Türkiye'nin siyasi/diplomatik, ticari/ekonomik ve toplumsal/kültürel ilişkilerinin çok iyi düzeyde olduğu bir komşu devlet olan Romanya'da, daha önceki bir yazımda da belirttiğim üzere, 2024 yılının son haftaları üst üste düzenlenen Başkanlık ve parlamento seçimleri nedeniyle adeta bir "seçim yılı"na veya "seçim maratonu"na dönüşmüştür. Halen devam eden süreçte ise, şimdilik belirsizlik ve sürprizler ön plana çıkmaktadır. Bu yazıda, süreç olarak devam eden 2024 Romanya seçimleri mercek altına alınacaktır.
2024 Devlet Başkanlığı Seçimleri İlk Turu
24 Kasım 2024 tarihinde düzenlenen Romanya Devlet Başkanlığı seçimleri ilk turunda, anketlerin ortaya koyduğu sonuçlar ve ülkenin yerleşik düzenini temsil eden siyasal yorumcuların genel görüşü, aşırı sağ-aşırı milliyetçi çizgideki Rumen Birliği İttifakı (AUR) lideri ve Başkan adayı George Simion'un son dönemde yükselen popülaritesi nedeniyle ilk turda sürpriz ölçüde yüksek oylara ulaşarak ikinci tura kalabileceği, ancak ilk turda merkez sol Sosyal Demokrat Parti (PSD) Başkan adayı ve mevcut Başbakan Marcel Ciolacu'nun bir şekilde kendisini ikinci tura atmayı başararak, ikinci turda da Avrupa Birliği (AB) yanlısı medya ve çevrelerin desteğiyle rahat bir şekilde Devlet Başkanlığına seçileceği yönündeydi. Zaten Romanya'nın Soğuk Savaş ve komünist idare sonrasındaki genel çizgisine bakıldığında, ülkenin daima merkez sol PSD ve merkez sağ Ulusal Liberal Parti-PNL'nin başını çektiği iktidarlar tarafından yönetildiği biliniyordu.
Călin Georgescu
Ancak Romanya'dan gelen ilk tur sonuçları, tüm anket ve yorumların ötesinde çok daha farklı ve yeni sürpriz ve belirsizliklere yol açtı. Öyle ki, aşırı sağcı Simion hakikaten de oy oranını yüzde 14'ler seviyesine (yüzde 13,86) çıkarsa da, asıl büyük sürprizi -geçmişte AUR partisinde siyaset yapmasına karşın- bu seçime bağımsız aday olarak giren Călin Georgescu yaptı. Aşırı sağ eğilimli, Rusya yanlısı olduğu yönünde eleştiriler alan ve özellikle Batı ittifakı ve NATO'ya yönelik sert eleştirileriyle sivrilen Georgescu, yüzde 23 civarında bir oyla (yüzde 22,94) seçimi ilk sırada tamamladı ve Romanya siyasal tarihinin en büyük sürprizlerinden birine imza attı. Asıl ilginç olay ise, bir şekilde ilk turu ilk ikide tamamlaması ve sonrasında ikinci turda aşırı sağa karşı yeniden seçilmesi beklenen PSD Başkan adayı ve Başbakan Marcel Ciolacu’nun yüzde 19,15 oy oranıyla ilk turu üçüncü sırada tamamlayarak yarıştan elenmesi oldu. Yenilgi sonrasında PSD Genel Başkanlığından istifa eden Ciolacu, partisinin 1 Aralık 2024 tarihindeki kritik parlamento seçimleri öncesinde bu şekilde toparlanabileceğini düşünerek istifa kararını alsa da, aslında sorunun kişiliğine yönelik bir tepkiden ziyade, Rumen halkının ülkenin mevcut siyasal sistemi ve ekonomik durumundan hoşnutsuzluğu olduğu iddia edilebilir.
