısmı yazara, kalanı ise yayıncı kitabevi ve onun çalışanlarına) arasında paylaşılmaktadır. Yani bu sistemde sadece emekçi güçler değil, aynı zamanda daha küçük kapitalistler (kitabevleri/yayıncılar) de sömürülmektedir.

Tekno Feodalizm döneminin lordları (soldan sağa): Jeff Bezos, Mark Zuckerberg ve Elon Musk

Yunan ekonomist ve düşünüre göre, sistemin klasik kapitalizmden çıkarak Tekno Feodalizm'e dönüşümünü tetikleyen iki temel sebep bulunmaktadır. Bunlardan ilki, ABD ve Çin gibi teknolojik açıdan öncü ve tekel ülkelerde internetin büyük teknoloji şirketlerinin tekeline girmesi bulunmaktadır. Her ne kadar Çin'de Çin Komünist Partisi'nin iktidarı nedeniyle Alibaba ve Tencent gibi dev şirketlerin üzerinde bir kontrol mekanizması olsa da, internetteki ekonomik işlemlerde her iki ülkede de büyük ölçüde dev teknoloji şirketlerinin hegemonyası bulunmaktadır. İkinci kritik sebep ise, 2008 küresel ekonomik krizine Batılı ülkelerin verdiği ekonomik tepkilerdir. Bu krizden kamucu politikalara dönüşle çıkamayan Batı, kapitalizmin daha da güçlendiği yeni bir ekonomik sistemin temellerini atmış ve bu sayede Tekno Feodalizm çoktan yeni ekonomik model olarak uygulamaya sokulmuştur. İnsanların bunu henüz tam olarak fark etmemelerinin sebebi ise, COVID-19 pandemisi vs. gibi olağandışı olaylarla ilgilerinin dağılmış olmasıdır. Oysa bu kriz bile, insanların internet temelli alışverişlerini hızlandırmış ve Tekno Feodalizmi daha da güçlü hale getirmiştir. 

Varoufakis, bu sistemi feodalizme benzetmesini ise şöyle izah etmektedir. Toprağa dayalı bir ekonomik model ve toplumsal yapıyı işaret eden feodalizmde, toprağın mülkiyetine dayalı olarak toplanan vergi veya rant (rent) ile sömürü ilişkileri belirlenirken, Tekno Feodalizm'de de benzer şekilde bulut teknolojilerinin kontrolü üzerinden rant dağılımı yapılmakta ve eşitsizlik derinleşmektedir. Bu bağlamda, eski Yunanistan Maliye Bakanı, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg ve Elon Musk gibi yeni teknolojilere hükmeden girişimcileri "yeni feodal lordlar" olarak değerlendirmektedir. 

Varoufakis, bu yeni yaklaşımında klasik kapitalist güçlerden daha ziyade yeni teknolojilere dayalı büyük bulut şirketlerinin eleştirilmesine karşın bu güçlerin savaşlara neden olmadığı ve savaşların halen daha toprak, petrol ve yeraltı kaynakları gibi gerekçeler temelinde oluştuğunun sorulması üzerine ise, bu şablonun kapitalizm öncesinde de geçerli bir durum olduğunu kabul etmekte, ancak Tekno Feodalizm'in etkilerinin artık devlet arası ilişkilerde de görüldüğünü belirterek, bu konuda Tayvan örneğini öne çıkarmaktadır. Yunan ekonomiste göre, ABD ile Çin arasında son dönemde sıcak bir konu haline gelen Tayvan Sorunu, aslında 1971'de dönemin ABD Başkanı Richard Nixon (Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger idi) ile dönemin Çin lideri Mao Zedong arasında varılan tarihi uzlaşıdan bu yana değişmemiş ve "tek Çin politikası"na ve karşılıklı saldırmazlığa dayalı bir statüko ve denge durumu oluşturulmuştur. Bu konunun şimdilerde yeniden ısınması ise, Tayvan'ın kritik bir mikroçip üretim merkezi ve online (çevrimiçi) satış cenneti olması sebebiyle şimdilerde ABD ile Çin arasında Tekno Feodalizm'e uygun yeni bir ekonomik rekabet alanı haline dönüşmesi bulunmaktadır.

