Edward Snowden Olayı

Geçtiğimiz haftalarda dünya kamuoyunda sıklıkla konuşulan konulardan biri de “Edward Snowden Olayı” oldu. Filmlere ve macera romanlarına konu olabilecek gerçek bir hikayeye dayandığı anlaşılan bu olay, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu gibi dünya siyasetinde çok etkili iki ülke arasında diplomatik bir krize dahi neden oldu. Bu nedenle küçümsenmemesi gereken bu olayı bu yazıda sizin için özetlemek istiyorum.

Tam adı Edward Joseph Snowden olan 1983 doğumlu ve Amerikan Ulusal Güvenlik Dairesi (NSA) ve Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) görevlisi olan Edward Snowden’ın dünya siyasetinin gündemine oturmasının temel sebebi; Amerikan devletinin bu iki güvenlik kurumunda teknik eleman (sistem mühendisi ve benzeri görevler) olarak görev yapan Snowden’ın Amerikan ve İngiliz istihbarat servislerinin kullandığı kitle takip programlarını kamuoyuna açıklamasıdır.[1] Daha önce Amerikan Ordusu’na bağlı özel kuvvetlere katılmak için başvuru yapan ancak 4 ay sonra işten çıkarılan[2] bir güvenlik endüstrisi görevlisinin neden böyle bir şey yaptığı ilgi çekmiş ve doğal olarak kendisinin başka bir ülkenin (Çin iddiaları ağırlıklı olarak yer almıştır) ajanı olduğu iddia edilmiştir. Ancak Snowden bu iddiaları reddetmiş ve bu duruma sebep olarak kendisine kız arkadaşıyla birlikte Hawai’de “komforlu ve ayrıcalıklı” bir hayat sunan Amerikan devletinin tüm dünyayı izlemesini sağlayan bu sistemleri kamuoyunun bilmesi gerektiğine dair demokratik-insancıl düşünceleriyle açıklamıştır.[3] Snowden’ın iddialarını destekleyenler bu sebeple onu bir anlamda bir “demokrasi savaşçısı” olarak değerlendirirken, olaya daha milliyetçi perspektiften bakan Amerikalılar ise (örneğin Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner) kendisini “vatan haini” olarak değerlendirmişlerdir.[4] Snowden’ın açıklamalarına göre Amerikan devleti NSA tarafından yönetilen PRISM[5] ve Tempora[6] adlı programlar yardımıyla tüm dünyada telefonda ve internette yapılan görüşmeleri ve hareketleri terörizm kuşkusuyla takip ve kayıt edebilmektedir.

Bu ay (Haziran 2013) içerisinde İngiliz The Guardian gazetesi muhabiri Glenn Greenwald’a Hong Kong’ta yaptığı açıklamalarla dünya kamuoyunun gündemine oturan Snowden, Amerikan devletini sarsacak ölçüde önemli açıklamalar yapmıştır.[7] Öyle ki Amerikan Ulusal Güvenlik Dairesi’nin Başkanı Orgeneral Keith Alexander, Amerikan Kongresi’nde bir komisyonuna gizli programla ilgili bilgi vermek zorunda kalmış, dahası Amerikan internet şirketleri Google, Facebook ve Microsoft da Obama yönetiminden, kendilerinden istihbarat dairelerine kullanıcı bilgilerini teslim etmesini isteyen federal mahkeme emirlerini yayınlamasına izin vermesini talep ederek herşeyin açığa çıkarılmasını istemişlerdir.[8] Obama yönetimini zora sokan bu olay karşısında Amerikan Başkanı bu gibi sistemlerin Amerikan halkını değil, terörist saldırılarından korkulan yabancıları gözetlemek için kullanıldığını belirtmiştir.[9] Buna ek olarak Amerikan Sivil Haklar Sendikası - ACLU, gizli izleme programının anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle Amerikan devletini dava etmiş ve bu programın özel yaşamı ve bireysel özgürlükleri ihlal ettiğini savunmaktadır.[10]

