8 Kasım’da Çin Komünist Partisi’nin 18.
Milli Kongresi Çin’in başkenti Pekin’de düzenlenecek. ÇKP açısından tarihi
sonuçları olması beklenen bu kongrenin en önemli konusu, kuşkusuz Çin'in en yüksek siyasi organı olarak
kabul edilen Politbüro Daimi Komitesi’nin 9 üyesinden 7’sinin yaştan veya iki
dönemlik sınırlamadan dolayı emekliye ayrılacak olması.[1] Emekliye
ayrılacaklar arasında Cumhurbaşkanı Hu Jintao ve Başbakan Wen Jiabao da
bulunuyor. Politbüro’nun neredeyse tamamının yenileceği ve Cumhurbaşkanı
ve Başbakan’ın belirleneceği bu çok önemli kongrenin en dikkat çeken ismi ise kongre
sonrası Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olması beklenen hali hazırdaki Cumhurbaşkanı
Yardımcısı Şi Cinping (Xi Jinping). Bu yazıda Cinping hakkında şu ana kadar Batı
medyasında yazılanları Türk okurlar için özetlemeye çalışacağım.
1 Haziran
1953 tarihinde Pekin’de dünyaya gelen Şi Cinping, Çin’de “princeling (genç
prens)” lakabıyla tanınıyor. Cinping’in bu lakabı almasının sebebi babası Xi
Zhongxun’un (1913-2002) Çin Halk Cumhuriyeti’nin devrimci ilk nesil
liderlerinden ve en önemli siyasi figürlerinden olması. Babası Mao ile beraber
bizzat Çin Devrimi’ni örgütleyen kişilerden biri olan Cinping’e, bu nedenle Çin
siyasetinde uzun bir süredir “veliaht” gözüyle bakılıyordu. Devrimin en önemli
isimlerinden biri olmasına karşın, Kültür Devrimi sırasında tutuklanan ve uzun
yıllarını hapiste geçiren Zhongxun’un oğluna en büyük mirası ise serbest piyasa
ekonomisine klasik komünistler ve Maoculardan daha sıcak yaklaşımı ve 1989
yılında Tiananmen Meydanı’nda öğrencilerin üzerine ateş açan güvenlik güçlerine
yönelik eleştirilerinin yarattığı saygın imaj.[2]
Babasının bu saygın imajınından da yararlanarak kariyerinde hızla ilerleyen
Cinping ise hakkında az şey bilinen enigmatik, ama aynı zamanda klasik Çinli politikacılardan
daha farklı olarak sıcakkanlı ve sempatik bir lider olarak ön plana çıkıyor.
Babasının
tutuklanması sonrası zor günler geçiren ve taşraya çalışma kampına gönderilen,
ancak Komünist Parti’ye üye olarak ülkesi için çalışmaya devam eden Cinping,
1975-1979 yılları arasında Pekin’in saygın üniversitelerinden olan Tsinghua
Üniversitesi’nde kimya mühendisliği okudu.[3] Babasının
salıverilmesinin ardından önü açılan Cinping, 1979-1982 yılları arasında Çin
Komünist Partisi’nin önemli isimlerinden ve Merkezi Askeri Komisyon Genel
Sekreteri Geng Biao’nun yardımcılığını üstlendi ve bu sayede Çin Halk Kurtuluş
Ordusu ve Çin Komünist Partisi içerisindeki bağlantılarını geliştirdi.[4] Detant
sonrası Çin-ABD ilişkileri gelişirken, Cinping de 1985 yılında Amerika’daki
tarım sistemini incelemek için bu ülkeye giden bir delegasyonda yer alarak kısa
bir süre bu ülkede Iowa’da yaşadı. Cinping’in Amerika’daki zamanlarından kalma
en önemli alışkanlıklarının basketbol sevgisi ve Hollywood savaş filmlerine
olan düşkünlüğü olduğu söyleniyor.[5]
Kariyeri
boyunca 4 önemli bölgede (Shaanxi 1969-1975, Hebei 1982-1985, Fujian 1985-2002,
Zhejiang 2002-2007) görev yapan Cinping, sadakat ve yönetici yeteneklerinin
büyük önem arz ettiği Çin Komünist Partisi’nde basamakları hızla yükseldi ve
2007 yılında Şanghay’da parti yöneticiliğine atanması onu bekleyen parlak
kariyerinin habercisi oldu. Özellikle 1999 yılında görev yaptığı Fujian eyaletinde
meydana gelen bir rüşvet skandalının yarattığı sorunları başarıyla çözmesi onu
parti nezdinde bir yıldız haline getirdi.[6] Cinping’in
2007 yılındaki 17. Milli Kongre’de Polit Büro’ya atanması ise Çin’in 5. kuşak liderleri
arasına girmesini ve dünyanın da kendisini fark etmesini sağladı.
