Çin Komünist Partisi 19. Kongresi’nden Çıkan Mesajlar

Dünya üzerindeki en kalabalık insan topluluğunu yönetmek gibi çok önemli bir sorumluluğu olan Çin Komünist Partisi, geçtiğimiz günlerde ülkenin dört bir yanından gelen 2270 delegesiyle birlikte 19. Parti Kongresi’ni düzenledi.[1] Yabancı basın-yayın kuruluşlarında Kongre’den Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping’in güçlenerek ayrıldığı ve adeta yeni bir Mao Zedong’un ortaya çıktığı yorumları yapılırken, Cinping’in Kongre’de yaptığı konuşma ve Çin’de son aylarda yaşananlar daha dikkatli ve detaylı bir yorumu gerektiriyor. Zira China Daily’nin 2011 yılı verilerine göre 80 milyonun üzerinde üyesi olan Çin Komünist Partisi[2], dünyanın en büyük ve etkili siyasal partisi olarak yakından incelenmeyi fazlasıyla hak ediyor.

Çin Komünist Partisi (ÇKP), 1949 yılında Mao Zedong önderliğinde gerçekleştirilen Büyük Devrim’den beri Çin’de kontrolü tamamen sağlamış ve ülkede tek parti düzeni kurmuş olan komünist bir partidir. Parti, 1970’lerden itibaren sosyalist rejimin çıkarına gördüğü ekonomik liberalleşme politikalarını kademeli olarak desteklemiş ve yaygınlaştırmış, dahası 1970’lerden itibaren ABD ile daha yakın siyasi ilişkiler kurulmasına da önayak olmuştur. Bu doğrultuda, Çin, bu dönemde Tayvan’ın yerine BM Güvenlik Konseyi’ne dâhil edilmiş ve Soğuk Savaş’ın ikinci yarısında SSCB karşısında ABD’ye yakın bir siyasi çizgi belirlemiştir. Bu sayede, 1990’ların başında Sovyetler Birliği çökerken Çin ayakta kalabilmiş ve ABD ile karşılıklı çıkar ve bağımlılık temelinde ekonomik ve siyasi ilişkiler geliştirmeyi başarmıştır. Lakin Çin’in son yıllardaki hızlı yükselişi ve özellikle teknoloji ve ekonomi alanlarındaki muazzam başarıları[3], ABD’de Pekin karşıtı seslerin de artmasına neden olmuştur. Buna karşın, iki devlet arasında bugüne kadar ciddi bir askeri çatışma yaşanmamıştır. Çin Komünist Partisi, aradan geçen bunca yıla karşın bugüne kadar gizemliliğini korumayı başarmış ve karar alma mekanizmaları hakkında az şey bilinen bir organizasyondur. Buna rağmen, David Gitter’a göre, ÇKP, Çince yayınlarında amaçları, niyetleri ve aktiviteleri hakkında son derece samimi davranan bir partidir.[4]