Snowden Olayı bu gibi gelişmelerle de kapanmış değildir. Hong Kong’tan sonra Rusya’ya geçen ve günlerdir Moskova Havaalanı’nda transit yolcu olarak bulunan Snowden’ın Rusya’ya siyasi mülteci olarak geçeceği iddia edilmiş, ancak Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin Snowden’ın kendileriyle herhangi bir temasta bulunmadığını ve havaalanında ikamet etmeye devam ettiğini belirtmiştir. Snowden’ın en kısa sürede Rusya’dan ayrılmasını ümit ettiğini söyleyen Putin, eski CIA ajanının Moskova’ya uğramasının Rusya-ABD ilişkilerini bozmayacağını da iddia etmiştir.[11] Daha önce Wikileaks belgelerini açıklayarak dünya gündemine oturan Julian Assange’a da sahip çıkan Ekvador’un Dış İşleri Bakanı Ricardo Patino ise Snowden’ın iltica talebinin incelendiğini açıklamıştır.[12] Ekvador Devlet Başkanı Rafael Correa da Amerika’nın eski Ulusal Güvenlik Dairesi (NSA) ajanı Edward Snowden’ı kendilerine teslim etmesi konusunda yaptığı baskılara itiraz ederek, iki ülke arasındaki ticaret ayrıcalığı anlaşmasını bozmuş ve şöyle konuşmuştur; “Bu şantaja karşılık Amerikalı beyfendilere de söylediğimiz ve resmen açıkladığımız gibi, bizi imtiyazlı tarifeyi kaldırmakla tehdit etmeyin diyoruz. Bu anlaşmalardan tek taraflı ve geri alınamaz şekilde vazgeçiyoruz, sizin olsun”.[13]

Daha uzun süre dünya kamuoyunun gündemini işgal edeceğe benzeyen Edward Snowden Olayı, bizlere Wikileaks olayından sonra bir kez daha 21. yüzyıl dünyasında gizliliğin çok zor olduğunu ve devletlerin mümkün olduğunca şeffaf ve demokratik olmaları gerektiğini göstermiştir.

Dr. Ozan ÖRMECİ

---

[1] “Edward Snowden”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Snowden#cite_note-BirthDate-1.
[2] “Edward Snowden did enlist for special forces, US army confirms”, The Guardian, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.guardian.co.uk/world/2013/jun/10/edward-snowden-army-special-forces.
[3] “Edward Snowden says motive behind leaks was to expose ‘surveillance state’”, The Washington Post, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.washingtonpost.com/politics/edward-snowden-says-motive-behind-leaks-was-to-expose-surveillance-state/2013/06/09/aa3f0804-d13b-11e2-a73e-826d299ff459_story.html?tid=pm_politics_pop.
[4] “NSA leak splits a GOP torn between national security and limited government”, Ajc.com, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.ajc.com/news/news/local/nsa-leak-splits-a-gop-torn-between-national-securi/nYJ3n/.
[5] “PRISM”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/PRISM_(surveillance_program).

[6] “Tempora” , Wikipedia, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Tempora.

[7] “Edward Snowden”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Snowden#cite_note-BirthDate-1.
[8] “Edward Snowden Hong Kong’da Kalmaya Kararlı”, VOA (Amerika’nın Sesi), Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.amerikaninsesi.com/content/edward-snowden-hong-kong-da-kalmaya-kararli/1680423.html.

[9] “Obama’dan Telekulak”, Hürriyet, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.hurriyet.com.tr/planet/23450982.asp.

[10] “Edward Snowden Hong Kong’da Kalmaya Kararlı”, VOA (Amerika’nın Sesi), Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.amerikaninsesi.com/content/edward-snowden-hong-kong-da-kalmaya-kararli/1680423.html.

[11] “Putin’den Snowden Açıklaması”, Hürriyet, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.hurriyet.com.tr/planet/23581703.asp.

[12] “Profile: Edward Snowden”, BBC, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-22837100.
[13] “Ekvador ile ABD arasında Snowden savaşı kızışıyor”, Euronews, Erişim Tarihi: 28.06.2013, Erişim Adresi: http://tr.euronews.com/2013/06/28/ekvador-ile-abd-arasinda-snowden-savasi-kizisiyor/.