Les Développements politiques actuelles en Turquie : La stabilité forcée d’Erdoğan et Bahçeli

 

La politique intérieure de la Turquie est toujours très agitée et dynamique malgré la pandémie de Covid-19 et la crise économique. Récemment, les deux grands partis politiques qui constituent le bloc d’Alliance Populaire (Cumhur İttifakı) - le bloc électoral qui dirige la Turquie depuis 2018; l’AKP (Parti de la justice et du développement) et le MHP (le Parti d’action nationaliste) ont organisé leurs congrès. Dans cet article, je vais résumer les développements politiques importants de la Turquie pendant les premiers mois de 2021 et évaluer la conjoncture politique.

Alparslan Türkeş

Le MHP, le parti ultranationaliste turc a organisé son 13ieme congrès ordinaire le 18 mars 2021. La tradition politique du MHP en fait a commencé avec le Parti de la nation (Millet Partisi-MP) en 1948. Osman Bölükbaşı était le leader de ce parti conservateur. Le parti était sans succès contre le traditionnel centre droit d’Adnan Menderes et son parti le Parti démocrate (Demokrat Parti-DP) dans les années de 1950. Le Parti de la nation fut fermé le 27 janvier 1954 sous prétexte d’être une communauté qui cache son objectif basé sur l’essentiel religieux. Alors, Bölükbaşı a fondé le Parti de la nation républicaine (Cumhuriyetçi Millet Partisi-CMP) en 1954, nouveau parti qui va continuer la tradition politique ultranationaliste. Avec la participation du Parti paysan de Turquie (Türkiye Köylü Partisi-TKP), un autre parti ultranationaliste fondé par Remzi Oğuz Arık, le 16 Octobre 1958, le CMP a pris le nom de Parti de la nation paysanne républicaine (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi-CKMP).[1] Le parti est entré sous la direction d’Alparslan Türkeş, un colonel en retraite ultranationaliste de l’armée turque qui était le plus fort membre du coup militaire organisée par les jeunes colonels le 27 mai 1960. Türkeş a été exilé en Inde après la phase postérieure du premier coup d’état réussi en Turquie. Après son exil, Türkeş est retourné en Turquie et a obtenu le contrôle de CKMP. Il a changé le nom de son parti en Parti d’action nationaliste[2] – le MHP en 1969. Il a aussi déterminé le symbole du parti comme les « trois croissants ».[3] Türkeş était un ultranationaliste proaméricain qui a organisé son parti comme une organisation paramilitaire pendant la période de la guerre froide. Il n’a pas eu un succès aux élections, mais il était puissant sur la bureaucratie armée. Dans les années 1970, Türkeş a décidé de s’éloigner de Nihal Atsız, l’idéologue panturquisme, fasciste et romantique de ce parti. Alors le MHP est devenu un parti plus conservateur au lieu d’ultranationaliste pendant les années 1970. En 1977, Türkeş a augmenté les votes de son parti à 6,42 % et a obtenu 16 sièges dans le parlement. Mais le parti est interdit après le coup d’état du 12 septembre 1980 comme tous les partis politiques. Le MHP était un parti fasciste débordant les frontières d’un parti démocrate pendant les années de 1960 à 1980 comme l’organisation juvénile du parti, surnommé comme les « Loups Gris » (Bozkurtlar),  engagé dans les conflits armés avec les groups révolutionnaires communistes et socialistes. Le 7 juillet 1983, les cadres du parti ont décidé de refonder le parti sous le nom de Parti conservateur (Muhafazakâr Parti-MP), puis le renommer Parti nationaliste et travailliste (Milliyetçi Çalışma Partisi-MÇP) en novembre 1985. Le 24 janvier 1993, lors d’un congrès, le Parti nationaliste et travailliste a repris son nom initial de Parti d’action nationaliste, le MHP. Le parti est resté en dehors du parlement lors des élections générales de 1995 et a suscité un vrai désappointement.

Devlet Bahçeli

Türkeş est décédé en 1997 et a été remplacé par Devlet Bahçeli, un académicien ultranationaliste et maitre de conférences d’économie de l’Université de Gazi à Ankara. Bahçeli, avec son identité plus démocrate et énigmatique, a augmenté les votes de son parti à 18 % en 1999 et a obtenu 129 sièges dans le parlement turc. Bahçeli et son parti ont aussi utilisé la conjoncture politique nationaliste en Turquie après la capture d’Abdullah Öcalan, le leader du PKK. Le MHP est devenu le deuxième parti de coalition triparti de DSP-MHP-ANAP pendant 1999 et 2002. Même le parti a facilité les réformes pro-européennes du premier ministre Bülent Ecevit, la crise économique de 2001 a démoli le gouvernement. Le MHP a continué d’être un acteur politique important avec Bahçeli même s’ils sont restés en dehors du parlement encore une fois pendant 2002 et 2007. En 2014, le parti a soutenu le candidat présidentiel du CHP, parti pro-européen, séculaire et social-démocrate, professeur Ekmeleddin İhsanoğlu. Mais Erdoğan a été élu comme le nouveau président de la république en 2014 contre İhsanoğlu. Depuis 2017, Bahçeli et son parti soutiennent le régime de Recep Tayyip Erdoğan et l’AKP dans le bloc d’Alliance Populaire (Cumhur İttifakı). Grâce à Bahçeli et MHP, Erdoğan a triomphé lors de l’élection présidentielle de 2018 contre Muharrem İnce, le candidat de CHP et du bloc d’Alliance Nationale (Millet İttifakı), le bloc anti-Erdoğan composé du CHP, İYİ Parti (le Bon parti) et le Parti de la félicité (Saadet Partisi). Bahçeli est toujours le leader incontestable de son parti. Les adversaires de Bahçeli ont déjà quitté leur parti et ont organisé un nouveau parti, le Bon parti (İYİ Parti) en 2017. Meral Akşener est devenu le leader de ce parti.

Les votes du MHP[4]

Devlet Bahçeli était le seul candidat au 13ieme congrès ordinaire de MHP le 18 mars 2021. Le slogan du congrès est choisi comme « La Turquie gagnera » (Kazanan Türkiye olacak).[5] Bahçeli a fait un long discours et a défendu la fermeture du parti pro-kurde, le HDP (le Parti démocratique des peuples-Halkların Demokratik Partisi). Récemment, grâce à la pression de Bahçeli, le procureur général de la cour constitutionnelle de la Turquie -Bekir Şahin- a demandé l’interdiction de HDP en accusant les dirigeants et membres de ce parti d’avoir des liens étroits avec l’organisation terroriste PKK, reconnue comme telle par l’Union Européenne et les États-Unis aussi.[6] Bahçeli et son parti défendent toujours l’unité nationale et républicaine en Turquie et soutiennent  le système hyper-présidentiel en Turquie qui a fait Recep Tayyip Erdoğan comme le nouveau sultan du pays. Alors, Bahçeli et son parti vont continuer à supporter Erdoğan dans l’élection présidentielle prochaine. Mais les derniers sondages d’Istanbul Ekonomi Araştırma montrent que, le vote du MHP est vers 8,3 % et l’AKP vers 35,4 % (en total 43,7-44 %). Alors, le bloc d’Alliance Populaire doit augmenter ses votes avant l’élection prochaine, normalement qui se déroulera en 2023.

Les votes actuels des partis politiques en Turquie selon İstanbul Ekonomi Araştırma (mars 2021)[7]

D’autre part, l’AKP a aussi organisé son 7ieme congrès ordinaire le 24 mars 2021, une semaine après le congrès de son partenaire, le MHP. La tradition politique de l’AKP est différente que le MHP. En fait, les cadres principaux du parti viennent de la tradition de « l’ordre nationale » (Milli Görüş), la tradition politique islamiste de Necmettin Erbakan. Erbakan, un jeune islamiste, a établi le Parti de l’ordre national (Milli Nizam Partisi-MNP) en 1970. Le parti est fermé par la cour constitutionnelle de la Turquie en 1971 après le mémorandum du 12 mars 1971. Alors, les amis d’Erbakan ont fondé le Parti du salut national (Milli Selamet Partisi-MSP) en 1972. Erbakan est devenu le chef de ce parti en 1973. Le parti a obtenu 11 % des voix en 1973 et est entré dans une coalition surprenante avec le parti pro-séculaire, le CHP de Bülent Ecevit pendant 1973-1974. Ce gouvernement a organisé et a accompli l’Opération paix pour Chypre (Kıbrıs Barış Harekâtı) en 1974 pour sauver les chypriotes turcs d’un génocide des chypriotes grecques avec le pouvoir d’un pays garant pour le Chypre. Le parti d’Erbakan est plus tard entré en coalition avec le parti de centre droit de Süleyman Demirel, le Parti de la justice (Adalet Partisi-AP). En 1977, le parti a obtenu 8 % des voix.

Erdoğan et son maitre Necmettin Erbakan

Après le coup d’état de 1980, le MSP a été aussi fermé. Alors, les amis d’Erbakan ont fondé le nouveau parti islamiste, le Parti du bien-être (Refah Partisi-RP) en 1983. Le parti a fait une augmentation stabilisée pendant les années de 1980s et 1990s. Alors, en 1987, le parti a obtenu 7 % en 1987 et 16 % en 1991. En 1994, le parti a réussi aux élections municipales avec 19 % (le troisième parti après le parti de Tansu Çiller-Parti de la juste voie/DYP et le parti de Mesut Yılmaz-Parti de la mère patrie/ANAP) et a obtenu les municipalités d’Istanbul avec Recep Tayyip Erdoğan et Ankara avec Melih Gökçek. En 1995, le RP était devenu le parti plus populaire en Turquie avec 21 % des voix. Erbakan est devenu le premier ministre de la Turquie comme le premier chef d’état islamiste en Turquie en faisant une coalition avec Tansu Çiller et son parti le DYP. Mais le gouvernement de « Refahyol » est resté au pouvoir seulement une année et avec le processus du 28 février 1997, l’armée turque et les forces pro-séculaires ont détruit les rêves islamistes d’Erbakan. Le Parti du bien-être était fermé par la cour constitutionnelle en Turquie et la Cour européenne des droits de l’homme a aussi confirmé cette décision à cause de ses activités islamistes et anti-séculaire. En 1998, le Parti de la vertu (Fazilet Partisi-FP) a été fondé par les supporteurs d’Erbakan et de l’ordre national. Recai Kutan est devenu le chef de ce parti car Erbakan a été interdit de la vie politique pour 5 années. Le parti de la vertu (le FP) a été fermé aussi par la cour constitutionnelle de la Turquie en 2001. Le Parti du bonheur ou le Parti de la félicité (Saadet Partisi-SP) est fondé en 2001 comme la continuation de la tradition d’Erbakan. Temel Karamollaoğlu est le leader de ce parti et supporte le bloc d’Alliance Nationale (Millet İttifakı) pour le moment.

Les fondateurs de l’AKP, comme Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Ahmet Davutoğlu et Bülent Arınç, viennent de la tradition de l’ordre national d’Erbakan. Mais au lieu de continuer avec le FP, Erdoğan, Gül et les autres ont décidé en 2001 d’initier un nouveau parti pro-occidental et moins islamiste. Alors, l’AKP, le parti islamo-conservateur qui dirige la Turquie depuis 2002 a été considéré comme un parti islamiste modéré qui va faire la paix entre le monde occidental et le monde islamique. Erdoğan est devenu le chef de ce parti et le parti a remporté une victoire électorale assez imprévisible en 2002. Même si Erdoğan et son parti viennent de la tradition d’Erbakan, depuis 2007, l’AKP est un parti politique de centre droit qui s’adresse aux électorats traditionnels de Demirel, Özal etc. en sus des électorats islamistes. Alors, l’AKP ne peut pas être catégorisé comme un parti de l’ordre national à propos de son succès électoral et de ses relations modérées avec le monde occidental. Mais ces dernières années, Erdoğan bizarrement agit comme le « Donald Trump de la Turquie » et transforme son parti en un parti islamiste d’Erbakan. Ce n’est pas une accusation erronée, la Turquie a récemment quitté la Convention d’Istanbul (İstanbul Sözleşmesi) qui réprime les violences contre les femmes.[8] Même s’il y a des pays européens aussi -comme la Pologne- qui ne supporte pas cette convention à cause du conservatisme et la protection de la famille, le régime d’Erdoğan qui se dirige vers l’autoritarisme et l’islamisme augmente les soucis et les peurs des gens séculaires en Turquie.

Erdoğan s’assois sur un trône dans un régime quasi-démocratique

Alors, le 7ieme congrès ordinaire de l’AKP le 24 mars 2021 n’était pas un congre électoral. Il n’y a pas d’autre candidat contre Erdoğan comme toujours. Malgré la pandémie et les mesures de précautions, il y avait des gens émotionnés par milliers.[9] La longue conversation d’Erdoğan n’était pas choquante ; il a répété son discours classique. Alors le congrès n’a pas pu enflammer son électorat. Mais Erdoğan sait très bien qu’il doit changer le coulage pour ne pas perdre l’élection prochaine. Le vote de son parti est maintenant vers 35 %. Il a toujours le soutien de MHP et le BBP, un petit parti ultranationaliste et islamiste, mais il doit augmenter ses votes vers 50 %. Alors, Erdoğan va essayer de corriger l’économie de la Turquie jusqu’à 2023. Les sondages d’Istanbul Ekonomi Araştırma montrent que le peuple turc attache une importance très  forte à l’économie (42,4 %) et au chômage (22,2 %) même plus que la pandémie (11,1 %) et le terrorisme (% 5,7).[10] Le Fonds monétaire international estime que la croissance économique de la Turquie sera approximativement 6 % en 2021.[11] Ça peut être une bonne nouvelle pour Erdoğan si la Turquie est stabilisée concernant l’économie et la pandémie. Alors, la vaccination des citoyens turcs (avec des vaccins venant de Chine) et le support de l’état pour les gens et les usines sont toujours des sujets importants pour la popularité de l’AKP et Erdoğan. Il y a aussi une attente dans les médias turcs que le Président va faire une révision de cabinet. Il y a des rumeurs sur Berat Albayrak, l’ancien ministre de l’Economie et de l’Energie, aussi le gendre d’Erdoğan. Albayrak peut revenir au cabinet. Erdoğan peut aussi choisir quelques autres nouveaux ministres pour rajeunir et renouveler son équipe. Erdoğan peut aussi faire des attaques stratégiques pour augmenter le vote de son parti. Alors, si le HDP est fermé, Erdoğan peut essayer de collecter les votes des kurdes avec un pas démocratique. Erdoğan peut aussi essayer d’amadouer le SP de Temel Karamollaoğlu et aussi le Parti de future d’Ahmet Davutoğlu. Il peut aussi inviter Fatih Erbakan, le fils de Necmettin Erbakan, qui a établi un nouveau parti islamiste, le Nouveau parti du bien-être (Yeniden Refah Partisi-YRP). En plus, Mustafa Sarıgül, un politicien expérimenté de la tradition de CHP a aussi établi un nouveau parti, le Mouvement du changement de la Turquie (Türkiye Değişim Hareketi-TDP). Sarıgül, ces derniers jours, donne des signes chauds contre Erdoğan et son bloc. En plus, Erdoğan peut aussi mettre à l’ordre du jour, les mois prochains, une révision du système électoral en diminuant le seuil présidentiel à 45 % au premier tour au nom de la stabilité politique.[12]

Alors, en conclusion, Erdoğan et Bahçeli vont essayer de protéger leur position ; mais je dois dire que maintenant le coup de vent est en faveur de l’opposition comme Erdoğan est en sa 19ieme année au gouvernement et le CHP a réussi à créer de nouvelles stars politiques comme Ekrem İmamoğlu, Mansur Yavaş et Özgür Özel. Je dois aussi dire que le Président Erdoğan peut essayer de faire une élection anticipée si les sondages montrent qu’il peut gagner l’élection présidentielle au premier tour. Ça peut arriver en 2022 si l’économie de la Turquie va mieux et les gens approuvent la performance du gouvernement contre la pandémie et la crise économique.

Correcteur d’orthographe et de grammaire : Françoise Barere Yörük

Dr. Ozan ÖRMECİ

 

[1] « Histoire du Parti du Mouvement Nationaliste », http://tbmm.mhp.org.tr/mhp_dil.php?dil=fr (Page consultée le 30 mars 2021).

[2] Le Parti du mouvement nationaliste est aussi utilisé comme le nom de ce parti.

[3] « Histoire du Parti du Mouvement Nationaliste », http://tbmm.mhp.org.tr/mhp_dil.php?dil=fr (Page consultée le 30 mars 2021).

[4] « Parti d'action nationaliste », Wikipedia, https://fr.wikipedia.org/wiki/Parti_d%27action_nationaliste (Page consultée le 30 mars 2021).

[5] DW (2021), « MHP kurultayı başladı », https://www.dw.com/tr/mhp-kurultay%C4%B1-ba%C5%9Flad%C4%B1/a-56910677 (Page consultée le 30 mars 2021).

[6] Aylin Dal, Kemal Karadağ, Tuncay Çakmak (2021), « Turquie: Une procédure pour l'interdiction du Parti Démocratique des Peuples a été initiée », Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/fr/turquie/turquie-une-proc%C3%A9dure-pour-linterdiction-du-parti-d%C3%A9mocratique-des-peuples-a-%C3%A9t%C3%A9-initi%C3%A9e-/2179403 (Page consultée le 30 mars 2021).

[7] Türkiye Raporu, « Oy Oranları », https://www.turkiyeraporu.com/sureklitakip (Page consultée le 30 mars 2021).

[8] Delphine Minoui (2021), « La Turquie quitte la Convention d'Istanbul réprimant les violences contre les femmes », Le Figaro, https://www.lefigaro.fr/flash-actu/la-turquie-quitte-une-convention-reprimant-les-violences-contre-les-femmes-20210320 (Page consultée le 30 mars 2021).

[9] Sözcü (2021), « AKP’den ‘Büyük Lebaleb Kongresi’ », https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/akpnin-olagan-lebaleb-buyuk-kongresi-6332037/ (Page consultée le 30 mars 2021).

[10] Türkiye Raporu (2021), « Türkiye’nin en önemli sorunu nedir ? », https://www.turkiyeraporu.com/turkiyenin-en-onemli-sorunu-nedir (Page consultée le 30 mars 2021).

[11] Dilara Zengin (2021), « IMF'den Türkiye ekonomisi için 2021'de yüzde 6'lık büyüme beklentisi », Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/imfden-turkiye-ekonomisi-icin-2021de-yuzde-6lik-buyume-beklentisi/2122675 (Page consultée le 30 mars 2021).

[12] Yeni Şafak (2021), « Türkiye Değişim Partisi lideri Sarıgül genel merkezden AK Parti kongresini takip etti », https://www.yenisafak.com/gundem/turkiye-degisim-partisi-lideri-sarigul-genel-merkezden-ak-parti-kongresini-takip-etti-3615195 (Page consultée le 30 mars 2021).

France Tv Kanalında Yayınlanan ‘Erdoğan: Avrupa’ya Meydan Okuyan Sultan’ Programı

Giriş

France 5 kanalında yayınlanan « C dans l’air » adlı haber tartışma programında, 23 Mart 2021 tarihinde, « Erdogan : le sultan qui défie l'Europe » (Erdoğan: Avrupa’ya Meydan Okuyan Sultan) adlı özel bir belgesel yayınlanmıştır.[1] Dokümenter tarzındaki program, son dönemde Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki restleşmeleri ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın siyasalarını analiz etmek amacıyla hazırlanmıştır. Programın Türkiye’ye yönelik yaptırımların görüşüldüğü Avrupa Birliği zirvesinden önce yayınlanması, Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un söylemleriyle gözler önüne serilen Türkiye karşıtı siyasal duruşunu anlamak açısından önemli olmasının yanında, 2 saatlik program, Fransa’da son dönemde Türkiye hakkında yapılan en ciddi yayınlardan biri olarak dikkat çektiği için, bu yazıda, bu programdan bazı bölümler özetlenecektir. Özetle birlikte, yazar, kendi eleştirel düşüncelerini de yeri geldiğinde ifade edecektir. 

Program kaydı

Programın Özeti

Marine Lorand tarafından adeta büyük bütçeli bir dokümenter film havasında hazırlanan ve Caroline Roux’nun sunduğu program, Fransa ve Türkiye Cumhurbaşkanlarının 2 Mart 2021 tarihinde telekonferans yöntemiyle yaptıkları ve olumlu bir havada geçen görüşmeden gerçek görüntülerle başlamaktadır. Daha sonra ise, 2020 yılı içerisinde Erdoğan ile Macron arasında yaşanan sert polemiklere dair örnekler verilmekte ve bu konuda bazı uzman görüşlerinden pasajlar aktarılmaktadır. Yine bu giriş bölümünde, programda Fransa’nın en üst düzey siyasetçilerinin (eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, eski Başbakan Manuel Valls ve hatta mevcut Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gibi) Fransa-Türkiye ilişkileri ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın siyasi tavırları hakkındaki açıklamalarına yer verileceği belirtilmekte ve bu röportajlardan bazı bölümler izleyicilere sunulmaktadır. Satranç tahtası görüntüleri eşliğinde sunulan bu giriş bölümünde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın adeta Avrupa ile satranç oynayan bir Osmanlı Sultanı havasında lanse edildiği gözlemlenmektedir.

Program, bu giriş bölümünün ardından, Türkiye'den Fransa'ya gönderilen imamlar (din görevlileri) konusuyla devam etmektedir. Bu hususta, Fransız uzman Jean-François Colosimo, Türkiye'den gelen Diyanet görevlilerinin Türk İslamı'nı Fransa'da yaydıklarını ve Ankara'nın Fransa üzerinde nüfuz elde etmesini sağladıklarını vurgulamaktadır. Programda görüşleri sorulan Fransa'da görev yapan Türk imam Mevlüt Konak ise, Fransa'yı sevdiklerini, Türkiye ile Fransa arasında ve Fransa'da yaşayan Türk Müslümanlar açısından herhangi bir sorun olmadığını, ancak iki ülke kültürlerinin farklı olduğunu vurgulamaktadır. Konak, Fransızca zor bir dil olduğu için henüz Fransızca'yı öğrenemediğini de bu bağlamda söylemektedir. Bu konu önemlidir; zira kısa süre önce Fransa'daki Türk Diyanet görevlilerine orta düzeyde Fransızca bilme şartı getirilince, buna karşılık olarak Türkiye'de yüksek öğretimi düzenleyen YÖK tarafından Türkiye'deki yabancı uyruklu akademisyenlere orta düzeyde Türkçe bilme şartı uygulaması yürürlüğe sokulmuş; bundan en olumsuz etkilenen yüksek öğretim kurumu da eğitim dili neredeyse tamamen Fransızca olan ve Türkiye ile Fransa arasında özel statüde kurulmuş bir devlet üniversitesi durumundaki Galatasaray Üniversitesi olmuştur. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ise, ülkesindeki yabancı etkisini azaltmak için Fransa'da görev yapan imamların Fransızca öğrenmeleri ve Fransa'nın Cumhuriyet değerleri ile uyumlu hareket etmeleri gerektiğini savunmaktadır. Daha sonra Fransa'da yeni yapılan Türk camileri konusu işlenmektedir. Bu camilerden Strasbourg şehrinde inşa edilmekte olan yapı, Avrupa'nın en büyük camii olarak tasarlanmaktadır. Cami konusuyla birlikte, Fransa İslam Toplumu Milli Görüş Genel Sekreteri Fatih Sarıkır'ın görüşlerine başvurulmakta ve Fransa Cumhurbaşkanı Macron'un İslami grupları belli bazı değerleri/ilkeleri kabul etmeye zorlayan yaklaşımı işlenmektedir. Sarıkır ve temsil ettiği grup, diğer birçok İslami grubun aksine, bu şartı imzalamayı reddetmiştir.