Bugün
dünyanın konuşmaya hazırlandığı Cinping’in özel hayatı ve siyasal eğilimleri
konusunda çok az şey biliniyor. Cinping’in boşandığı ilk eşi Ke Lingling’den
sonraki ikinci karısı Çin’de çok sevilen bir şarkıcı olan 1962 doğumlu Peng
Liyuan.[7] Sadık
bir parti üyesi olan ve halkın çok sevdiği Liyaun sayesinde Cinping’in de halk
nezdindeki saygınlığı kuşkusuz yükseliyor. Çiftin kızlarını (Xi Mingze) farklı
bir isim kullandırarak Amerika’da Harvard Üniversitesi’nde okutmaları ise
önemli bir anekdot ve Cinping’in dünyaya bakışı hakkında önemli bir işaret
olarak algılanabilir.[8] Cinping’in
son dönemde adı en çok Eylül ayında 15 gün süreyle ortalarda gözükmemesi ve
kaybolduğunun iddia edilmesi ile dünya basınında geçti.[9] Hakkında
bilinen az şey arasında yolsuzluk karşıtı sert duruşu ve kimseye düşman
olmamaya özen gösteren ihtiyatlı siyasi yaklaşımı var.[10] Babası
gibi piyasa ekonomisine sıcak bakışı[11], onu bir
anlamda Çin’in efsanevi kurucu lideri Mao’dan çok günümüzün şahlanan
ejderhasını yaratan Deng Xiaoping’e yakınlaştırıyor. Fotoğraflarında birçok
Çinli siyasetçiden farklı olarak gülümseyen pozlar veren Cinping’in hakkında az
şey bilinmesi nedeniyle gizemlilikten doğan bir karizmasının olduğunu söylemek
de mümkün.
21.
yüzyılda süper güç iddiasını ortaya koyması beklenen Çin Halk Cumhuriyeti’nin
birkaç gün sonra Cumhurbaşkanı olması beklenen liderinin hakkında yazılanlar
şimdilik bunlarla sınırlı. Kuşkusuz Cinping’in ülkesine çizeceği rota sadece
kendi ülkesi ve halkı için değil, tüm dünya ve dünya halkları açısından da
önemli olacak.
Dr.
Ozan ÖRMECİ
[1] “Çin’de tarihi kongre 8 Kasım’da
yapılacak”, Zaman, Erişim Tarihi:
21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.zaman.com.tr/newsDetail_getNewsById.action?haberno=1351813.
[2] “Xi’s Career Gives Few Clues to
His Beliefs”, The Wall Street Journal,
Erişim Tarihi: 21.10.2012, Erişim Adresi: http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304410504575560450728568626.html.
[3] “China’s congress: Front-runners
for power”, BBC, Erişim Tarihi:
21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-19703672.
[4] “Xi Jinping”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 21.10.2012,
Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Xi_Jinping.
[5] “China’s congress: Front-runners
for power”, BBC, Erişim Tarihi:
21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-19703672.
[6] “Xi’s Career Gives Few Clues to
His Beliefs”, The Wall Street Journal,
Erişim Tarihi: 21.10.2012, Erişim Adresi: http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304410504575560450728568626.html.
[7] Liyuan’ın bir canlı performansı
buradan izlenebilir, http://www.youtube.com/watch?v=azFc6PFi-xE,
Erişim Tarihi: 21.10.2012.
[8] “Xi Jinping Millionaire
Relations Reveal Fortunes of Elite”, Bloomberg,
Erişim Tarihi: 21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.bloomberg.com/news/2012-06-29/xi-jinping-millionaire-relations-reveal-fortunes-of-elite.html.
[9] “Communist Leader’s Absence Sets
Off Rumor Mills in China”, New York Times,
Erişim Tarihi: 21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.nytimes.com/2012/09/11/world/asia/xi-jinping-chinas-presumptive-new-leader-mysteriously-absent.html?_r=2&.
[10] The Creation Myth of Xi Jinping”,
Foreign Policy, Erişim Tarihi:
21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/10/19/the_creation_myth_of_xi_jinping.
[11] “The Guardian Profile: Xi
Jinping”, Guardian, Erişim Tarihi:
21.10.2012, Erişim Adresi: http://www.guardian.co.uk/world/2012/feb/13/xi-jinping-profile-china.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder