CDU’nun Yeni Lideri Armin Laschet

Giriş

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin destekleriyle liberal demokratik bir düzenin kurulduğu Almanya’da, 1945 yılında kurulan köklü bir merkez sağ parti olan Hıristiyan Demokrat Birlik Partisi’nde[1] (kısaca Hıristiyan Demokratlar, Almancasıyla Christlich Demokratische Union Deutschlands), 2000 yılından beri parti liderliğini (gerçi 2018’de Merkel’in yerine geçici parti lideri olarak Başbakan adayı olmayacağını açıklayan Annegret Kramp-Karrenbauer seçilmiştir), 2005 yılından beri de Almanya Başbakanlığını sürdüren Angela Merkel’in halefini seçmek üzere, 15-16 Ocak 2021 tarihlerinde 33. Parti Kongresi ve Genel Başkanlık seçimi yapıldı. Bu seçimi kazanan Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti Başbakanı Armin Laschet, CDU’nun yeni Genel Başkanı oldu ve Almanya Başbakanı (Şansölyesi) olma yolunda da önemli bir adım attı. Bu yazıda, Almanya’nın en büyük partisi olan merkez sağ CDU’daki liderlik yarışını anlatacak ve partinin yeni Genel Başkanı Armin Laschet hakkında Alman, Türk ve uluslararası basın-yayın organlarında yazılanları özetleyeceğim.

CDU Yeni Liderini Seçti

Almanya’daki parlamenter demokratik siyasete Almanya Sosyal Demokrat Partisi (SPD) ile birlikte yön veren en büyük iki partiden biri olan CDU, Almanya’da 75 yıldır devam eden demokratik düzende çoğu zaman tek başına veya koalisyonlar yoluyla iktidarda kalmayı başarmıştır. 1949-1963 döneminde efsanevi lider Konrad Adenauer Başkanlığında uzun süre koalisyonlar yoluyla Başbakanlığı tekeline alan CDU, 1963-1966 döneminde Ludwig Erhard, 1966-1969 döneminde Kurt (Georg) Kiesinger, 1982-1998 döneminde Helmut Kohl ve 2005’ten beri de Angela Merkel ile iktidarını bir şekilde sürdürmeyi başarmıştır.[2] Bu nedenle, bu partinin Genel Başkanı’nın belirlenmesi, bir anlamda Almanya’nın sonraki Başbakanı’nın belirlenmesi anlamına da gelebilecek önemli bir seçimdir.

CDU lider adayları: Armin Laschet, Friedrich Merz, Norbert Röttgen

CDU Genel Başkanlığı ve Almanya siyasetini 16 yıldır domine eden Angela Merkel’in siyasal mirası için, bu seçimde üç önemli siyasetçi yarıştılar. Bu kişiler; 1955 doğumlu Alman hukukçu ve siyasetçi -partinin muhafazakâr kanadının temsilcisi- Friedrich Merz, 1965 doğumlu Alman hukukçu ve siyasetçi -CDU’nun dış politika sözcüsü ve Federal Meclis Dış Politika Komisyonu Başkanı- Norbert Röttgen ve 1961 doğumlu Alman hukukçu ve siyasetçi -partinin ılımlı kanadının temsilcisi- Armin Laschet idi. Bu adayların ortak noktaları; her üçünün de Katolik Hıristiyan olmaları, Hukuk eğitimi almış olmaları, merkez sağ bir partinin lider adayları olarak aile yaşantısına büyük önem vermeleri, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde yetişmeleri ve merkeze yakın siyasetçiler olarak -son yıllarda yükselen ve Neo-Nazilik tartışmalarına neden olan Almanya İçin Alternatif (AFD) partisine kıyasla- daha solda konumlanmalarıydı.[3] Buna karşın, bazı basın-yayın organlarında, toplam 1.001 delegenin oyuyla belirlenecek olan seçim öncesinde kamuoyunda favori aday olarak gösterilen Merz’in daha muhafazakâr bir aday olduğu yorumları yapılıyordu.[4] Öyle ki, Merz, Merkel’in Suriyeli mültecilere yönelik ılıman politikalarına en sert tepki gösteren aday olarak öne çıkıyor ve AFD’ye oy kaptırmamak adına partiyi daha sağ-muhafazakâr bir çizgiye taşımayı vaat ediyordu.[5] Seçim öncesinde Almanya’da yapılan anketlerde ve değerlendirmelerde, genelde, daha önce partinin grup liderliğini yapmış olan ve 2018 yılında Annegret Kramp-Karrenbauer’e karşı da lider yarışına girişen Friedrich Merz’in daha şanslı aday olduğu düşüncesi ortaya çıkıyordu.[6] 2017 yılı Haziran ayından beri Kuzey Ren-Vestfalya eyaleti Başbakanı olarak görev yapan -ki 18 milyon civarında nüfusla Almanya’nın nüfusu en büyük olan eyaletidir- Armin Laschet ise, 2009-2012 döneminde Çevre Bakanlığı yapan ve Bundestag Dış İlişkiler Komitesi Başkanlığı görevini sürdüren Norbert Röttgen’in de gerisinde ve en az şanslı aday olarak gösteriliyordu.[7] Ancak seçim sonucunda, kamuoyu araştırmalarının beklemediği bir sonuç ortaya çıktı ve ilk turu yüzde 38,42 oranında oyla -yüzde 38,93 oy alan Merz’in gerisinde ve yüzde 22,65 düzeyinde oyda kalan Röttgen’in önünde- ikinci sırada tamamlayan Laschet, en yüksek oyu alan iki adayın yarıştığı ikinci turda yüzde 52,57 oranına ulaşarak (521 delegenin oyu), yüzde 47,02 (466 oy) oy alan Merz’in önünde seçimi birinci sırada tamamladı ve CDU’nun yeni Genel Başkanı seçildi.[8]

Seçimi kazanan Laschet, kömür madeni işçisi/mühendisi bir babanın çocuğu olarak bu noktaya ulaşabilmesinin ardından duygusal bir konuşma yaparken, partiyi birleştirici merkez bir figür olarak siyasal yaşamına devam edeceğini açıkladı.[9] Laschet’in yeni parti lideri olarak ilk sınavı ise Mart ayında Baden-Württemberg ve Rheinland-Pfalz eyaletlerinde yapılacak olan seçim olacak.[10] 2021 yılı içerisinde birçok başka eyalette de seçim olacak ve Armin Laschet’in liderlik performansı bu seçimlerde test edilecek. Ancak Laschet’in asıl sınavı, 26 Eylül 2021 tarihinde yapılacak olan Almanya federal seçimleri olacak. Nitekim Laschet de, zafer konuşmasında, partisi CDU’yu yaklaşan eyalet seçimlerine hazırlamak ve Eylül ayındaki federal meclis seçimlerinde de “Başbakan’ı çıkartan parti” yapmak için elinden gelen çabayı göstereceğini söyledi. Güncel anketler de, CDU ve Laschet’in seçimi kazanmak konusunda oldukça şanslı olduklarını gösteriyor.[11] Ancak Armin Laschet’in partisinin Başbakan adayı olup olmayacağı henüz kesinleşmiş değil; zira Almanya’da parti liderleri, zaman zaman daha çok oy alabileceğini düşündükleri başka adayları da Başbakan olarak öne çıkarabiliyorlar. Bu bağlamda, Laschet’in Başbakanlık adaylığını, Covid-19 (koronavirüs) sürecinde başarılı karar ve uygulamalarıyla ön plana çıkan CSU (Hıristiyan Sosyal Birlik Partisi) Genel Başkanı ve Bavyera eyaleti Başbakanı Markus Söder’e bırakabileceği de ifade ediliyor.[12]

Armin Laschet’in Hayatı ve Siyasi Kariyeri 

1961 Aachen doğumlu olan Armin Laschet, Katolik orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Heinz Laschet kömür madeni işçisi ve mühendisi, annesi ise ilkokul öğretmenidir.[13]  Laschet ailesinin atalarının ise Belçika kökenli olduğu bilinmektedir. Nitekim Laschet, Almanca ve İngilizce dışında iyi derecede Fransızca da bilmektedir. Bonn Üniversitesi ve Münih Üniversitesi’nde Hukuk ve Siyaset Bilimi eğitimi alan Laschet[14], 1987 yılında baro sınavını kazanarak avukatlığa başlamıştır. Ayrıca ilerleyen yıllarda gazetecilik eğitimi de alan Laschet, 1986-1994 döneminde gazetecilik ve özel sektör yöneticiliği yapmıştır. Laschet, bu kapsamda Bayerischer Rundfunk radyo-televizyon kanalı Bonn temsilciliği, KirchenZeitung Aachen gazetesi yazı işleri müdürlüğü ve Einhard-Verlag yayımcılık şirketi CEO’luğu yapmış ve böylelikle farklı iş kollarında deneyim kazanarak kendisini geliştirmiş ve Almanya ekonomisi ve siyasetine dair çok önemli gözlemler yapmıştır.

Armin Laschet’in siyasi kariyeri ise 1994-1998 döneminde CDU’dan milletvekili olmasıyla başlamıştır. 1999-2005 döneminde Avrupa Parlamentosu’nda Almanya adına Avrupa Birliği vekilliği de yapan Laschet, böylelikle Avrupa siyasetini de öğrenmiş ve kendisini üst düzey görevlere hazırlamıştır. Nitekim bu dönemde Laschet’in Bütçe ve Dış İlişkiler gibi çok önemli komisyonlarda görev yapması ve AB-Birleşmiş Milletler ilişkilerinde raportörlük görevini üstlenmesi de bunun sinyalleri olmuştur. 2005-2010 döneminde Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde Aile, Kadın ve Uyum Bakanlığını üstlenen Laschet, bu görev kapsamında eyalette yaşayan Türklerle yakın ilişki kurmuş ve Türk-Alman dostluğuna katkıda bulunmuştur.[15] 2017 yılında ise, Laschet, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin Başbakanlığını üstlenmiştir. Laschet, bu en kalabalık Alman eyaletini yöneterek, ülke federal siyasetini şekillendirebilmek adına önemli bağlantılar ve deneyimler kazanmıştır. Susanne Laschet ile evli olan Armin Laschet, aynı zamanda 3 çocuk babasıdır.

Armin Laschet

Armin Laschet’in Düşünce Dünyası

Yeni CDU lideri Armin Laschet, merkeze yakın ve liberalizme açık bir sağcı aday olarak, seçim öncesinde de Angela Merkel’in çizgisini devam ettirebilecek en uygun lider adayı olarak algılanıyordu. Nitekim seçim sonucu, CDU delegelerinin de bu kanıya vardıklarını ortaya koydu. Laschet, Merkel’e benzer şekilde göçmenlere karşı ılımlı politikaları savunması ve liberal çizgide siyaset yapmasıyla Almanya’da ve uluslararası kamuoyunda basın-yayın organlarında takdir toplayan bir kişidir. Nitekim Alman Marshall Fonu uzmanı Sudha David-Wilp de, Laschet’in de Merkel gibi merkezci bir figür olduğunu düşünmekte ve onun Kuzey-Ren Vestfalya eyaletinde üstlendiği önemli görev sayesinde gerekli yöneticilik tecrübesine sahip olduğunu belirtmektedir.[16]

Laschet’in liberalizme yatkın çizgisi, onun ABD’deki Demokrat Joe Biden yönetimiyle de yakın çalışmasına olanak sağlayabilecektir. Nitekim Laschet, henüz CDU lideri seçilmeden önce, ABD’deki demokratik seçim sürecine destek çıkmış ve Joe Biden’ın demokratik teamüllere uygun olarak göreve başlamasının Amerikan demokrasisi adına faydalı olacağını açıklamıştır.[17] Ancak Kuzey Akım 2 projesinin iki ülke arasında krize dönüşme sinyalleri vermesi, yaklaşan risklere işaret etmektedir.[18] Laschet’in Fransa ve Avrupa Birliği (AB) ile ilişkiler konusunda ise eli oldukça güçlüdür. Zira Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron -ki 2027'ye kadar başta kalacağını düşünmekteyim-, geçmişte de defalarca görüştüğü Laschet’in seçilmesini memnuniyetle karşılamıştır.[19] Laschet, tüm merkezi Alman siyasetçileri gibi AB projesini Almanya açısından hayati görmekte ve hararetle desteklemektedir. Hatta Armin Laschet, Avrupa Komisyonu Başkanı’nın doğrudan halkoyuyla seçilmesi gerektiğini söylemekte ve Avrupa entegrasyonunun ve kurumlarının organize suç ve terörizmle mücadele ve enerji politikaları alanlarında derinleşmesi gerektiğini belirtmektedir.[20] Laschet, ayrıca 2018 yılında eyalet Başbakanı olarak İsrail karşıtı bir müzik festivaline katılmayı da reddederek, bu konuda dikkatli davrandığını herkese göstermek istemiştir.[21]

Emmanuel Macron ve Armin Laschet daha önce defalarca görüştüler

Armin Laschet hakkında 2020 basımı yeni bir biyografik siyaset kitabı da yayımlanmıştır. Tobias Blasius  ve  Moritz Küpper imzalı olan Der Machtmenschliche: Armin Laschet. Die Biografie adlı kitap[22], Laschet’in siyasi fikirlerini anlamak için Türkçe’ye de çevrilmesi gereken bir eserdir. Laschet, ayrıca sakin üslubu ve nezaketiyle de Alman toplumunda sevilen ve destek bulan bir isimdir.[23] Yeni CDU lideri Armin Laschet, bu özellikleriyle merkeze yakın iyi bir demokratik lider olarak sivrilse de, partisinin sağ ve aşırı sağ kanatları nezdinde istenmeyen bir isimdir. Bu nedenle, partisinde birliği sağlaması ve liderliği sonrasında parti içerisindeki aşırı unsurları bastırması bence önümüzdeki aylarda önemli ve gerekli bir husus olacaktır.

“Der Machtmenschliche: Armin Laschet. Die Biografie” kitabı

Türkiye ile İlişkilere Bakışı

CDU’nun yeni lideri ve potansiyel Almanya Şansölyesi Armin Laschet, diğer CDU lider adaylarına kıyasla Almanya’daki Türklere ve Türkiye’ye daha olumlu yaklaşan bir aday olarak sivrilmektedir. Öyle ki, Laschet, Almanya kamuoyunda “Türklerin Armin’i” veya “Türk Armin” (Türken Laschet) olarak adlandırılmaktadır.[24] Bunun nedeni ise, Almanya’daki Türklerle kurduğu iyi ilişkiler ve Türk asıllı Alman siyasetçi Cem Özdemir’in kendisine böyle bir yakıştırmayı uygun bulmasıdır.[25] Laschet, Türklerin yoğun yaşadığı Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinde Başbakanlık yapması nedeniyle, Almanya’daki Türklerle iyi ve yakın ilişkileri olan bir isimdir. Laschet, ayrıca, geçmişte yaşanan Türkiye-Almanya gerilimlerinde Almanya’daki Türk asıllı vatandaşlar ve Türkiye vatandaşı olan çalışanların hedef haline getirilmemesi konusunda da özen gösteren bir siyasetçi olarak takdir toplamıştır.[26] Aşırı sağ ideolojilere ve ırkçılığa karşı bir isim olan Laschet, bu sayede CDU’ya Almanya’daki Türklerden daha fazla oy kazandırabilecek bir lider olarak partisi adına da önemli bir kazanımdır. Ayrıca Laschet’in Genel Başkanlığı, Almanya’daki Türkler için de iyi bir haberdir. Nitekim DW Türkçe yayınları sorumlusu Erkan Arıkan, Laschet’in seçilmesinin Almanya’daki Türkiye kökenliler için olumlu bir gelişme olduğunu söylemektedir.[27]

,Armin Laschet ve Recep Tayyip Erdoğan

Armin Laschet, Almanya’daki Türkler dışında Türkiye ile de düzeyli ilişkiler kurmak isteyen bir liderdir. Laschet, selefi Angela Merkel’e benzer şekilde, Türkiye’nin AB üyeliği konusunda verilen sözlerin yerine getirilmesi gerektiğini belirtmekte ve Türkiye’nin NATO üyesi ve AB’nin komşusu olarak önemli bir devlet olduğuna vurgu yapmaktadır.[28] Türkiye’nin AB üyelik sürecine son verilmesine de karşı çıkan Laschet, Türkiye’de hukuk devleti ve demokrasinin güçlendirilmesi ve Türkiye’ye karşı AB tarafından göçmenlere yardım konusunda verilen sözlerin tutulması gerektiğini[29], buna karşın Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın göçmen meselesini bir siyasal şantaj unsuru haline getirmemesi gerektiğini söylemektedir.[30] Türkiye’nin AB üyeliğini çok gündeme getirmeyen -ki bu konuda daha çok “imtiyazlı ortaklık” modeline yatkın olduğu düşünebilir-, ancak Türkiye’yi bu rotada tutmanın önemine dikkat çeken[31] Laschet’e dair bir diğer ilginç anekdot ise, bir canlı yayında PKK’yı savunan Sol Parti (Die Linke) milletvekili Türk asıllı Sevim Dağdelen’e tepki göstermesi ve onu “Bu insanlar terör saldırıları gerçekleştiren insanlar, ve siz 'bu öyle değil' diyen ve bu örgütü savunan birisiniz” şeklinde eleştirmesidir.[32]

Sonuç

Sonuç olarak, Almanya’da merkez sağın köklü partisi CDU’nun yeni lideri Armin Laschet’in Türk asıllı Almanlar, Almanya’daki Türkler ve Türkiye adına iyi bir seçim olduğu ve Laschet’in Genel Başkanlığı ve olası Başbakanlığı süresince Angela Merkel dönemindeki denge siyasetini sürdüreceği iddia edilebilir. Bu durum, AB-Türkiye ilişkilerinin belli bir seviyede tutulması ve yeni krizlerin yaşanmaması adına da doğru bir seçim olarak görülmektedir.

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

 

[1] Web sitesi için; http://cdu.de/.

Parti hakkında temel bilgiler için; https://en.wikipedia.org/wiki/Christian_Democratic_Union_of_Germany.

[2] CDU, iki dönemde iktidardan uzak kalmıştır. Bunlardan ilki, 1969-1980 yılları arasında SPD’nin Willy Brandt ve Helmut Schmidt ile Almanya siyasetine damga vurduğu dönem, ikincisi ise 1998-2005 döneminde yine SPD’nin Gerhard Schröder liderliğinde Alman siyasetinde üstünlüğü ele geçirdiği dönemdir.

[3] DW (2021), “Germany's ruling CDU set to elect new leader”, 15.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/en/germanys-ruling-cdu-set-to-elect-new-leader/a-56226286.

[4] Reuters (2021), “Factbox: German conservative contenders to succeed Merkel as chancellor”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.reuters.com/article/us-germany-politics-factbox/factbox-german-conservative-contenders-to-succeed-merkel-as-chancellor-idUSKBN29K2QS.

[5] DW Türkçe (2021), “Almanya’nın yeni lider adayları Türkiye’ye nasıl bakıyor?”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/almanyan%C4%B1n-yeni-lider-adaylar%C4%B1-t%C3%BCrkiyeye-nas%C4%B1l-bak%C4%B1yor/a-56228206.

[6] Infratest Dimap (2020), “Künftiger CDU-Parteivorsitzender: Merz trotz Verlusten im Vorteil”, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.infratest-dimap.de/umfragen-analysen/bundesweit/umfragen/aktuell/kuenftiger-cdu-parteivorsitzender-merz-trotz-verlusten-im-vorteil/; Tagesschau.de (2021), “Impfbereitschaft nimmt zu”, 07.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.tagesschau.de/inland/deutschlandtrend/deutschlandtrend-2473.html.

[7] DW (2021), “Germany's ruling CDU set to elect new leader”, 15.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/en/germanys-ruling-cdu-set-to-elect-new-leader/a-56226286.

[8] Politico (2021), “German CDU picks new leader: As it happened”, 15.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.politico.eu/article/merkel-germany-cdu-new-leader-live-blog/.

[9] Guy Chazan (2021), “Armin Laschet wins CDU leadership election”, Financial Times, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.ft.com/content/1c236990-571d-4589-ba7e-5e6f07bd01c7.

[10] DW Türkçe (2021), “Almanya'da 2021 "Süper Seçim Yılı" olacak”, 02.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/almanyada-2021-s%C3%BCper-se%C3%A7im-y%C4%B1l%C4%B1-olacak/a-56115984.

[11] Bakınız; https://www.wahlrecht.de/umfragen/politbarometer.htm.

[12] Cem Dalaman (2021), “Merkel'in Partisi CDU'nun Yeni Lideri Armin Laschet”, DW Türkçe, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.amerikaninsesi.com/a/merkelin-partisi-cdunun-yeni-lideri-armin-laschet/5740143.html.

[13] Wikipedia, “Armin Laschet”, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://en.wikipedia.org/wiki/Armin_Laschet.

[14] BBC Türkçe (2021), “Armin Laschet: Almanya’da Merkel’in partisi CDU’nun, Türkiye’yle yakın diyalogdan yana yeni lideri”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55688879.

[15] Habertürk (2021), “Merkel'in partisi CDU yeni liderini seçti!”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.haberturk.com/merkel-in-partisi-cdu-yeni-liderini-secti-2939639.

[16] Jen Kirby (2021), “Merkel’s party picks another centrist as its leader — and maybe Germany’s future chancellor”, Vox, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.vox.com/2021/1/16/22234430/angela-merkel-cdu-party-leader-armin-laschet-centrist-germany-chancellor.

[17] DW Türkçe (2020), “ABD'de başkanlığın devir teslimi endişelendiriyor”, 08.11.2020, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/abdde-ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n-devir-teslimi-endi%C5%9Felendiriyor/a-55519426.

[18] DW Türkçe (2020), “ABD'den Almanya'ya: Kuzey Akım 2’yi durdurun”, 05.12.2020, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/abdden-almanyaya-kuzey-ak%C4%B1m-2yi-durdurun/a-55832940.

[19] Ciaran McGrath (2021), “‘Good for France!’ Gloating Macron ally welcomes Merkel’s likely successor Laschet”, Express, 17.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.express.co.uk/news/politics/1384935/germany-news-armin-laschet-france-emmanuel-macron-clement-beaune-eu-news.

[20] Spiegel International (2013), “Chancellor Merkel Cools on European Integration”, 25.06.2013, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.spiegel.de/international/europe/german-chancellor-merkel-cools-on-european-integration-a-907339.html.

[21] The Jerusalem Post (2018), “German governor boycotts anti-Israel music festival affiliated with BDS”, 08.08.2018, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.jpost.com/International/German-governor-boycotts-anti-Israel-music-festival-affiliated-with-BDS-564403.

[22] Bakınız; https://www.amazon.com/Machtmenschliche-Armin-Laschet-Biografie-German-ebook/dp/B08MTVFV81/.

[23] Erkan Arıkan (2021), “Yorum: Türklerin dostu Laschet CDU’nun yeni lideri”, DW Türkçe, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/yorum-t%C3%BCrklerin-dostu-laschet-cdunun-yeni-lideri/a-56249183.

[24] Haber7.com (2021), “Almanya'da Merkel'in yerine geçecek isim belli oldu: Türk Armin”, 17.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.haber7.com/dunya/haber/3057130-almanyada-merkelin-yerine-gececek-isim-belli-oldu-turk-armin.

[25] DW Türkçe (2021), “Almanya’nın yeni lider adayları Türkiye’ye nasıl bakıyor?”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/almanyan%C4%B1n-yeni-lider-adaylar%C4%B1-t%C3%BCrkiyeye-nas%C4%B1l-bak%C4%B1yor/a-56228206.

[26] Sözcü (2021), “Son dakika… CDU’nun yeni lideri Armin Laschet oldu”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.sozcu.com.tr/2021/dunya/son-dakika-cdunun-yeni-lideri-armin-laschet-oldu-6213864/.

[27] Erkan Arıkan (2021), “Yorum: Türklerin dostu Laschet CDU’nun yeni lideri”, DW Türkçe, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/yorum-t%C3%BCrklerin-dostu-laschet-cdunun-yeni-lideri/a-56249183.

[28] Birgün (2021), “Merkel döneminin sonu: CDU’nun yeni lideri Laschet”, 17.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.birgun.net/haber/merkel-doneminin-sonu-cdu-nun-yeni-lideri-laschet-330700.

[29] DW Türkçe (2021), “CDU’nun yeni lideri Laschet”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/cdunun-yeni-lideri-laschet/a-56248038.

[30] DW Türkçe (2021), “Almanya’nın yeni lider adayları Türkiye’ye nasıl bakıyor?”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.dw.com/tr/almanyan%C4%B1n-yeni-lider-adaylar%C4%B1-t%C3%BCrkiyeye-nas%C4%B1l-bak%C4%B1yor/a-56228206.

[31] BBC Türkçe (2021), “Armin Laschet: Almanya’da Merkel’in partisi CDU’nun, Türkiye’yle yakın diyalogdan yana yeni lideri”, 16.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55688879.

[32] Haber7.com (2021), “Almanya'da Merkel'in yerine geçecek isim belli oldu: Türk Armin”, 17.01.2021, Erişim Tarihi: 17.01.2021, Erişim Adresi: https://www.haber7.com/dunya/haber/3057130-almanyada-merkelin-yerine-gececek-isim-belli-oldu-turk-armin.