Programda Türkiye'nin Fransa siyasetine nüfuz etmesi bağlamında öne çıkarılan ikinci konu ise (ilk konu genel olarak İslam dini ve İslam motifli siyaset olarak sunulmuştur), internet üzerinden yapılan propaganda faaliyetleri ve sahte haber siteleridir. Belgeselde, Türkiye merkezli resmi internet sitelerinin bile (Anadolu Ajansı-AA kastediliyor) Fransa'yı "İslamofobik" bir ülke olarak lanse ettiği ve hedef haline getirdiği iddia edilmekte ve bu husus eleştirilmektedir. İnternet yayınlarını takip eden bir Fransız uzman olan Guilhem Fouetillou, bu hususta Anadolu Ajansı'nın sürekli Fransa'yı kötüleyen haberler yaptığının altını çizmektedir. Öyle ki, Fransız uzmana göre, Erdoğan ve AK Parti'nin sadık destekçileri internette de örgütlü olarak hareket etmekte (hatta buna Türkiye siyasetinde "AKtroller" adı verilmektedir) ve yanlış veya abartılı haberlerle milliyetçiliği tetikleyerek, sürekli olarak Fransa'yı karalayan haberler ve kampanyalar yapmaktadırlar. Belgeselde, bu saldırıların her zaman sanal kalmayabileceği ve hatta sanal kalmadığı, 28 Ekim 2020 tarihinde Vienne'de aşırı milliyetçi ve kendisini "Türk komandosu" olarak lanse eden bir şahıs ve destekçileri tarafından başlatılan protesto eylemi temelinde vurgulanmaktadır. "Bozkurtlar" (Loups Gris) adlı gruba mensup bu kişiler, her ne kadar bir şiddet eylemi gerçekleştirmeseler de, kullandıkları slogan ve sözlerdeki şiddet vurgusu, belgeselin yapımcılarının eleştirilerine neden olmaktadır. Nitekim bu grup, ilerleyen haftalarda Fransa'da yasaklanmıştır. Fransız gazeteci Guillaume Perrier, Bozkurtların Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ile yakın olduğunu ve MHP'nin de Faşizm ve Nazizm akımlarından esinlenilerek kurulmuş bir parti olduğunu iddia etmektedir. Programda, bu grubun özellikle Fransa'da yaşayan Ermenilere yönelik faaliyetlerinden endişe edildiği vurgulanırken, bu bölümde ne yazık ki biraz fazla yanlı bir anlatım dili göze çarpmaktadır. Zira dünya üzerinde gayet iyi bilinmektedir ki, trajik 1915 Olayları'ndan sonra şiddet ve terörü bir yöntem olarak benimseyen grup daima Ermeni tarafı (örneğin Fransa'nın da terör örgütü kabul ettiği ASALA) olmuştur. Fransa'daki Türk asıllı vatandaşlar veya Türk göçmenler ise, bırakın kendilerini korumayı, 1980'lerin başında Türkiye adına görev yapan diplomat ve siyasetçilerin bile ASALA tarafından katledilmelerine tanık olmuşlar ve Fransa'da adeta korku ve terörle terbiye edilmeye zorlanmışlardır. Ayrıca MHP'nin Nihal Atsız ve Alparslan Türkeş dönemlerinde Faşizm ve Nazizm akımlarından esinlenme iddiası doğru olmakla birlikte, bu partinin 2000'lerden beri Devlet Bahçeli liderliğinde Türkiye'nin AB üyeliğine destek veren ve sokak eylemlerine ne olursa olsun asla karışmayan merkez sağ bir çizgiye geçmeye çalıştığı hususu bilinçli olarak belirtilmemiştir. Dolayısıyla, bu bölümdeki anlatım dili, meselelere evrensel perspektiften bakmaya gayret eden nesnel bir Türk akademisyene göre fazla taraflı bulunabilir. Bu noktada temel sorunu ise, Fransa'nın 1915 Olayları'nı -sanki bir evrensel mahkeme yetkisi varmış gibi- "soykırım" kapsamında değerlendirmesi ve bunu siyasette de -üzerinden bir asırdan fazla süre geçmesine rağmen- halen vurgulaması oluşturmaktadır. Programda, Ermeni Kültür Merkezi duvarlarına sprey boyayla "RTE" (Recep Tayyip Erdoğan'ın kısaltması) ve "Bozkurtlar" yazılması da şiddet eylemi gibi yansıtılmaktadır. Daha sonra Le Figaro gazetesi İstanbul muhabiri Delphine Minoui'nin Türkiye iç siyasetine dair değerlendirmelerine yer verilmekte ve Erdoğan'ın gücünü koruyabilmek adına son yıllarda aşırı milliyetçi MHP ile adeta bir koalisyon oluşturduğunun altı çizilmektedir. Guillaume Perrier ise, Erdoğan ile MHP'nin 2015'ten beri birlikte hareket ettiklerini ve bu nedenle Fransa'da aşırı milliyetçi gruplar (Bozkurtlar) bir eylem yaparsa, bunun Türk Devleti tarafından organize edildiğini düşündüğünü söylemektedir. Dokümenter yapımda, Erdoğan'ın son yıllarda aşırı milliyetçi grupların ve MHP'nin sembolü olan "Bozkurt" işaretini yapmaya başladığına da dikkat çekilmektedir. Bu bölümde, ayrıca, Fransa'da yaşayan Ermeni asıllı yurttaşların görüşlerine de başvurulmakta ve onların Türklerin artan milliyetçiliklerinden ürktüklerine dikkat çekilmektedir.

Programın ilerleyen dakikalarında, Fransa eski Başbakanı Manuel Valls'ın, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı Müslüman Kardeşler (İhvan) hareketinin temsilcisi ve Fransa karşıtı bir İslamcı olarak lanse eden görüşleri kendisine sorulmaktadır. Valls, Erdoğan'ın Fransa'yı (Fransa'daki katı laiklik uygulamalarını kastediyor) hedef haline getirerek bir yandan Türkiye'de milliyetçi kesimleri coşkulandırdığını ve bu sayede içeride popülaritesini koruduğunu, diğer yandan da Fransa'daki Türk ve Müslüman asıllıları Fransız ulusundan ayrıştırarak, onlar üzerinden Fransa siyasetinde nüfuz elde etmeye çalıştığını düşünmektedir. Bu görüşler, elbette mantıklı ve tutarlıdır. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından bakınca, bunların hiçbiri uluslararası hukuk ve hatta Fransa hukuku açısından suç kapsamında değildir. Elbette, her ihtiraslı siyasetçi, diğer ülke siyasetleri üzerinde de etki sahibi olmak ister ve bu yönde politikalar geliştirir. Üstelik Fransa gibi AB üyesi bir ülkede, egemenlik devri ve paylaşımı gibi konularda 20. yüzyıl mantığına uygun şekilde hareket edilmeye devam edilmesi biraz garip kaçmaktadır. Müslüman gruplara zorla Fransız Cumhuriyet değerlerini benimsediklerine dair bir belge imzalattırılması da, bence abartılı bir uygulamadır. Elbette Müslüman gruplar da Fransız Cumhuriyet değerlerini benimsemelidirler. Bu değerlerde bir sorun yoktur ve laiklik İslam dini ve Müslümanlar için en uygun, modern ve güzel uygulamalıdır. Ancak devletin, inanç gibi özel alanın konusu olması gereken bir olguya Fransa'da çok müdahil olması, elbette bu konuda samimiyetle dindar olan grupların tepkisini çekmektedir. Nitekim dünyada başka hiçbir ülkede (belki Çin'deki uygulamalar buna benzer bir örnek olarak gösterilebilir), Fransa'daki gibi zorla bir inanç sınırlaması imzalama şartı yoktur. Üstelik bu belgelerin bir anlamı da yoktur; zira inançlar kağıtla ve hatta hukuk maddeleriyle oluşmaz, sınırlanamaz veya değiştirilemezler. İnanç, insan zihni ve kalbinde yeşeren ve gelişen bir husustur. İslam dininin yüzlerce yıldır giderek yayıldığı da düşünülürse, Fransa'nın İslam karşıtı bir pozisyon alması bence rasyonel bir tavır değildir. Valls de, bu hususta, kelimeler ve nüfuz mücadelesi şeklinde Erdoğan ile Macron arasında başlayan savaşın, zamanla daha tehlikeli bir hâl alabileceğini belirtmekte ve Erdoğan'ı adeta daha sorumlu davranmaya davet etmektedir. Bu konuda elbette Fransa eski Başbakanı haklıdır; zira Türkiye ile Fransa gibi iki tarihsel müttefin ilişkileri son dönemde gereksiz şekilde polemik konusu yapılmaktadır. Ancak bu hususta her iki tarafın da bu konuyu gereksiz yere uzattıkları ve Macron'un da "Avrupa'nın kötü adamı" haline gelen Erdoğan'ı son aylarda iç siyaset konusu haline getirmeye başladığı söylenebilir. Ayrıca IŞİD'e en yoğun katılım olan ülkelerden birinin Fransa olduğu düşünülürse -ki o dönemde Erdoğan'ın Fransa ile ilişkileri iyi seviyedeydi ve herhangi bir polemik yoktu-, bence meselenin Türkiye Cumhurbaşkanı'nın provokatif açıklamalarıyla alakasının olmadığı ve sorunun Fransa'nın laiklik uygulamaları, ekonomik eşitsizliklerin giderek arttığı bozuk sosyoekonomik düzeni ve eğitim sisteminde aranması gerektiği ortadadır.

Programın sonraki kısmında, Siyasal İslamcı bir siyasetçi olarak lanse edilen Recep Tayyip Erdoğan'ın geçtiğimiz yıl 1934'ten beri müze statüsünde olan Ayasofya'yı yeniden camii yaparak ibadete açması konusu gündeme getirilmektedir. Erdoğan'ın bu konuyu 1453 tarihli İstanbul'un fethinin yeniden yaşanması gibi lanse ettiği belirtilerek, eski bir Bizans bazilikası olan Ayasofya'nın bu dönemde camiye çevrilmesinin uluslararası kamuoyuna yönelik olumsuz bir mesaj olduğu vurgulanmaktadır. Bu hususta elbette eleştiriler yapılabilir; zira Ayasofya Hıristiyanlar için de sembol bir yapıdır ve bu tarihi ve abidevi ibadethaneyi Hıristiyanların da kullanabilmesi, inanç özgürlükleri adına kuşkusuz daha demokratik ve özgürlükçü bir uygulama olacaktır. Ancak bu konuyu abartmak da gereksizdir; zira Ayasofya'yı halen herkes gezebilmektedir ve herhangi bir kısıtlama yoktur. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından 1934'e kadar olan süreçte de Ayasofya'nın cami statüsünde olduğu ve bunun Atatürk devrinde yaşandığı da gözlerden kaçırılmamalıdır. Ayrıca radikal bazı imam ve destekçileri nedeniyle, son yıllarda Fransa'da ve Avrupa'da başka bazı ülkelerde de güvenlik gerekçeleriyle bazı camiler kapatılabilmiştir. Dolayısıyla, bu gibi hususlar devletlerin iç düzenlemeleriyle alakalıdır ve bunlardan büyük anlamlar çıkarmamak daha doğru olur. Erdoğan gibi iktidarını zorlukla devam ettiren bir lider için de, Ayasofya hamlesi, kuşkusuz daha çok bir iç politika malzemesidir. Ayasofya'nın açılış töreninde dindar ve coşkulu vatandaşların bazı sloganlarının Türkiye ortalamasını yansıtır şeklinde lanse edilmesi de bence belgeselcilik tekniği adına hatalıdır. Zira bu tarz coşkulu ortamlarda (Hıristiyanlar için vaftiz törenleri örneği verilebilir), elbette bireylerin daha abartılı hareket etmeleri doğaldır.

İlerleyen dakikalarda, Erdoğan'ın siyasal çizgisine uygun şekilde son yıllarda Türkiye'de yayınlanan televizyon dizileri ve filmlerinde de Türkiye'nin Osmanlı geçmişi ve geçmişteki askeri zaferlerinin resmedildiği ve daha militarist ve yayılmacı siyasi fikirlerin halka empoze edildiği görüşü vurgulanmaktadır. Nitekim Fransız gazeteci Ariane Bonzon da, bu tarz yapımlarla Osmanlı nostaljisinin yayıldığını ve özellikle Arap toplumları üzerinde Türk etkisinin güçlendirilmeye çalışıldığını iddia etmektedir. Hatta bu bağlamda tipik bir Türk ailesinin bu tarz dizilere verdiği tepkiler de işlenmektedir. Bu konu da elbette haklı ve yerindedir; son yıllarda Türk sineması ve dizi sektöründe aşırı milliyetçi-İslamcı akımların ağır basmaya başladığı bir vakadır. Ancak bunların kültürel ürünler olduğu ve gerçek hayatı birebir yansıtması gerekmediği unutulmamalıdır. Ayrıca Türkiye'de çeşitli platformlarda son derece farklı temaları ve görüşleri işleyen alternatif kültürel ürünler de sunulmaya devam etmekte ve hatta gençler arasında daha büyük beğeni toplamaktadır. Sinema ve dizi sektöründeki hareketlilik de düşünülürse, bunu bir akım olarak düşünmek ve geçici olacağını varsaymak daha doğru olur. Nitekim bir süre öncesine kadar da sadece aşk temalı diziler Türk tv kanallarında gösterilmekteydi. Dolayısıyla, benim görüşüme göre, Türk izleyicilerin bu tarz yapımlardan sıkılmaları da fazla uzun sürmeyecek ve yeni tarzda diziler ve filmler çekilmeye başlanacaktır. Bu kısımda, gazeteci Delphine Minoui'nin Erdoğan Türkiye'sinin Atatürk Türkiye'sine kıyasla daha muhafazakâr, daha İslami ve sıradan insanların seçkin (elit) insanlara üstünlük sağladığı alternatif bir ülkeyi yansıttığı görüşü de verilmektedir ki, bu görüş de son derece doğru bir tespittir. Fransız gazeteci Jean-Dominique Merchet de, bu bağlamda, Atatürk Devrimi ile Türkiye'nin adeta medeniyet değiştirdiğini ve Arap alfabesinden Latin alfabesine geçilmesinin devrimin ne denli derin ve kapsamlı olduğu konusunda bir örnek olduğunu vurgulamaktadır. Minoui ise, yakın zamana kadar Türkiye'de başörtüsü (türban) yasağı uygulandığını belirterek, bunun yarattığı travmanın da Erdoğan'ın ve onu destekleyen -adeta- "Siyah Türkler"in siyasi başarısında etkili olduğu görüşünü savunmaktadır.,

Programın sonraki kısmında, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yetiştiği İstanbul'un Kasımpaşa semtinin sosyal dokusu ve Recep Tayyip Erdoğan'ın hayat hikâyesi incelenerek, Erdoğan Türkiye'sinin kodları analiz edilmektedir. Daha çok Karadeniz bölgesinden göçen dar ve orta gelirli kişilerin ve işçilerin oturduğu Kasımpaşa'daki sosyal ortamda çok otoriter bir babanın çocuğu olarak dünyaya gelen Erdoğan'ın İmam Hatip Lisesi'nde yetiştiği vurgulanarak, Erdoğan'ın daha sonra futbolcu olmaya çalıştığı anlatılmaktadır. İslamcı Milli Görüş geleneğinden siyasete giren Erdoğan'ın 1994'te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmeyi başardığı hatırlatılarak, Erdoğan'ın 6 Aralık 1997'de okuduğu milliyetçi bir şiir nedeniyle kısa bir süre hapse atılmasının siyaseten yükselişine zemin hazırladığı vurgulanmaktadır. Erdoğan'ın hapisten çıkınca değiştiğini iddia ederek AK Parti'yi kurduğu belirtilerek, bu daha ılımlı İslamcı çizgi ve söylem sayesinde çok başarılı (seçim kazanma anlamında) bir politik kariyerin başladığı ve halen devam ettiği anımsatılmaktadır. 15 Temmuz 2016 darbe girişiminde Erdoğan'ın büyük bir badire atlattığı hatırlatılarak, darbe girişimi sonrasında Erdoğan'ın sistem üzerinde neredeyse tek başına kontrol sağladığı belirtilmektedir. Gazeteci François Clemenceau'nun da belirttiği üzere, darbe sürecinde NATO'lu müttefiklerinin kendisine destek olmadığını ve "bekle-gör" stratejisi uyguladıklarını fark eden Erdoğan, bu nedenle bu tarihten itibaren giderek daha fazla ölçüde Rusya ve Rus lider Vladimir Putin'le yakın ilişkiler içerisine girmek durumunda kalmıştır. Nitekim Jean-François Colosimo da, Erdoğan'ın bu olaydan sonra zaten var olan Batı karşıtı eğilim ve hislerinin yeniden yükselişe geçtiğini düşünmektedir. Ortadoğu uzmanı Agnès Levallois ise, Erdoğan'ın darbe girişimini fırsat bilerek içeride büyük bir temizlik başlattığını belirtmekte ve "içerideki düşmanlar" retoriğini siyasette ustalıkla kullandığını vurgulamaktadır. Bu konuda da Fransız yapımcıların biraz duygusuz ve sivil demokrasiye yeterince sahip çıkmayan bir duruşları olduğu eleştirisi yapılabilir. Nitekim Fransa Cumhurbaşkanı'na karşı bir suikast ve darbe girişimi yapılsa, Fransız Devleti'nin tavrı bundan farklı mı olurdu diye insan düşünmeden edemiyor. Ancak Fransız uzmanların haklı olduğu bir konu, Erdoğan rejiminin darbe girişimini kullanarak birçok farklı görüşten muhalifi de bu süreçte devletten tasfiye etmesidir. Bu hususta, liberal görüşlü olmasına karşın bu süreçte 24 ay hapiste kalan tanınmış akademisyen Prof. Dr. Mehmet Altan'a da görüşleri sorulmakta ve Altan, Erdoğan Türkiye'sinde yaşama sevinçlerinin ve ışıklarının azaldığını vurgulamaktadır. Nitekim Altan'ın kardeşi olan ünlü romancı ve sol görüşlü Ahmet Altan da bu süreçte sadece muhalif görüşleri nedeniyle halen hapistedir ve ağır bir cezaya maruz kalmaktadır.

Fakat belgeselin sonraki kısmında, Erdoğan'ın darbe girişimi sonrasında uyguladığı baskı politikalarının geri teptiği vurgulanmakta ve İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyükşehir belediyelerinin anamuhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tarafından yakın zamanda kazanıldığı hatırlatılarak, özellikle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun siyasi çıkışına dikkat çekilmektedir. Ayrıca Türkiye'nin 2016 yılından beri ekonomik olarak da kötü gittiği tespit edilerek, halkın alım gücünün sürekli olarak düştüğü gösterilmektedir. Gazeteci Guillaume Perrier ve Jean-François Colosimo da, Erdoğan'ın geçmişte ekonomideki başarısı sayesinde çok oy aldığını, ancak son yıllarda ekonomideki olumsuz tablo nedeniyle oy kaybetmeye başladığına işaret eden açıklamalar yapmaktadırlar. Yapımda Türkiye'de genç işsizliğinin yüzde 30 seviyelerinde olduğu kaydedilirken, birçok eğitimli kişinin bu nedenle Türkiye'den başka ülkelere göçmeye başladıkları belirtilmektedir.

Daha sonra, Erdoğan'ın siyasalarını daha iyi anlamak adına, rejim destekçisi gazeteci Hilal Kaplan'la yapılan mülakata geçilmektedir. Kaplan, Erdoğan'ın Türkiye siyasetinde güç kaybettiği görüşüne katılmamakta ve Türkiye'nin İstanbul ve Ankara'dan ibaret olmadığını ve seçim sonuçlarına göre AK Parti ile MHP'nin oy toplamının yüzde 50'yi aştığını vurgulamaktadır. Kaplan, 2023'te düzenlenmesi planlanan Cumhurbaşkanlığı seçimini de Erdoğan ve blokunun (Cumhur İttifakı) kazanacağını iddia etmektedir. Sunucu Caroline Roux'nun Erdoğan'ın son yıllarda giderek sertleştiği ve otoriterleştiği yönündeki soruya ise, Kaplan, Avrupa basınının Erdoğan'ı bir takıntı haline getirdiği ve Erdoğan'ın tepkilerinin konteksinden (bağlamından) çıkarılarak sunulduğu iddiasıyla yanıt vermektedir. Hilal Kaplan, bu bağlamda Ayasofya'nın camiye çevrilmesinin de Türkiye'nin egemen bir devlet olarak yapabileceği bir iç politika tercihi olduğunu vurgulamaktadır. Kaplan, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Fransız mevkidaşı Macron'u İslamofobi ile suçlayan sözlerine de destek çıkmakta ve Macron'un bazı söylem ve politikalarının Türkiye'de böyle algılandığını ifade etmektedir. Fransa'daki bazı laiklik uygulamalarının Müslümanları rahatsız ettiğini söyleyen genç gazeteci, Türkiye'nin laiklik konusunda Fransa'yı model alan bir ülke olduğunu, ama iki ülkenin farklı din ve medeniyet ailelerinden gelmeleri nedeniyle uygulamaların birebir örtüştürülemediğini söylemektedir. Kaplan, başörtüsü yasağı gibi uygulamalarla Müslüman kadınların eğitim alma ve iş yaşamında başarılı olma haklarının da ellerinden alındığını ve Fransa'da Müslümanlara "potansiyel terörist" gözüyle bakıldığını düşünmektedir.

Programın sonraki kısmında, Kıbrıs'taki "Kapalı Maraş" konusunda yaşanan güncel gelişmeler işlenmektedir. Yine Kıbrıs Sorunu'nda tarihsiz bir anlatım dili tercih edilerek, Türkiye'yi garantör devlet olarak ve yasal şekilde adaya 1974'te müdahaleye zorlayan koşullar (Kıbrıs'ta yaşanan faşist darbe, EOKA katliamları vs.) belgeselde fazla işlenmemekte ve Kıbrıslı Rum bir vatandaşın sübjektif görüşleri yansıtılmaktadır. Türkiye'nin KKTC'deki varlığı ise yapımda "işgal" olarak lanse edilmektedir. Oysa tüm dünya bilmektedir ki, 2004 Annan Planı'nda Kıbrıs'ta barış ve birleşmeyi Kıbrıslı Rumlar engellemişler, Türkiye ve Kıbrıslı Türkler ise barışa "evet" demişlerdir. Bu bölümde, Erdoğan'ın KKTC'nin yeni Cumhurbaşkanı Ersin Tatar'la birlikte Kıbrıs'ta Kapalı Maraş bölgesini yeniden turizme açma girişimleri de milliyetçi bir yayılma girişimi olarak belirtilmektedir. Bu girişimlerin hukuka uygunluğu elbette tartışmalıdır; ancak piyasa ekonomisi ve girişimciliğe destek, aslında AB ve Fransa'nın da sahiplendiği değerlerdir. Öyle ki, Kıbrıs Türk idaresi, Kıbrıslı Rum mal sahipleriyle görüşerek, onlara otel ve mülklerini yeniden sahiplenme ve işletme fırsatı sunmakta ve aslında adada barış yolunda pozitif atmosfer yaratabilecek önemli bir proje ortaya koymaktadır. Ancak belgeselde bu plan hiç işlenmemiş ve Türkiye'nin bu bölgedeki (Kapalı Maraş) otel ve mülkleri ele geçirmeye çalıştığı gibi bir algı yaratılmıştır. Ayrıca Türkiye'nin Kıbrıs ve Doğu Akdeniz politikası da bölgedeki hidrokarbon kaynaklarının zenginliğine bağlanmıştır. Oysa Türkiye'nin hidrokarbon kaynaklarında Kıbrıslı Türklerin de haklarının olduğu yönündeki tavrı, Kıbrıslı Rumların uzlaşmaz tavırlarını aşabilmek ve adada çözüm ortamını yeniden tesis edebilmek için yapılmış taktiksel bir söylemdir. Türkiye ve Kıbrıslı Türkler, Annan Planı da yakın tarihte Rumlarca reddedildiği için, artık adada iki devletli çözüm parametrelerini görüşmek ve bunun sonrasında Kıbrıslı Rumlara doğalgaz kaynaklarını güven içerisinde satabilecekleri bir ortam yaratmak istemektedirler. Ancak Fransa'nın Doğu Akdeniz'de Rumlar ve Yunanistan'a yakın duruşu, Türkiye-Fransa ilişkilerini de son dönemde germektedir. Bu hususta, Türkiye'nin burnunun dibindeki Yunan adası Meis'in durumu da yapımda anlatılmaktadır. Türkiye'de milliyetçi çevrelerin geliştirdiği "Mavi Vatan" konsepti de bu bağlamda belgeselde kısaca değinilen bir konudur. Bu konunun Fransa ile Türkiye arasında askeri boyutları da olan bir siyasi krize dönüşmesi ise, kuşkusuz iki ülke için de istenmeyen bir durum olmuştur. Nitekim Erdoğan'ın savaş gemilerini ve Oruç Reis gibi bölgede araştırma yapan sismik araştırma gemilerini geri çekmesi de, Türkiye'nin bu konuda ortamı germek değil, çözüm için bir formül yaratmak istediğinin göstergesidir.