Elena Lasconi
Merkez sağ eğilimli Milli Liberal Parti veya Ulusal Liberal Parti (PNL) ile birlikte ülkenin yerleşik iki büyük gücünden biri olan sosyal demokratları bu seçimde geride bırakan ve büyük bir sürprize imza atan parti/lider ise, liberal çizgideki Romanya'yı Kurtar Birliği (USR) partisi ve partinin lideri ve Başkan adayı Elena Lasconi oldu. Her ne kadar seçim gecesi ve ertesi gün sabah erken saatlerde Georgescu'nun ardından ikinci sıradaki aday Ciolacu olarak gösterilse de, Rumen diyasporasının ilerleyen saatlerde -bilhassa Moldova'dan- ulaşan oyları neticesinde, Lasconi, oy oranını yüzde 19,18 seviyesine çıkararak Ciolacu'yu 3.000 oy kadar farkla geçmeyi başardı ve kendisini ikinci tura atmayı bildi. Merkez sağ PNL adayı Nicolae Ciuca ise yüzde 8,79 oyla oldukça başarısız bir sonuca imza attı.
Romanya'da seçim sonuçlarının belli olmasının ardından ülkede büyük bir sürpriz havası ve belirsizlik durumu ortaya çıktı. İlk tur sonuçlarının ardından bir anda favori aday haline gelen Călin Georgescu, ülkesinin basın-yayın kuruluşlarına yaptığı açıklamalarda, aşırı sağcı/faşist bir lider olmadığını ve yalnızca ülkesini seven bir vatansever olduğunu açıklarken, ülkedeki AB yanlısı liberal çevreler ise faşist ve diktatör eğilimli bir siyasetçi olarak değerlendirdikleri Georgescu aleyhine düzenli şekilde protesto gösterileri düzenlemeye başladılar.
Ülkedeki bu gerginlik atmosferi yetmezmiş gibi, ilerleyen günlerde ülkedeki en yetkili yargı mercii olan Anayasa Mahkemesi'nin aldığı bir karar seçimleri daha da belirsiz bir konuma soktu. İkinci ve üçüncü aday arasındaki oy farkının çok az olması ve seçime dışarıdan müdahale olduğu yönündeki iddiaları değerlendiren Romanya Anayasa Mahkemesi, oyların yeniden sayılması yönünde bir karar alırken, bunun ancak 1 Aralık'taki parlamento seçimlerinden sonra yapılabileceğine hükmetti. Acil olarak toplanan Romanya Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi de, ülkedeki seçim sürecine dışarıdan çeşitli müdahaleler ve siber saldırıların olduğuna dair bir açıklama yaptı. Yapılan açıklamada, müdahaleci yabancı devlet olarak Rusya suçlanırken, internet platformu olarak da Çin menşeli TikTok'un algoritmalar vasıtasıyla belirli adaylar (Georgescu) lehine propaganda yapmakla eleştirilmesi dikkat çekti. Bu şekilde, Facebook-Cambridge Analytica skandalı sonrasında bir kez daha bir internet platformu bir ülkedeki seçim sürecine yasadışı şekilde müdahil olmakla suçlandı.
Sonuçta, 2024 Romanya Devlet Başkanlığı seçimleri ilk turu ardından Anayasa Mahkemesi'nin yeniden sayım sonrasında vereceği nihai karar merak konusu olurken, bir şekilde seçim güvenliğine yönelik itimatsızlık algısının oluşması durumunda halkın ikinci tur öncesinde ve seçim sürecinde vereceği tepkiler de merak ve endişe konusu olmaya devam ediyor. Seçimin sonucunun ne olacağı hakkında hüküm vermek, ilk tur sonuçları da düşünüldüğünde çok zor olmakla birlikte, normalde AB yanlısı ve demokratik değerleri daha yoğun şekilde savunan Lasconi'nin seçimi kazanmasını beklemek doğru bir yaklaşım olacaktır. Lakin Romanya'da halkın sisteme yönelik son yıllarda artan memnuniyetsizliği, ikinci turda Călin Georgescu'yu bir büyük sürpriz daha yaparak Başkanlığa taşıyabilir. Bu ise, kuşkusuz partisiz ve bağımsız bir aday olan Georgescu'nun parlamentoda çoğunluğunun olmayacağı da düşünüldüğünde henüz büyük bir demokratik felaket olmayacaksa bile, Romanya'nın Batı ittifakı içerisindeki konumuna dair ciddi belirsizlik ve endişelere yol açabilir.
