Küresel Dini Çeşitlilik Endeksi

Pew Araştırma Merkezi’nin ilk kez 2012 yılında yayınladığı “The Global Religious Landscape” – “Küresel Dini Görünüm”[1] çalışması dünya kamuoyunda dikkat çekmiş ve yankıları uzun soluklu olmuştu. Araştırmada dünya genelindeki farklı dini inanç gruplarının nüfus yoğunluğu 2010 yılı verilerine göre belirtilmiş ve bu rakamlardan yola çıkılarak çeşitli bölgesel ve küresel analizler yapılmıştı.

Pew’in “Küresel Dini Görünüm” çalışmasındaki demografik yüzdeler

İşte bu çalışmanın ardından yine Pew Araştırma Merkezi tarafından “Global Religious Diversity” – “Küresel Dini Çeşitlilik” konusunda yeni bir çalışma yapılarak sonuçları dünya kamuoyuyla paylaşıldı. Akademik dünya genelinde kabul gören demokrasi teorileri uyarınca; günümüz demokratik toplumlarında çokkültürlülük ve çoğulculuk pozitif değerler olduğuna göre, dini çeşitlilik oranı yüksek toplumlarda da demokrasi kalitesinin daha fazla olması beklenmelidir. Bu nedenle bu araştırmanın sonuçları yakından incelenmeyi gerektiriyor.

Pew’in yeni geliştirdiği “Global Religious Diversity” – “Küresel Dini Çeşitlilik” endeksi, işletme ve çevre alanlarında piyasa yoğunluğu ve ekolojik çeşitliliği ölçmek için kullanılan Herfindahl-Hirschman endeksinin din alanına uyarlanmış bir versiyonu olarak karşımıza çıkıyor.[2] Metodoloji konusundaki çeşitli açıklamalara şuradan bakılabilir; http://www.pewforum.org/2014/04/04/methodology-2/. Endekste yüksek yüzde, yüksek dini çeşitliliğe işaret ediyor ve hakim demokratik teorilere göre bu ülkelerde çoğulcu ve demokratik rejimin kalitesini yükselten bir unsur olarak kabul görüyor. Şimdi araştırma sonuçlarına daha yakından bakalım…

Araştırma sonuçlarında dini çeşitlilik açısından yüksek değerlere sahip 12 ülke olduğu görülüyor. Bu 12 ülkenin 6 tanesinin (Singapur, Tayvan, Vietnam, Güney Kore, Çin Halk Cumhuriyeti ve Hong Kong) Asya’da olması ise dikkat çekici. Kalan 6 ülkenin 5 tanesi ise Afrika kıtasından; bunlar Gine-Bissau, Togo, Fildişi Sahili, Benin ve Mozambik. Listede en üst 12 sıraya girebilen son ülke ise Güney Amerika’da yer alan Surinam olmuş.[3] Listede ilk sırayı dini açıdan müthiş bir çeşitlilik sergileyen Singapur almış. Singapur’da nüfus dağılımı şöyledir; % 34 Budist, % 18 Hıristiyan, % 16 inançsız, % 14 Müslüman, % 10 diğer dinler, % 5 Hindu, % 2 yerel dinler ve % 1 Yahudi.

Singapur, Fransa, ABD ve İran’daki dini çeşitlilik oranları

Araştırma sonuçlarına göre dünyadaki ülkeler dini çeşitliliğe göre 4 kategoriye ayrılmış; very high (çok çeşitli), high (çeşitlilik oranı yüksek), moderate (çeşitlilik oranı makul) ve low (çeşitlilik oranı düşük). Türkiye tahmin edilebileceği üzere listede çeşitlilik oranı düşük kategorisinde yer alıyor. Daha da ilginci, Türkiye’nin 0,4’lük çeşitlilik oranıyla bu listenin de en alt sıralarında yer alması.[4] Listede Türkiye’nin altında sadece 22 ülke yer alıyor. Bu ülkeler; Faroe Adaları, Komorlar, Amerikan Samoası, Maldivler, Nijer, Ermenistan, Mayotte adası, Tonga Krallığı, Irak, Yemen, Moritanya İslam Cumhuriyeti, Papua Yeni Gine, Batı Sahra, İran İslam Cumhuriyeti, Romanya, Tunus, Doğu Timor, Afganistan, Somali, Tokelau, Fas ve Vatikan.

Türk dünyasında dini çeşitlilik bakımından en yüksek sırayı “moderate” kategorisinde yer alan Kazakistan alırken, diğer Türki Cumhuriyetler de Türkiye’nin üzerinde yer almalarına karşın çeşitlik oranı düşük kategorisinde kendilerine yer bulabildiler.

Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

[1] “The Global Religious Landscape”, Pew Forum, Erişim Tarihi: 08.07.2014, Erişim Adresi:http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/.

[2] “Global Religious Diversity”, Pew Forum, Erişim Tarihi: 08.07.2014, Erişim Adresi:http://www.pewforum.org/2014/04/04/global-religious-diversity/.

[3] “Global Religious Diversity”, Pew Forum, Erişim Tarihi: 08.07.2014, Erişim Adresi:http://www.pewforum.org/2014/04/04/global-religious-diversity/.

[4] Tüm listeye bakmak için; http://www.pewforum.org/files/2014/04/Religious-Diversity-appendix-1.pdf.