Şi Cinping

5 yıl önce 2012’de düzenlenen 18. Parti Kongresi’nde Komünist Parti Genel Sekreteri seçilen ve 2013 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı olan Şi Cinping, iktidarda kaldığı bu süre zarfında Çin’in hızlı ekonomik gelişimini sürdürmesini sağlamış ve dünya siyasetinde daha çok saygı duyulan ve ne dediğine daha çok dikkat edilen bir süpergüç adayı yaratmayı başarmış önemli bir liderdir. Gençliğinde Kültürel Devrim’in en hararetli günlerinde Komünist Parti tarafından sürgüne gönderilen ve bir dönem mağarada yaşamak zorunda bile kalan Şi Cinping, şimdilerde parti içerisinde kült liderliğini inşa eden güçlü bir yönetici konumundadır.[5] Yaşadıklarına rağmen ülkesine ve partisine hiçbir zaman küsmeyen Cinping, gözü daima siyasette ve bürokraside yükselmekte olan hırslı bir kişi olagelmiştir. Uzun yıllar ülkesinde geniş halk kitlelerince pek tanınmasa da, ünlü bir şarkıcı olan karısı Peng Liyuan’la evlenmesi sonrasında adından söz ettirmeye ve dikkat çekmeye başlamıştır.[6] 1985 yılında Cinping’i ABD’de Iowa’da ağırlayan Eleanor Dvorchak, onun mütevazılığından etkilendiğini söylemiştir.[7] Şi, ayrıca yöneticilikteki başarısıyla da parti içerisinde kısa sürede sivrilmiş ve basamakları hızlı bir şekilde çıkmıştır. Devlet Başkanı olduktan sonra yaptığı ilk konuşmada belirttiği kırtasiyecilik, yolsuzluk ve hedonizm gibi yanlış eğilimlere icraatlarıyla da savaş açan Cinping, bu sayede partiyi yeniden halkla kaynaştırmayı ve Amerikan Rüyası’na karşılık olarak Çin Rüyası’nı yaratmayı amaçladığını söylemiştir.[8] Bo Xilai ve Zhou Yongkang gibi “tiger” (kaplan) adı verilen üst düzey yöneticileri yolsuzluk nedeniyle hapse gönderen Cinping, Sun Zhengcai’yi ise görevinden uzaklaştırmıştır. Bu süreçte Xiao Jianhua gibi bazı ultra-zengin işadamları ise ortadan kaybolmuşlardır. Şi, bununla da yetinmemiş ve yalnızca “kaplan”larla değil, “flies” (sinekler) adı verilen düşük seviye yöneticilerin yolsuzluklarıyla da mücadele edileceğini söylemiştir.[9] Bu durum, Wikileaks belgelerinde yer alan bazı iddialara göre, ülkesinin siyasi sistemini çok iyi bilen Şi Cinping’in yolsuzluğun ülkesinde son yıllarda çok artması nedeniyle topluma mesaj vermek için kullandığı sansasyonel hamlelerin bir sonucudur.[10] Ancak Georgia State Üniversitesi Çin Çalışmaları Direktörü Andrew Wedeman’a göre, bu gibi hamleler Çin’deki yolsuzluğu ciddi oranda azaltamamıştır ve etkileri de kısa süreli olabilir.[11]

Peng Liyuan ve Şi Cinping

Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping, Çin Komünist Partisi’nin 19. Kongresi’nin açılış oturumunda "Orta Düzeyli Refah Toplumu İnşasındaki Başarı ve Çin Tipi Sosyalizmin Yeni Dönemi" adlı çalışma raporunu sunmuş ve bu konuşmada bazı önemli vurgular yapmıştır.[12] Bunlardan en dikkat çekeni, birçok yabancı basın-yayın kuruluşunun da manşetten verdiği “modern sosyalist bir ülke kurmak” vaadi olmuştur.[13] “Modern sosyalist ülke” ve “Çin usulü sosyalizm” tanımlarıyla ne kastedildiği tam olarak anlaşılamasa da, Çin’in son yıllarda serbest piyasa ekonomisini ve dış yatırımı teşvik eden düzeni hesaba katıldığında, bunun Komünist Parti’nin eşitsizlikleri önlemek adına siyasette hâkim olmaya devam etmesi, ama ekonomide de dış yatırımlar ve özelleştirmelerin teşvik edilmesi olduğu yorumu yapılabilir. Bu, daha önce Komünist Parti yetkililerinin kullandığı “sosyal piyasa ekonomisi” (socialist market economy) tanımıyla da aslında uyumludur. Nitekim Cinping, Kongre konuşmasında geçen 5 yılda önemli gelişmeler kaydettiklerini belirterek, dışa açılımının daha da artacağını ve liberal ticareti teşvik edeceklerini söylemiştir.[14] Ayrıca Çin usulü sosyalizmin 2020 ile 2050 yılları arasında yeni bir döneme gireceğini ifade eden Şi, bu dönemde orta ve ileri seviyede müreffeh, güçlü ve uyumlu bir toplumun inşası ile Çin Komünist Partisi’nin sosyalist yapısının modernleşmesinin sağlanacağını da iddia etmiştir. Bu noktada, Yeni İpek Yolu projesiyle Çin’in kendi küresel ticaret ağı alternatifini de yakında ortaya koyacağını belli eden Cinping, ekonomik modellerinde üretim kalitesinin arttırılacağına da vurgu yapmış ve Çin’in ekonomik yapısının değişeceğinin işaretlerini vermiştir. 

Çin Komünist Partisi 19. Kongresi açılış oturumu

Şi Cinping’in konuşmasındaki bir diğer önemli vurgu, ülkesinin asla askeri yayılmacılığa yönelmeyeceğini ilan etmesi olmuştur.[15] Bu, Çin’in son dönemdeki askeri modernizasyonu da düşünüldüğünde dünya kamuoyuna verilmiş önemli bir sözdür. Ancak Tayvan Sorunu konusunda, Çin’in politikasında gözle görülür bir değişiklik yoktur ve orta ve uzun vadede bu konuda Çin’in askeri yöntemlere yönelmesi riski hala mevcuttur. Ayrıca Şi, konuşmasında 21. yüzyıl ortalarında dünyanın en güçlü ordusuna kavuşmak istediklerini de açıkça söylemiştir.[16] Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, konuşmasında bölgesel eşitsizliklerle (taşra ve kentler arasındaki) mücadele edileceğini de belirtmiş ve dünya genelinde kendisine şöhret kazandıran yolsuzluklarla mücadele konusunda hiçbir gevşeme yapılmayacağını açıkça belirtmiştir.[17] Ayrıca Cinping, siyasal reform alanında da hiçbir vaatte bulunmamış ve Komünist Parti sisteminin aynen devam edeceğini belli etmiştir.[18] Bu anlamda, Pekin’den ilerleyen yıllarda demokratikleşme hamleleri beklemek doğru bir yaklaşım olmayacaktır; ancak bireysel özgürlükler anlamında kuşkusuz olumlu gelişmeler olabilir.

Bu konuşmada vurgulanan iyimser yaklaşımların yanında, günümüzün modern Çin Halk Cumhuriyeti’nde, ekonomik gelişmenin ve orta sınıflaşmanın birtakım somut sonuçları ve rejim açısından bazı olumsuz etkilerinin de görülmeye başlandığını bu noktada belirtmek gerekir. Örneğin, son yıllarda Çin’de evliliklerin azalması ve boşanmaların artması, ülkenin yaşadığı sosyokültürel dönüşümün somut bir örneği olarak değerlendirilebilir.[19] Çin hükümeti, 2015’te, yıllardır nüfus artışını engellemek için uyguladığı ancak büyük cinsiyet dengesizliğine yol açan tek çocuk politikasından vazgeçtiği açıklamıştır. Bu gibi gelişmeler, Çin’in ekonomik gelişimini de ilerleyen yıllarda -yaşlanan nüfus ve azalan hazır işgücü nedeniyle- etkileyebilir. Ayrıca yurtdışında eğitim alan orta sınıfa mensup Çinlilerin sayısının hızla artması, yurtdışında ABD gibi ülkelerde bireysel özgürlükleri teneffüs etmeye alışan genç Çinlilerin yurda dönüşlerinde otoriter sisteme uyum sağlamalarında ciddi sıkıntılar çekmelerine de neden olabilir. Nitekim parti üyelerine ve vatandaşlara yönelik internette ciddi kısıtlamaların getirilmesi, parti içerisinde ve ülkede son dönemde huzursuzluklara neden olmaya başlamıştır. Güvenlik ve çocuk pornosu gibi etik dışı konular düşünüldüğünde, bu gibi kısıtlamaları tamamen haksız bulmak zordur; lakin bireysel özgürlüklerin kısıtlanma kriterlerinin geniş tutulması, Çinli vatandaş ve Komünist Parti üyelerinin bilgiye ulaşımında da sorunlara neden olabilir ve Çin’in gelişimini olumsuz yönde engelleyebilir.[20] Zira 750 milyonun üzerinde internet kullanıcısının olduğu Çin[21], Alibaba.com örneğinde olduğu gibi internet sayesinde ekonomik menfaatler elde edebilen ve kendi internet devlerini yaratabilen bir ülkedir. Bu anlamda, Pekin, ilerleyen yıllarda otoriter yönetimini muhafaza etmek için siyasal olmayan alanlarda bireysel özgürlükleri arttırma yolunu seçebilir.

Çin Halk Cumhuriyeti’nde 2022’ye kadar iktidarda kalması beklenen Şi Cinping’in 19. Parti Kongresi’nde yaptığı konuşmanın en önemli vurguları bu şekilde özetlenebilir.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

KAYNAKLAR

·         “5 grafikle Çin'de aile hayatı: Evlilikler mi artıyor, boşanmalar mı?” (2017), BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41634637.

·         Albert, Eleanor (2017), “Making Sense of China’s Nineteenth Party Congress”, CFR, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.cfr.org/backgrounder/making-sense-chinas-nineteenth-party-congress.

·         “China's corruption 'tiger hunt' - A political weapon for Xi Jinping?” (2017), DW, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.dw.com/en/chinas-corruption-tiger-hunt-a-political-weapon-for-xi-jinping/a-40939473.

·         “Çin, akıllı ekonomiye dönüşüyor” (2017), Dünya Halleri, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.dunyahalleri.com/cin-akilli-ekonomiye-donusuyor/.

·         “Çin Komünist Partisi'nden gövde gösterisi” (2017), Ntvmsnbc.com, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/cin-komunist-partisinden-govde-gosterisi,TRE6x7iGR0auM_kBoNafrw/lBlcPLl2d0GfMQfBzy_-ww.

·         Gao, Charlotte (2017), “China’s Communist Party Issues Strict Cyber Rules For Party Members”, The Diplomat, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2017/08/chinas-communist-party-issues-strict-cyber-rules-for-party-members/.

·         Gitter, David (2017), “The Chinese Communist Party: Candid and Transparent?”, The Diplomat, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2017/10/the-chinese-communist-party-candid-and-transparent/.

·         Gracie, Carrie (2017), “The thoughts of Chairman Xi”, BBC, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/Thoughts_Chairman_Xi.

·         Lei, Zhao (2011), “More than 80 million are Party members”, China Daily, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.chinadaily.com.cn/china/cpc2011/2011-06/25/content_12776647.htm.

·         “New China leader vows to tackle hedonism”, Al Jazeera English, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=e42AUauP_7M.

·         Pao, Jeff (2017), “China will never pursue military expansion, Xi says”, Asia Times, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.atimes.com/article/china-will-never-pursue-military-expansion-xi-says/.

·         Rocca, Jean-Louis (2017), “Mais que veut Xi Jinping ?”, Le Monde Diplomatique, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.monde-diplomatique.fr/2017/10/ROCCA/58041.

·         Shepherd, Christian & Qui, Stella (2017), “China's Xi lays out vision for 'new era' led by 'still stronger' Communist Party”, Reuters, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.reuters.com/article/us-china-congress/chinas-xi-lays-out-vision-for-new-era-led-by-still-stronger-communist-party-idUSKBN1CM35L.

·         Sterbenz, Christina (2015), “The Iowa mom who hosted Xi Jinping in the 80s said 'no one in their right mind would ever think' he'd become president of a country”, Business Insider UK, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://uk.businessinsider.com/us-host-never-thought-xi-was-a-leader-2015-4.

·         Tse, Edward (2017), “Inside China’s quest to become the global leader in AI”, The Washington Post, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.washingtonpost.com/news/theworldpost/wp/2017/10/19/inside-chinas-quest-to-become-the-global-leader-in-ai/. 

---

[1] Jean-Louis Rocca (2017), “Mais que veut Xi Jinping ?”, Le Monde Diplomatique, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.monde-diplomatique.fr/2017/10/ROCCA/58041.

[2] Zhao Lei (2011), “More than 80 million are Party members”, China Daily, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.chinadaily.com.cn/china/cpc2011/2011-06/25/content_12776647.htm.

[3] Çin, son dönemde yapay zekâ alanında da ABD’yi geçerek dünyada lider ülke haline gelmiştir. Bakınız; Edward Tse (2017), “Inside China’s quest to become the global leader in AI”, The Washington Post, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.washingtonpost.com/news/theworldpost/wp/2017/10/19/inside-chinas-quest-to-become-the-global-leader-in-ai/. Ayrıca bakınız; “Çin, akıllı ekonomiye dönüşüyor” (2017), Dünya Halleri, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.dunyahalleri.com/cin-akilli-ekonomiye-donusuyor/.

[4] David Gitter (2017), “The Chinese Communist Party: Candid and Transparent?”, The Diplomat, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2017/10/the-chinese-communist-party-candid-and-transparent/.  

[5] Carrie Gracie (2017), “The thoughts of Chairman Xi”, BBC, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/Thoughts_Chairman_Xi.

[6] Carrie Gracie (2017), “The thoughts of Chairman Xi”, BBC, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/Thoughts_Chairman_Xi.

[7] Christina Sterbenz (2015), “The Iowa mom who hosted Xi Jinping in the 80s said 'no one in their right mind would ever think' he'd become president of a country”, Business Insider UK, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://uk.businessinsider.com/us-host-never-thought-xi-was-a-leader-2015-4.

[8] “New China leader vows to tackle hedonism”, Al Jazeera English, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.youtube.com/watch?v=e42AUauP_7M.

[9] “China's corruption 'tiger hunt' - A political weapon for Xi Jinping?” (2017), DW, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.dw.com/en/chinas-corruption-tiger-hunt-a-political-weapon-for-xi-jinping/a-40939473.

[10] Carrie Gracie (2017), “The thoughts of Chairman Xi”, BBC, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/Thoughts_Chairman_Xi.

[11] “China's corruption 'tiger hunt' - A political weapon for Xi Jinping?” (2017), DW, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.dw.com/en/chinas-corruption-tiger-hunt-a-political-weapon-for-xi-jinping/a-40939473.

[12] “Çin Komünist Partisi'nden gövde gösterisi” (2017), Ntvmsnbc.com, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/cin-komunist-partisinden-govde-gosterisi,TRE6x7iGR0auM_kBoNafrw/lBlcPLl2d0GfMQfBzy_-ww.

[13] Christian Shepherd & Stella Qui (2017), “China's Xi lays out vision for 'new era' led by 'still stronger' Communist Party”, Reuters, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.reuters.com/article/us-china-congress/chinas-xi-lays-out-vision-for-new-era-led-by-still-stronger-communist-party-idUSKBN1CM35L.

[14] “Çin Komünist Partisi'nden gövde gösterisi” (2017), Ntvmsnbc.com, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/cin-komunist-partisinden-govde-gosterisi,TRE6x7iGR0auM_kBoNafrw/lBlcPLl2d0GfMQfBzy_-ww.

[15] Jeff Pao (2017), “China will never pursue military expansion, Xi says”, Asia Times, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.atimes.com/article/china-will-never-pursue-military-expansion-xi-says/.

[16] Jeff Pao (2017), “China will never pursue military expansion, Xi says”, Asia Times, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.atimes.com/article/china-will-never-pursue-military-expansion-xi-says/.

[17] “Çin Komünist Partisi'nden gövde gösterisi” (2017), Ntvmsnbc.com, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/cin-komunist-partisinden-govde-gosterisi,TRE6x7iGR0auM_kBoNafrw/lBlcPLl2d0GfMQfBzy_-ww.

[18] Christian Shepherd & Stella Qui (2017), “China's Xi lays out vision for 'new era' led by 'still stronger' Communist Party”, Reuters, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.reuters.com/article/us-china-congress/chinas-xi-lays-out-vision-for-new-era-led-by-still-stronger-communist-party-idUSKBN1CM35L.

[19] “5 grafikle Çin'de aile hayatı: Evlilikler mi artıyor, boşanmalar mı?” (2017), BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41634637.

[20] Charlotte Gao (2017), “China’s Communist Party Issues Strict Cyber Rules For Party Members”, The Diplomat, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: https://thediplomat.com/2017/08/chinas-communist-party-issues-strict-cyber-rules-for-party-members/.

[21] Carrie Gracie (2017), “The thoughts of Chairman Xi”, BBC, Erişim Tarihi: 23.10.2017, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/resources/idt-sh/Thoughts_Chairman_Xi.