2024 Romanya Parlamento Seçimleri
Yarı-başkanlık sistemi ile yönetilen Romanya'da Devlet Başkanlığı seçimi ile birlikte parlamento seçim sonuçları aritmetiğine göre oluşan hükümet de büyük önem taşırken, 1 Aralık 2024 Pazar günü yapılan ve katılım oranının yüzde 52'yi aştığı seçimler sonucunda, henüz kesinleşmeyen seçim sonuçlarına göre, Devlet Başkanlığı seçiminde gerekli performansı gösteremeyen iktidardaki PSD, yüzde 22,2 civarında oyla ülkedeki en güçlü parti olmayı sürdürecek ve büyük ihtimalle bir şekilde yeni koalisyon hükümetini de kuracak. Seçime ilk tur sonuçlarının ardından istifa eden Başkan adayı Ciolacu'nun yerine geçici Genel Başkan olarak atanan 1985 doğumlu genç siyasetçi Victor Negrescu liderliğinde giren AB yanlısı sosyal demokrat parti, bu şekilde ülkedeki gücünü koruyabilir ve Başkanlığı aşırı sağ veya merkez/liberal güçlere kaptırsa da, ülkedeki Batı yanlısı yerleşik düzeni koruyabilir.
2024 Romanya parlamento seçim sonuçları
Kaynak: G4media
Ancak Başkanlık seçimleri ilk turu ardından parlamento seçim sonuçları da gösteriyor ki, Romanya'da aşırı sağın yükselişi bir tesadüf değil, artık ciddi bir vaka. Öyle ki, George Simion liderliğindeki AUR partisi, sandık çıkış anketlerine göre yüzde 18 civarında oyla ülkedeki en büyük ikinci siyasi parti durumunda. Köklü merkez sağ parti PNL de yine yüzde 13,3 düzeyinde bir oyla ülkedeki gücünü koruyacak ve üçüncü büyük parti olarak yoluna devam edecek. Başbakan Ciolacu'nun ilk turda elenmesi kesinleşirse Başkanlık seçimi ikinci turunda Călin Georgescu karşısında tüm merkez güçlerin desteklediği favori aday haline gelebilecek Elena Lasconi liderliğindeki liberal USR ise, yüzde 12,3 oyla dördüncü sırada yer alacak. Ancak elbette bu oy oranları henüz kesinleşmiş durumda değil. Bu anlamda, Romanya'da yeni dönemde iki veya daha çok partinin katılımıyla aşırı sağcı AUR partisini dışlayan merkez çizgide ve Brüksel yanlısı bir koalisyon hükümetinin kurulması akla yatkın bir ihtimal gibi gözükse de, elbette son dönemde gelişen Rusya-Ukrayna Savaşı ve Avrupa güvenliğine yönelik nükleer savaş boyutuna ulaşan riskler nedeniyle çok istikrarsız bir dönemden geçen AB'nin Rusya etkisine en açık ülkelerinden birisi olan Romanya'da neler yaşanabileceğini önceden kestirmek oldukça zor.
Sonuç
Sonuç olarak, Romanya'nın son dönemde NATO-Rusya geriliminde ABD nezdinde stratejik önemi artmasına karşın, Rusya ile ilişkilerin gerilmesinin bu ülke siyasetinde son aylarda belirgin şekilde kaotik bir ortama kapı araladığı hissediliyor. Bu bağlamda, 2024 Devlet Başkanlığı seçimi ilk turunda Rusya yanlısı aday Călin Georgescu'nun büyük başarısı, bence halkın mevcut sistemden duyduğu memnuniyetsizliğe ve AB'nin son dönemde yaşadığı meşruiyet kaybına işaret ediyor. Buna karşın, Georgescu karşısında ikinci turda AB yanlısı liberal aday Elena Lasconi'nin seçilmesi yine de büyük bir sürpriz olmaz. Ancak elbette Anayasa Mahkemesi'nin yeniden yapacağı sayım sonrasında Lasconi'nin ikinci turdaki adaylığının iptali ve yerine önceki Başbakan Marcel Ciolacu’nun adaylığı kararı çıkarsa, popülaritesi diplerde gezinen Ciolacu karşısında Georgescu'nun daha şanslı olması beklenebilir. Kesinleşmeyen parlamento seçim sonuçları ise, Başkanlık seçimi ilk turundaki şok sonrasında merkez güçlerin toparlandığı izlenimini uyandırsa da, aşırı sağın yükselişi de artık Romanya'da yadsınamaz bir gerçek.
Kapak fotoğrafı: https://indianexpress.com/article/news-today/romania-presidential-election-recount-9695712/
Prof. Dr. Ozan ÖRMECİ