Kıbrıs konusundan sonra Türkiye-AB ilişkileri konusuna geçilmekte ve Erdoğan ile AB'nin aslında 2000'lerin başında çok iyi bir başlangıç yaptıkları anımsatılmaktadır. Öyle ki, İslamcı Erdoğan, 2004'te ülkesinin AB ile tam üyelik müzakerelerini başlatan lider olarak tarihe geçmiş ve 2005'te üyelik müzakereleri başlamıştır. Ariane Bonzon, Erdoğan'ın ABD'deki 11 Eylül (9/11) saldırıları sonrasında Müslümanlarla Batı dünyasının diyalog kurmasının gerekli olduğunun görüldüğü bir ortamda Batı yanlısı ve reformist İslamcı kimliğiyle bu dönemde çok başarılı olduğunu vurgulamaktadır. Ancak bu dönemde Nicolas Sarkozy gibi çıkışta olan Fransız sağ siyasetçilerin Türkiye'nin üyeliğine sıcak bakmadıkları ve göreve başladıktan sonra da Türkiye'nin tam üyeliğine engel çıkardıkları hatırlatılmaktadır. Erdoğan'ın bu nedenle ilerleyen yıllarda tıkanan AB üyeliğini zorlamak yerine giderek daha milliyetçi politikalara yöneldiği tespit edilerek, Suriye içsavaşı ve buna bağlı olarak yaşanan mülteci krizinin de Erdoğan'ın siyasetine yön veren çok önemli jeopolitik gelişmeler olduğu vurgulanmaktadır. Erdoğan'ın Suriyeli göçmenler konusunu AB ile bir müzakere ve anlaşma konusu haline getirdiği belirtilerek, Yunanistan sınır kapısının açılması hadisesinin yaşandığını anımsatılmaktadır. Ancak bu konuda da tarafsız bir anlatım dili benimsenmeyerek, Yunan polisinin birkaç bin mülteciye yönelik aşırı sert tavrı görmezden gelinmekte ve 4 milyon mülteciye ev sahipliği yapan ve AB'nin yardım sözlerini halen tam olarak yerine getirmemesine rağmen mültecilere vatandaşlık, iş ve aş sağlayan Türkiye'nin insani politikaları yapımda hiç anlatılmamaktadır.

Programın sonraki bölümünde, eski Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ile yapılan özel röportaja yer verilmektedir. Son dönemde yolsuzluk soruşturması nedeniyle bir yıl ev hapsi cezası alan Sarkozy, bu röportajında, kendisinin Türkiye'nin AB üyeliğine karşıt tavrının Erdoğan antipatisiyle alakalı olmadığını; Türkiye'nin geçmişte de hiçbir zaman tam anlamıyla Avrupalı bir devlet olmadığını ve bugün de Avrupalı bir devlet sayılamayacağını belirtmektedir. Sarkozy, Türkiye'nin tarihsel, coğrafi ve kültürel açılardan Avrupalı olmadığını ve Avrupa sınırlarının Suriye sınırına kadar uzanması fikrinin saçma olduğunu bu röportajda dile getirmektedir. 80 küsur milyon Türk'ün Avrupa vatandaşı olması ve Avrupa kurumlarında Türkiye'nin Fransa'dan daha fazla oy hakkı elde etmesinin Türkiye'nin AB üyeliğinin ne kadar saçma bir fikir olduğunun somut ispatı olduğunu düşünen Sarkozy, buna rağmen Türkiye ile iyi ilişkiler kurulması ve Ankara'ya kapının gösterilmemesi gerektiğini sözlerine eklemektedir. Türkiye'ye kendi döneminde iki yüzlü yaklaşıldığını ve gerçeklerin söylenmediğini belirten Sarkozy, kendisinin Türk dostu olarak Türkiye'ye karşı dürüst davranmaya çalıştığını bile iddia etmektedir. Sarkozy, Erdoğan'ın bu çizgiye gelmesinde AB'nin hatalı politikalarının etkili olduğunu da belirtmektedir. Türkiye'de hiç sevilmeyen bir isim olan Fransa eski Cumhurbaşkanı, bu röportajında Türkiye'nin AB üyeliğine neden karşı olduğunu daha iyi ifade etmiştir. Ancak yine de, Sarkozy'nin temel hatası, Akdeniz İçin Birlik veya benzeri bir alternatif proje oluşmadan ve hayata geçirilmeden Türkiye'yi istemeyen adam olarak öne çıkması olmuştur. Oysa üyeliği tıkamak yerine alternatif projeler ilerletilebilseydi, bugün Türkiye-AB ilişkileri çok daha iyi bir zeminde gelişebilirdi. Ayrıca Türkiye'nin tamamen değilse de kısmen Avrupalı olduğunu ve Avrupa tarihinin Türkler olmadan asla yazılamayacağını da bu noktada hatırlatmak gerekir. Sadece İstanbul'un varlığı bile, Türkiye'nin yarısının Avrupalı ve Batılı, diğer yarısının ise Doğulu olduğunun somut bir ispatıdır. Sarkozy, ayrıca, bu röportajda Erdoğan'ın bir İslamcıdan çok pragmatik bir politikacı olduğunu da vurgulamaktadır ki, bence de bu, önemli bir tespittir.

Sonraki kısımda, Erdoğan'ın 2018 başında Fransa'ya yaptığı devlet ziyareti konu edilmektedir. Bu ilk görüşmede Macron ile Erdoğan arasında büyük bir sorun yaşanmadığı, ancak ilerleyen günlerde Türkiye'nin Suriye'ye Fransa'ya danışmadan askeri operasyonlar başlattığı ve bu nedenle ilişkilerin bozulduğu anlatılmaktadır. Erdoğan'ın bu dönemden itibaren milliyetçilerin desteğiyle Suriyeli Kürt gruplara (YPG-PYD) yönelik operasyonlar yaptığını kaydeden belgesel, Afrin'den gerçek görüntülere de yer vermektedir. Suriyeli muhaliflerin Erdoğan'a destek verdiğini de tespit eden yapım, Türkiye'nin girdiği bölgelerde çok daha iyi yaşam koşullarının oluştuğunu da göstermektedir. Türkiye'nin askeri hareketlilik politikası uyguladığı bir diğer alan ise Libya olarak öne çıkarılmaktadır. Bu hususta "Courbet Olayı" da işlenirken, bu anlaşmazlığın NATO içerisinde de sorunlara yol açtığını belirtilmektedir. Bu konuda Türkiye'nin önceki Paris Büyükelçisi İsmail Hakkı Musa'nın görüşlerine de yer verilmektedir (yeni Büyükelçi Macron'un sınıf arkadaşı Ali Onaner olmuştur). Erdoğan'ın S-400 hava savunma sistemi almak ve Rusya ile yakın ilişkiler gibi hamleleriyle de ABD ve NATO'yu zora soktuğu görüşü belgeselin bu bölümünde işlenirken -ki Fransa gibi kurulduğu günden beri NATO'da en kafasına göre takılan ve Gaullist dış politika anlayışı halen bile güçlü olan bir ülkenin bu konuda Türkiye'yi eleştirmesi bence yersizdir-, daha sonra Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'la yapılan röportaja geçilmektedir.

Emmanuel Macron, bu özel röportajda, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Dağlık Karabağ, Suriye, Libya, mülteciler, Doğu Akdeniz vs. gibi konulardaki hamlelerine karşı olduğunu belirttikten sonra, bundan sonra ne yapılabilir sorusuna cevap vermektedir. Fransa'nın Türkiye'nin hukuka uygun bulmadığı hamleleri karşısında çok net ve hem söz, hem de eylemler içeren hamlelerle cevap verdiğini belirten Macron, Türkiye'nin bir NATO müttefiki olduğunu, ancak Suriye'de IŞİD'le savaşan bazı gruplara müdahale ettiğini söyleyerek, bu konuyu her ortamda eleştirdiğini söylemektedir. Macron, günümüzde en önemli sorunun Libya kaynaklı olduğunu da söyleyerek, Türkiye'nin Berlin Konferansı kararlarına uygun hareket etmediği görüşünü yinelemektedir (daha önce de birçok kez bunu basın mensupları karşısında ifade etmiştir). Türkiye'ye karşı çok sert davranmanın Türkiye'yi Avrupa'dan daha da uzaklaştırabileceğini de belirten Macron, kendisinin bu konuda duyarlı olduğunu ve Avrupa'nın huzurlu olması için Rusya ve Türkiye gibi iki büyük bölgesel güçle ilişkilerini belli bir zemine ve istikrara oturtması gerektiğini söylemektedir. Bu nedenle, mevcut Fransa Cumhurbaşkanı, Türkiye ile diyaloğun devam etmesi ve Türkiye'nin Avrupa'ya sırtını dönmemesi gerektiğini belirtmektedir. Aksi halde Türkiye'nin radikal İslam veya Batı yerine farklı jeopolitik tercihlere yönelebileceği ve bunun Avrupa için daha tehlikeli olacağını kaydeden Macron, Türkiye'nin güvenlik konularında (Avrupa güvenliği, göçmenler meselesi vs.) halen AB ve Fransa için bir partner (ortak) olduğunu, ancak Ankara'nın Paris veya Brüksel'e yönelik şantaj politikalarına boyun eğmeyeceklerini vurgulamaktadır. Bu nedenle, Türkiye ile çalışmaya devam edeceklerini belirten Macron, Erdoğan'ın İslamofobi suçlamalarına ise "siyasi rant" çabası argümanıyla cevap vermektedir. Kendisine ve Fransa'ya karşı son dönemde Türkiye tarafından bir yalan kampanyası başlatıldığını da sözlerine ekleyen Macron, kendisinin asla Hz. Muhammed karikatürlerine destek vermediğini ve hedef haline getirilmesinin yanlış olduğunu vergilemektedir. Basının özgür olmadığı ülkelerda habercilik değil, propaganda yapıldığını belirten Macron, sonraki Cumhurbaşkanlığı seçimlerine Türkiye'nin kendisi aleyhine müdahale edeceği yönündeki görüşünü de ilk kez bu belgeselde ifade etmektedir. Macron, modern Türkiye'nin kurucusu Atatürk'ü de överek, Türkiye'nin laik modelinin öneminin altını çizmekte ve Türkiye ile yakın ilişkilerinin devam edeceğini söylemektedir. Belgesel, Macron'un röportajı ardından programa katkı yapan gazeteci ve yazarların röportajlarından bölümlerle devam ederken, daha sonra da tartışma bölümüne geçilmektedir. 

Programın Analizi

Öncelikle, bu programın son yıllarda Türkiye hakkında tüm dünyada yapılmış en kapsamlı araştırma programı ve belgesellerden biri olduğu belirtilmelidir. Öyle ki, belgesel kapsamında bir eski Cumhurbaşkanı (Sarkozy), bir eski Başbakan (Valls) ve mevcut Fransa Cumhrubaşkanı Emmanuel Macron'la özel röportajlar gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, yapım ekibini kutlamak gerekir. Fakat belgeselde bazı konular daha çok Fransa perspektifinden anlatılmıştır. Bu durum, özellikle Kıbrıs Sorunu'nun geçmişi ve ASALA terörü gibi hadiselerin hiç işlenmemesiyle de açığa çıkmaktadır. Bu noktada, ne yazık ki, belgesel Fransız halkı ve Avrupa kamuoyu için hazırlandığı için, daha güvenli ve iç siyasete uygun bir dil tercih edilmiştir. Örneğin, Kıbrıslı Türklerden bir kişiye programda söz hakkı dahi verilmemiştir. Yine de, belgeselin oldukça kapsamlı ve aydınlatıcı olduğu vurgulanabilir. Özellikle Sarkozy ve Macron'un röportajlarında çok önemli bilgiler yer almaktadır ve bunlar henüz Türkiye ve dünya basınında işlenmemiştir. 

Sonuç olarak, bence yeni dönemde Türkiye ile Fransa'nın birbirlerinin pozisyonlarını daha iyi anlamaya ihtiyaçları bulunmaktadır. Elbette, her ülke ve lider gibi, Türkiye'nin ve Sayın Erdoğan'ın da hataları olabilir. Zaten Türk tarafı, Fransa ile karşı karşıya gelmemek için özen gösterdiğini her fırsatta Paris'e göstermektedir ki, Erdoğan'ın Macron'la atışmalarını da daha çok iç kamuoylarına yönelik popülist hamleler olarak okumak gerekir. Bu nedenle, Fransa'nın Suriye, Libya, Karabağ ve Doğu Akdeniz gibi konularda Türkiye'nin pozisyonuna daha anlayışla yaklaşması ve güçlü diplomatik geleneğini tarafsız arabuluculuk için kullanması halinde, ikili ilişkilerin yeniden düzelmesi için yeni dönemde uygun bir konjonktür bile oluşabilir. Zira ne Erdoğan sanıldığı gibi bir Osmanlı Sultanı'dır, ne de hayali Şeriat'a dayalı bir Türk İmparatorluğu kurmaktır. Sarkozy'nin de anladığı gibi, Erdoğan, iktidarını korumak isteyen milliyetçi-muhafazakâr klasik bir sağ siyasetçidir. Ancak Fransızların anlamadığı husus, Erdoğan'ın dininin İslam olması ve kültürel-dini farklılıkların siyasette de farklılıklar yaratmasıdır... Fakat kuşkusuz, Türkiye demokrasisindeki ve ekonomisindeki geriye gidiş, Türk halkı adına olumsuz gelişmelerdir ve artık hükümetin 15 Temmuz travmasından kurtularak, yeniden reform gündemini benimsemesi şarttır.

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

 

[1] Bakınız; https://www.france.tv/france-5/c-dans-l-air/2325449-erdogan-le-sultan-qui-defie-l-europe.html.

2021 İsrail Genel Seçimi: Netanyahu’nun İktidarı Sürecek Gibi...

Son yıllarda adeta “seçimler ülkesi” haline gelen İsrail’de, son iki yıl içerisindeki dördüncü genel seçim 23 Mart 2021 tarihinde yapıldı. Seçim sonuçları Netanyahu ve Likud’un gücünü koruduğunu gösterirken, buna karşın Netanyahu'nun klasik ortakları ile yine bir sağ-aşırı sağ koalisyonu kurmasının bu defa kesin olmadığı ve dışarıdan desteğe ihtiyaç duyabileceği ortaya çıktı. Seçime katılım oranı ise yüzde 67,2 olarak tespit edildi.[1] Bu, bir önceki genel seçimdeki yüzde 71,5’a kıyasla yüzde 4,3’lük bir düşüşe işaret ediyor. Bu yazıda, 2021 İsrail genel seçimini değerlendireceğim.

Kesinleşen seçim sonuçlarına göre[2], yıllardır iktidarını koruyan Benyamin Netanyahu liderliğindeki merkez sağ çizgideki Likud partisi, yine seçimden birinci parti olarak çıkmayı başardı. “Bibi” liderliğindeki Likud, İsrail Meclisi Knesset’de 30 milletvekilliği elde etmeyi başardı. Merkez-liberal çizgide siyaset yapan ve televizyon sunucusu Yair Lapid’in lideri olduğu Yesh Atid partisi, 17 milletvekilliği elde ederek, seçimin bir diğer kazananı ve en çok oy alan ikinci partisi oldu. Likud ve Netanyahu’nun daimi koalisyon ortaklarından olan aşırı sağ/dindar çizgideki Şas (Shas) partisi 9 ve bir diğer geleneksel Likud müttefiki olan aşırı sağcı Birleşik Tora Yahudiliği (UTJ) partisi 7 koltuk kazanmayı başardılar. Aşırı sağcı genç lider Naftali Bennett’in lideri olduğu ve Likud ile koalisyona sıcak bakması beklenen Yamina 7 milletvekilliği elde ederken, Bezalel Smotrich liderliğindeki bir diğer aşırı sağ çizgideki ve Netanyahu ve Likud ile koalisyona sıcak bakması neredeyse garanti bir parti olan Dini Siyonizm Partisi (Tkuma) ise, bu seçimde önemli bir çıkış yaparak, 6 sandalye elde etmeyi başardı. Böylelikle, Netanyahu ve Likud’un kemik sağ bloku Likud (30) + Şas (9) + Birleşik Tora Yahudiliği (7) 46 sandalyeyi garanti ederken, ikna edilmesi mümkün ve hatta gayet olası gözüken Yamina (7) ve Dini Siyonizm Partisi (6) oylarıyla birlikte toplamda 59 civarında meclis koltuğuna ulaşmayı başaracak gibi gözüküyor. Bu da, Netanyahu’nun bu bloku oluşturmayı başarması ve dışarıdan 2 milletvekilinin desteğini sağlaması durumunda, yine bir büyük sağ koalisyonu kurabileceğini ve bir kez daha iktidarda kalabileceğini gösteriyor. Ancak bu konuda Likud ile koalisyona henüz desteğini açıklamayan Naftali Bennett ve partisi Yamina ile homoseksüellik karşıtı sert fikirleri olan Dini Siyonizm Partisi'nin (Tkuma) desteğinin garanti edilmesi, dahası dışarıdan 2 milletvekilinin transfer ya da koalisyon destek vermeye ikna edilmesi gerekiyor. Gerçekçi düşünecek olursak, senelerdir iktidarda olan Netanyahu ve Likud için, 2 milletvekilinin ikna edilmesi çok da zor bir hamle olmayabilir. 

Kesinleşmeyen seçim sonuçları[3]

Bir ara Likud’la neredeyse eşit oy oranına ulaşan Benny Gantz liderliğindeki Mavi Beyaz İttifak’ın (Kahol Lavan) düşüş süreci devam ederken, merkez çizgideki parti, bu defa, yalnızca 8 Knesset koltuğuyla yetinecek gibi gözüküyor. İsrail’in köklü merkez sol partisi İsrail İşçi Partisi’nin son yıllardaki kan kaybı bu seçimle birlikte biraz olsun dururken, yine de partinin milletvekilliği sayısının 7’yi aşmayacağı öngörülüyor. Netanyahu ile daha önce koalisyona girmesine karşın son dönemde anlaşmazlıklar yaşayan Avigdor Lieberman’ın partisi İsrail Evimiz (Yisrael Beiteinu) partisinin 7, Likud’dan ayrılan ve büyük çıkış yapması beklenen Gideon Sa’ar’ın Yeni Umut (Tikva Hadasha) partisinin -beklentilerin altında kalarak- yalnızca 6 ve merkez sol çizgideki bir diğer parti olan Meretz’in de seçim sonucunda yine 6 koltuk kazanması bekleniyor. Arap partilerinden Birleşik Arap Listesi’nin 4, Birleşik Liste’nin ise 6 milletvekilliği kazanması öngörülüyor. Bu bağlamda, Netanyahu karşıtı blokun oy toplamının; Yesh Atid (17) + Kahol Lavan (8) + İsrail İşçi Partisi (7) + İsrail Evimiz (7) + Yeni Umut (6) + Meretz (6) ile ancak 51’i bulabildiği görülüyor. Bu durumda, iki Arap partisinin de desteğiyle (toplam 10), muhalefetin çok geniş bir koalisyon hükümeti kurması imkânlar dahilinde gözüküyor. Ancak koalisyon ortakları arasındaki uyumsuzluk nedeniyle (örneğin aşırı sağ çizgideki Lieberman’ın partisi ile Arap partileri ve sol partilerin uzlaşması), böyle bir koalisyon formülünün gerçekleşmesi o kadar da basit bir iş değil...

Sonuç olarak, 2021 İsrail genel seçiminin, Covid-19 (koronavirüs) pandemisinin yarattığı olağanüstü zorluklara rağmen, Ortadoğu’daki sayılı demokrasilerinden birinde huzur ve barış içerisinde gerçekleşmesi dünya adına önemli bir kazanım olurken, seçimden henüz net bir hükümet tablosunun çıkmadığını da belirtmek gerekiyor. Buna karşın, en makul gözüken, Netanyahu’nun yazıda belirttiğim 2 milletvekilinin dışarıdan desteği veya transferine dayalı koalisyon hükümetini kurarak (ki bu konuda eski bazı Likud mensuplarının yeni kurduğu Yeni Umut Partisi ideal hedef durumundadır), birkaç sene daha Başbakanlığa devam etmesi gibi gözüküyor. Yaşı oldukça ilerleyen Bibi, bu son döneminde siyasete güzel bir veda yapmak istiyorsa, Türkiye ile ilişkiler ve İran nükleer anlaşması (JCPOA) gibi konularda daha uzlaşmacı davranmalı ve ABD desteğiyle ülkesinin konumunu sağlama almalıdır. Ayrıca yüzde yüz İsrail yanlısı bir Başkan olan Donald Trump döneminde bile ABD'nin Filistin Devleti'ni tanıyacak bir barış planı (Asrın Anlaşması) açıklamış olması, Joe Biden yönetimi döneminde Filistin Sorunu konusunda Trump planının altında kalmayacak yeni bir barış planı hazırlanması umutlarını ve beklentilerini yükseltmektedir ki, bu da, Netanyahu'ya, ülkesinde barışı sağlayarak güzel bir siyasi veda yapma fırsatı vermektedir.

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

 

[1] Gil Hoffman (2021), “Netanyahu short for right-wing coalition, would need Arab support”, The Jerusalem Post, 24 Mart 2021, Erişim Tarihi: 24.03.2021, Erişim Adresi: https://www.jpost.com/israel-elections/netanyahu-clinches-61-majority-on-right-on-way-to-victory-exit-polls-662919.

[2] Oliver Holmes & Quique Kierszenbaum (2021), “Israel election: early results suggest extended deadlock”, The Guardian, 24 Mart 2021, Erişim Tarihi: 24.03.2021, Erişim Adresi: https://www.theguardian.com/world/2021/mar/24/israel-election-netanyahu-looks-to-far-right-as-early-count-deadlocked.

[3] Haaretz (2021), "Live Updates | Israel Election Results: Netanyahu 'Has No Chance of Forming Government,' Challenger Sa'ar Says as Vote Count Ends", 25 Mart 2021, Erişim Tarihi: 25.03.2021, Erişim Adresi: https://www.haaretz.com/israel-news/elections/with-nearly-90-percent-of-vote-netanyahu-denied-clear-path-to-majority-1.9649712. 

The U.S. Needs Strategic Thinking in Relations with China

 

Although domestic policy issues are more important these days in the United States due to Covid-19 (coronavirus) pandemic and the ongoing economic crisis, Joe Biden administration’s foreign policy also has begun to be shaped recently. President Biden announced “Interim National Security Strategic Guidance”[1] in early March in order to declare his foreign policy vision, namely the “Biden Doctrine”. This paper focuses on Washington’s strategic ties with democratic nations and condemns the rise of authoritarian/totalitarian states like China and Russia in recent years. It also underlines that Biden administration will try to isolate authoritarian/totalitarian regimes around the world and will prioritize alliances and close cooperation with democratic states in addition to NATO members and Washington’s traditional allies. The paper also focuses on diplomatic methods rather than warfare in order to establish Washington’s global leadership and reach stated goals. This strategy seems in perfect harmony with the 46^th U.S. President Joe Biden’s liberal democratic stance in domestic policy. However, considering the fact that we are living in the age of a global pandemic (Covid-19), I do think that Washington needs more strategic thinking in relations with China rather than demonizing Beijing. In this piece, I am going to elaborate on this idea.

There is no doubt that People’s Republic of China is a one-party (Chinese Communist Party-CCP) state and has an authoritarian -if not totalitarian- political system. Chinese treatment of Uighurs, a Turkic Muslim minority living the East Turkestan/Xinjiang region, is frequently criticized in the Western press and is even resembled to “genocide”.[2] It is very helpful that the U.S. and other democracies are critical of human right abuses in China or elsewhere. However, Washington should continue to act in a strategic and responsible manner in relations with China since Beijing could become a key partner for Washington and for the rest of the world in the struggle against Covid-19 (coronavirus) pandemic in the months to come. China is one of the few countries in the world that was able to develop a satisfactory vaccine against Covid-19. Called as the “Sinovac” vaccine, Chinese medicament is 83.5 % effective and quite successful against the Covid-19 virus according to statistics announced by Turkish authorities.[3] Many countries including Turkey[4] have been importing Chinese vaccine in order to save their people from the pandemic, primarily their elderly citizens. Sinovac vaccine is one of the many key issues where China is very successful due to its highly developed technology and high r&d investments. So, although it is very normal for the U.S. to perceive China as a competitor due to Chinese rise in recent years, I think this should not turn into a U.S.-China rivalry since billions of people on earth need American-Chinese cooperation for the vaccination. Especially for poor countries, the vaccination could be carried out only with rich countries’ support and help. So, alongside with the United Nations (UN), and the U.S., China could assume important roles and could become a key actor in the next months and years in order to supply the Covid-19 vaccine to developing and underdeveloped countries. At this point, Americans should realize that the Covid-19 is extremely contagious and the world will not be a safe place unless all nations successfully conduct their vaccination process. In other words, a successful vaccination campaign in the U.S. will not be enough to terminate the pandemic. That is why, U.S.-China cooperation will be absolutely necessary and crucially important for providing the global stability in the next few months and years to come. Moreover, I think this is also in favor of the U.S. since Washington is still the only country that has the potential to establish global leadership with its democratic model, developed economy with giant companies, strong institutions, and cultural attractiveness. It should not be forgotten that, restrictions and limitations on trade with China could negatively affect the Chinese economy, which would eventually lead to problems in the developing world (especially in African states) that are dependent of Chinese investments and help. 

Providing global stability requires a global outlook. Biden administration -contrary to previous Donald Trump administration- wants the U.S. to return back to the international system and assume leadership position in all international organizations. However, in order to do that, Washington has to learn working with other influential states -including the non-democratic regimes- at least on global issues including the Covid-19 and other pandemics, climate change, struggle against terrorism, nuclear proliferation, North Korea, global trade etc. So, instead of following Trump’s nationalist rhetoric and path, Biden administration could develop a more strategic China policy in the time of global health crisis. This would be more helpful to U.S., China, and the rest of the world if these two giant countries (G2) will develop ways to cooperate on critical issues. In addition, Chinese Belt and Road initiative could also be perceived as a positive development for American and European firms and investors to reach Asian markets rather than an imperialist initiative devised by Beijing. Chinese history proves that this country has its unique political and sociocultural features and prefers to be left alone rather than controlling other states. So, President Biden could take inspiration from former U.S. President Franklin Delano Roosevelt who did not refuse Soviet help for defeating Nazis in order to constitute his China policy. China is not a hegemonic power and will not look for ways to reach this status, but the world needs Chinese integration and cooperation especially in times of crisis. So, Biden and his foreign policy team (primarily the new U.S. Secretary of State Antony Blinken) should try to direct China to contribute more on global issues instead of externalizing it. American decision-makers should not forget that, the history will not forgive if Americans do not cooperate with other countries in times of a global health crisis and this leads to disastrous outcomes. 

Assoc. Prof. Ozan ÖRMECİ

 

 

[1] To read the whole document, see; https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2021/03/NSC-1v2.pdf.

[2] I think Chinese treatment of Uighurs is against human rights but “genocide” claims are false and exaggerated. See; https://edition.cnn.com/2021/03/09/asia/china-uyghurs-xinjiang-genocide-report-intl-hnk/index.html.

[3] https://www.dw.com/tr/sinovac-a%C5%9F%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1n-etkilili%C4%9Fi-y%C3%BCzde-835/a-56756062#:~:text=Hacettepe%20%C3%9Cniversitesi%20taraf%C4%B1ndan%20y%C3%BCr%C3%BCt%C3%BClen%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fman%C4%B1n,ise%20y%C3%BCzde%20100%20olarak%20belirlendi..

[4] https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/covid-asisi-turkiye-mevcut-hizla-devam-ederse-asilamayi-ne-zaman-tamamlayabilir-1821544.

Doç. Dr. Ozan Örmeci-Oğuzhan Manioğlu Söyleşisi: "ABD İç Politikası ve Türk-Amerikan İlişkileri”

stanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Doç. Dr. Ozan Örmeci ile Uluslararası Politika Akademisi (UPA) yazarı Oğuzhan Manioğlu, 18 Mart 2021 tarihinde “ABD İç Politikası ve Türk-Amerikan İlişkileri” başlıklı bir online söyleşi gerçekleştirdiler. Aşağıdaki linkten bu görüşmeyi takip edebilirsiniz.

UPA Strategic Affairs Dergisinin 2. Cilt 1 Nolu Sayısı Yayımlandı!

Uluslararası Politika Akademisi (UPA) ekibince hazırlanan ve yayın hayatına yeni başlayan UPA Strategic Affairs adlı uluslararası hakemli akademik e-derginin ikinci cilt bir nolu sayısı yayımlandı. Birçok Türk ve yabancı akademisyenin editör, hakem ve yazar olarak katkı sunduğu ve Yayın Kurulu’nda yer aldığı hakemli dergi, Türkiye’ye yeni bir uluslararası akademik yayın kazandırabilmek amacıyla hazırlanıyor. Doç. Dr. Ozan Örmeci'nin imtiyaz sahibi olduğu derginin baş editörlüğünü Doç. Dr. Deniz Tansi üstlenirken, Editör Kurulu’nda şu isimler yer aldılar. 255 sayfalık dergiye buradan ulaşabilirsiniz. Dergide yayınlanan makalelerle ilgili detaylara ise bu linkten erişebilirsiniz. 

UPA Strategic Affairs Cilt 2 Sayı: 1 

• Foreword (Deniz TANSİ) (1-2) (PDF)
• Table of Contents (3-4) (PDF)
• 2009'dan Günümüze Türkiye'nin İnsan Hakları İhlalleri Karşısındaki Tutumu (Eren Alper YILMAZ) (5-28) (PDF)
• Soğuk Savaş, Bölgesel Sorunlar ve Türkiye-ABD İlişkileri (Hüsamettin İNAÇ & Betül YAZICI) (29-46) (PDF)
• Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Parti'nin ABD Siyasal Sisteminde Fikir Ayrılığı Yaşadığı Beş Temel Konu (Oğuzhan MANİOĞLU) (47-72) (PDF)
• Avrasya Jeopolitiğinin Yeniden Hareketlenmesinde Kuşak-Yol İnisiyatifi'nin Rolü (Zehra AYVAZ & Jelang RAMADHAN) (73-95) (PDF)
• Understanding the Eastern Mediterranean Policy of France and Recent Tensions with Turkey (Ozan ÖRMECİ) (96-118) (PDF)
• Türk Dış Politikası'nın Dijital Kapasitesi: Pandemi Perspektifinden Dijital Diplomasi Uygulamaları (Mehmet BABACAN) (119-142) (PDF)
• The Media in India: An Analysis on Actors and Their Roles in Politics (Begüm BURAK) (143-157) (PDF)
• The Role of Turkey and Russia on the Resolution of the Nagorno-Karabakh Conflict (Gamze HELVACIKÖYLÜ) (158-174) (PDF)
• Kıbrıs'ta FBIS Faaliyetleri: Enformasyon mu, Entelijans mı? (Ulvi KESER) (175-205) (PDF)
• Understanding the New Russian Energy Policy after the Crimean Crisis: A Case Study on TurkStream, Power of Siberia, and Nord Stream 2 Natural Gas Projects (Mesut Hakkı CAŞIN & Sina KISACIK) (206-255) (PDF)

Yeni Makale: "Understanding the Eastern Mediterranean Policy of France and Recent Tensions with Turkey"

 

İstanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Doç. Dr. Ozan Örmeci'nin "Understanding the Eastern Mediterranean Policy of France and Recent Tensions with Turkey" adlı makalesi, UPA Strategic Affairs dergisinin 2. Cilt 1 nolu 2021 Mart ayı sayısında yayımlandı. Aşağıdaki linkten bu makaleye erişebilirsiniz.

- Örmeci, Ozan (2021), ""Understanding the Eastern Mediterranean Policy of France and Recent Tensions with Turkey", UPA Strategic Affairs, Vol. 2, no: 1, March 2021, pp. 96-118

Doç. Dr. Ozan Örmeci'den Yeni Sunum: "İstiklâl Marşı'nın Yazıldığı Dönemde Türk Toplumu"

İstanbul Kent Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü öğretim üyesi ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü Doç. Dr. Ozan Örmeci, 12 Mart 2021 tarihinde İstiklâl Marşı'nın kabulünün 100. yıldönümü vesilesiyle İstanbul Kent Üniversitesi'nin düzenlediği etkinlikle, "İstiklâl Marşı'nın Yazıldığı Dönemde Türk Toplumu" adlı bir sunum gerçekleştirdi. Moderatörlüğünü Dr. Beyhan İncekara'nın yaptığı etkinlikle, Örmeci, sunumunda, vatan şairi Mehmet Akif Ersoy'un yaşamı, sanatsal nitelikleri, İstiklâl Marşı'nın yazılma hikâyesi ve Ersoy'un yaşamının siyaseten bize günümüzde neler ifade ettiği gibi konular üzerinde durdu. Aşağıda, sunumdan bazı fotoğraflara ve sunum metnine ulaşabilirsiniz.

Sunum metni (word formatında)

Birleşik Krallık Ankara Büyükelçisi Dominick Chilcott’un ‘Brexit Sonrasında Britanya-Türkiye İlişkileri’ Konferansı

İngiliz Arkeoloji Araştırma Enstitüsü (British Institute at Ankara veya kısaca BIAA), 9 Mart 2021 tarihinde, 2018'den bu yana Birleşik Krallık Ankara Büyükelçisi olarak görev yapan Sir Dominick Chilcott’un konuşmacı olduğu “British-Turkish Relations after Brexit” (Brexit Sonrasında Britanya-Türkiye İlişkileri) başlıklı bir online (çevrimiçi) ders gerçekleştirmiştir. Bu yazıda, bu derste İngiliz Büyükelçi tarafından ifade edilen önemli görüşler özetlenecektir.

Sunumunun başında, Sir Dominick Chilcott, Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılmış bağımsız bir aktör olduğu bu yeni süreçte Birleşik Krallık-Türkiye ilişkileri hakkında konuşmanın önemli bir iş olduğundan bahsederken, ülkesinin tarihsel süreçte uluslararası siyaset açısından her zaman önemli bir aktör olduğunu da vurgulamaktadır. Birleşik Krallık’ın birçok kişi tarafından ABD ile Avrupa arasında bir “köprü” olarak değerlendirildiğini (hatta bizzat eski Başbakan Tony Blair de bu şekilde bir değerlendirme yapmıştır) ve Türkiye’nin de Avrupa ve Ortadoğu arasında benzer bir yakıştırmaya konu olduğunu belirten Büyükelçi, Brexit sürecinin bir “İmparatorluk nostaljisi” olsun veya olmasın, Birleşik Krallık dış politikası ve Türkiye ile ilişkiler konusunda önemli bir dönüm noktası olduğunu belirtmektedir. Brexit öncesinde Londra ile Ankara arasındaki ilişkilerin daha çok Brüksel (AB) perspektifinden belirlendiğini ve ikili ilişkilerin daha arka planda kaldığını belirten Büyükelçi, ancak yeni dönemde bunun değiştiğini belirtmektedir. Bunun AB içerisindeki en büyük Türkiye destekçisi olan Birleşik Krallık’ın artık AB’de olmaması nedeniyle Türkiye açısından bir kayıp da olabileceğinin altını çizen Chilcott, Türkiye’nin en kapsamlı demokratikleşme ve ekonomik gelişim sürecinin 2000’lerde AB üyelik perspektifiyle gerçekleştiğini de bu noktada hatırlatmaktadır. Türkiye’nin NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan bir devlet olarak hâlâ Avrupa güvenliği açısından vazgeçilmez bir devlet olduğunu vurgulayan Chilcott, IŞİD’le ve diğer radikal örgütlerle mücadele ve Rusya konusunda da Ankara’nın güvenilir bir partner olduğunu ima etmektedir. Londra’nın artık AB’nin Türkiye politikasına etki edemediğini, buna karşın ikili ilişkileri geliştirmek ve Avrupa’ya dışarıdan etki etmenin halen mümkün olduğunu belirten İngiliz Büyükelçi, Londra-Brüksel ilişkilerinin Ankara-Brüksel ilişkilerine de bir tür model veya örnek olabileceğini vurgulamaktadır. Her iki ülkenin de büyük İmparatorluk geçmişinden gelen ülkeler olarak birçok benzerliği olduğunu vurgulayan Chilcott, buna karşın Türkiye’nin -İngiltere’nin aksine- halen AB’ye üyelikte ısrar ettiğini belirtmektedir.

Konuşmasında, daha sonra, Avrupa ve Birleşik Krallık tarihine dair önemli örnekler veren Büyükelçi Chilcott, Kraliçe I. Elizabeth döneminde İngiltere’nin Müslüman dünyasıyla çok iyi ilişkiler kurabildiğini de tarihsel bir anekdot olarak bu noktada hatırlatmaktadır. İngiltere’nin ilk Osmanlı Büyükelçisinin göreve başlaması ve ekonomik ilişkilerin gelişmesinin de bu dönemde gerçekleştiğini belirten İngiliz diplomat, konuşmasına Birleşik Krallık-Osmanlı ilişkilerine dair ilginç örnekler sunarak devam etmektedir. Britanya’nın 19. yüzyıldan itibaren Rusya ile “Büyük Oyun” adı verilen bir mücadeleye girdiğini ve bu süreçte Osmanlı ile de yakın ilişkiler kurduğunu anımsatan Büyükelçi, bu dönemde kurulan iyi ilişkilerin günümüze de olumlu etki ettiğini söylemektedir. Buna rağmen, Kadir Has Üniversitesi’nin düzenli olarak yaptığı Türk Dış Politikası Algıları araştırmasından da anlaşılabildiği üzere, Türk halkının yaklaşık yüzde 81’inin Birleşik Krallık’ı son yıllarda dost bir ülke olarak değerlendirmediğini belirten Büyükelçi, Birleşik Krallık Türkiye’nin güvenliğine yönelik bir tehdit oluşturmadığı halde neden bu şekilde olumsuz bir algı oluşabildiğini anlayamadığını belirtmekte ve 1950’lerden beri ülkesinin Türkiye ile ikili ilişkileri ve uluslararası platformlardaki dayanışmasının iyi düzeyde olduğunu söylemektedir. Brexit sürecinde Türkiye’nin AB üyeliği konusunda ne yazık ki bazı olumsuz propagandalar da yapıldığını anımsatan Sir Dominick Chilcott, buna karşın iki ülke arasındaki ilişkilerin kötü durumda olmadığını ima etmektedir.

Daha sonra uluslararası sistemdeki gelişmeleri değerlendiren Chilcott, Çin’in son yıllardaki hızlı ekonomik ve siyasal yükselişi ve ABD’nin buna reaksiyonunu ve Arap Baharı sonrasında Ortadoğu başta olmak üzere birçok coğrafyada yaşanan demokratik gerilemeyi en önemli temalar olarak öne çıkarmaktadır. Bu noktada yeni ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Çin aleyhinde yaptığı güncel değerlendirmeleri özetleyen Chilcott, ABD’nin bu konuda müttefik ve partnerleriyle birlikte hareket etmek istediğini söylemektedir. Ülkesinin en önemli müttefikinin ABD olmaya devam edeceğini belirten Chilcott, buna karşın tüm ülkelerle, özellikle de demokrasilerle ilişkilerini geliştirmek istediklerini söylemekte ve NATO’nun Birleşik Krallık savunma politikasındaki önemli konumuna dikkat çekmektedir. Birleşik Krallık’ın bilim konusundaki araştırma ve yatırımlarının da devam edeceğini belirten İngiliz diplomat, ülkesinin kalkınma ve yardım faaliyetlerinde de önemli bir ülke olduğunu vurgulamaktadır. Bu tablo içerisinde Türkiye ile ilişkilerin önemli olduğunu ve bu ülke ile her alanda ilişkilerini geliştirmek istediklerini söyleyen Chilcott, özellikle her iki ülkenin de NATO üyesi olmalarını çok önemli bir avantaj olarak öne çıkarmaktadır. İki ülkenin savunma alanında daha büyük işbirliği yapabileceklerini de kaydeden Chilcott, özellikle TUSAŞ/TAİ TF-X projesini (Milli Muharip Uçak projesi) bu noktada stratejik bir proje olarak vurgulamaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin turizm açısından da Britanya vatandaşları için harika bir yer olduğunun altını çizen İngiliz diplomat, bu alanda da ilişkilerin geçtiğimiz yıllar içerisinde çok olumlu şekilde geliştiğini anımsatmaktadır. Türkiye’nin yaklaşık 4 milyon Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapması konusunda bu ülkenin insani çabalarını gördüklerini ve bu konuda yardımlarına devam edeceklerini belirten Chilcott, Çin (Doğu Türkistan) konusunda da Türkiye ile ortak politikalar geliştirmek istediklerini vurgulamaktadır. Türkiye ile Ortadoğu ve genel olarak uluslararası sistem konusunda birlikte çalışmak istediklerini ısrarla vurgulayan Sir Dominick Chilcott, Brexit sonrasında ikili ekonomik ilişkilerin ise hem fırsat, hem de tehditlerle karşı karşıya olduğunu söylemektedir. Brexit sonrasında iki ülkenin hızlı bir şekilde serbest ticaret antlaşması imzaladıklarını da sözlerine ekleyen Chilcott, ekonomik ilişkilerin birçok alanda daha da geliştirilebileceğini kaydetmektedir. Bu alanda umutlu olduğunu söyleyen Chilcott, Türkiye’nin birçok sektörde üretim alanında Britanya pazarında Çin’e alternatif olabileceğini iddia etmekte ve yeşil enerji konusunda da Türkiye’nin önemli bir atılım yapabileceğini iddia ederek, Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı imzalamasını umduklarını söylemektedir. Londra’nın Ankara ile Birleşmiş Milletler (BM) sistemi içerisinde her alanda işbirliğine açık olduğunu belirten Chilcott, günümüzde İngilizce’nin çok önemli ve diplomasinin temel dili haline geldiğini söylemekte ve İngilizce’nin de iki ülkeyi bağlayan temel bir değer olduğuna vurgu yapmaktadır. Ülkesinin artık Eramus+ projesine katılmayacak olsa da, Turing adlı yeni bir öğrenci ve akademisyen değişim programı başlattığını da vurgulayan İngiliz Büyükelçi, İngiliz Arkeoloji Araştırma Enstitüsü’nün (British Institute at Ankara-BIAA) çalışmalarını da bu noktada dinleyecilere hatırlatmaktadır.

Konuşmasında son olarak iki ülke arasındaki ilişkilerin stratejik seviyeye ulaşabileceğini belirten Chilcott, NATO, Avrupa Konseyi ve G20 üyeliklerinin bu noktada önemli veriler olduğunu, ancak ilişkilerin “transactional” düzeyde kalma riskinin de olabileceğini vurgulamaktadır. İngiltere’nin güçlü bir Türkiye’yi görmek istediğini belirten İngiliz Büyükelçi, iki ülkenin birbirlerine daha çok güvenmeleri durumunda toplumsal algıları değiştirebileceklerini de sözlerine ekleyerek, konuşmasını tamamlamaktadır.

Sonuç olarak, Birleşik Krallık Ankara Büyükelçisi Sir Dominick Chilcott’un konuşmasının Birleşik Krallık-Türkiye ilişkilerine dair önemli değerlendirmeler içeren faydalı bir girişim olduğu belirtilebilir. Bu konuşmadan çıkarılacak en önemli siyasi mesajlar ise bence şöyledir:

• Londra, Brexit sonrasında yeni ABD yönetimi ile uyumlu bir şekilde diplomasisini şekillendirmeye çalışmaktadır. Bu bağlamda, ABD yönetiminin Çin karşıtı sert söylemleri, Birleşik Krallık dış politikasına da zaman içerisinde sirayet edecek gibi gözükmektedir. Zaten halihazırda İngiliz basın-yayın kuruluşu BBC, Doğu Türkistan (Uygur) Sorunu’nu dünyada en yoğun şekilde en çok yazan/işleyen haber kuruluşu durumundadır.
• Soru-cevap bölümünde, İngiliz Büyükelçi, Türkiye’nin Suriye’de PYD-YPG terör örgütlerine karşı operasyonlarının devam edebileceğini belirtmiş ve bu yönde Türk Silahlı Kuvvetleri’ne destek veren bazı açıklamalar yapmıştır. Zira Büyükelçi’ye göre, Türkiye’nin içerisinde bulunduğu zor coğrafya ve koşullar nedeniyle, terörle mücadele için askeri operasyonlar yapması doğru ve haklıdır.
• Sir Dominick Chilcott, Türkiye ile ilişkilerinin “stratejik” düzeyde olduğunu ve neden Türk halkının ülkesine karşı olumsuz bir algılama geliştirdiğini anlayamadığını da konuşmasında birkaç defa vurgulamıştır. Bu noktada, Çanakkale Savaşı ve Kurtuluş Savaşı dönemlerinin yarattığı tarihsel bagajın etkili olabileceğini kaydeden Chilcott, buna karşın günümüzde ilişkilerin çok iyi düzeyde olduğunu belirtmektedir.
• İngiliz Büyükelçi, TF-X (Milli Muharip Uçak) projesi başta olmak üzere Türkiye ile askeri alanda daha fazla işbirliği yapmak istediklerini belirtmekte ve ekonominin her alanında da ilişkilerin geliştirilebileceğini söylemektedir.

 Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