Yanis Varoufakis, bu bağlamda Avrupa Birliği (AB), Birleşik Krallık (İngiltere) ve Rusya gibi güçleri de ABD ile Çin'in arkasında kalmaya mahkum büyük güçler olarak vurgularken, bunun sebebini yapay zeka (AI), bulut teknolojileri ve mikroçip üretimi konusunda rekabet eden büyük güçlerin ABD ile Çin olması bağlamında açıklamaktadır. Bu doğrultuda, Tayvan, kritik bir üretim merkezi olan ABD için giderek değer kazanırken, Çin açısından da giderek daha önemli bir rakip haline gelmektedir. Bu bağlamda, Varoufakis, Çin'in Çin Merkez Bankası ile uyumlu olarak geliştirdiği WeChat teknolojisine de dikkat çekerek, bu uygulama sayesinde Çin'in tarihte ilk kez ABD'nin İkinci Dünya Savaşı sonrasında ekonomik işlemler üzerindeki tekelini kaybetmeye başladığının ve bunun tüm sistemi değiştirebilecek bir gelişme olduğunun altını çizmektedir. Huawei ve TikTok konularında iki büyük güç arasında yaşanan tartışmalar da aslında günümüzde rekabetin önemli bir boyutunun askeri değil, yeni teknolojilere dayalı ekonomik rekabet olduğunu göstermektedir.

Yorumlar

Yunan ekonomist Yanis Varoufakis'in geliştirdiği düşünceler oldukça değerli ve faydalı olup, günümüzün gelişmeye devam eden dijital teknolojilerinin olumlu özelliklerinin yanında ekonomik açıdan eşitsizlikleri arttıran olumsuz bazı yanlarına da dikkat çekmektedir. Bu bağlamda, bulut kapitalizmine dair geliştirilen Tekno Feodalizm yaklaşımı oldukça yenilikçi ve dikkat çekicidir. Buna karşın, yazarın görüşlerine karşıt görüşler geliştirmek ve bunları somutlaştırmak da mümkündür.

Öncelikle, internet bazlı ekonominin etkisinin arttığı gözle görülür bir gerçek olmakla beraber, klasik ekonomi de gücünü korumakta ve ağırlığını hissettirmeye devam etmektedir. İnsanlar daha yoğun olarak internetten alışveriş yapsalar da, halen restoranlar, kafeler, sinemalar, alışveriş merkezleri ve diğer ticari işletmeler iş yapmaya devam etmektedirler. Klasik sektörlerin birçoğu halen bulut teknolojilerine dayalı olmayıp, geleneksel yollardan iş yapmaya devam etmektedirler. 

İkinci olarak, ülkelerde halen devlet mekanizmaları yerinde olduğu için, özellikle kritik sektörlerde (su, gıda, enerji, ilaç vs.) devletler kendi özerkliklerini ve bağımsızlıklarını korumaya ve herhangi bir devlet ya da özel kuruluşa bağımlı hale gelmemeye özen göstermektedirler.

Üçüncü olarak ise, teknoloji şirketlerinin güçleri barış zamanlarında yüksek olup, kriz ve savaşlar gibi durumlarda kontrol yeniden devletlerin ve klasik kapitalizme özgü şirketlerin tekeline geçebilmektedir. Askeri-sınai teknolojisi sayesinde Ukrayna Savaşı sırasında ekonomisi büyümeye başlayan Rusya'nın durumu bu bağlamda verilebilecek en iyi örnektir. Kriz-savaş durumlarında tüketicilerin tüketim kalıpları daha çok yaşamsal ihtiyaçlar temelinde şekillenmekte ve büyük teknoloji firmalarının etki alanları daralmaktadır. Bu nedenle, devletler, bu yüzyılda mümkün olduğunca çatışma riskleri üzerinden kendi hâkimiyet alanlarını genişletmeye, büyük teknoloji şirketleri ise mümkün olduğunca çatışmasız ve ekonomi odaklı hareket etmeye ve savaşları ve askeri teknolojilerin kâr alanlarını kontrollü çatışma bölgeleriyle sınırlı tutmaya çalışacaklardır. İşte bu bağlamda, içeride aşırı milliyetçi ve hatta ayrımcı söylemleri olan ama dış politikada mümkün olduğunca izolasyonist bir yaklaşımı benimseyen Donald Trump'ın tavrı Elon Musk gibi bir teknoloji devi firmanın (Tesla) sahibinin ilgisini daha çok çekebilmektedir.

Son olarak, küresel kapitalizmin ve uluslararası sistemin geleceğini büyük ölçüde teknoloji şirketleri ile geleneksel sektörler (inşaat, askeri teknolojiler) ve devletler arasında kurulacak denge ve uluslararası ilişkiler alanında da ABD ile Çin gibi yüksek teknolojide rekabet eden iki devletin varacağı uzlaşılar ve çatışma noktaları belirleyecektir. 

Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