Les élections municipales en Turquie seront organisées le 31 mars 2019. Les électeurs turcs vont choisir les maires de 81 villes dans le pays (il y a 30 municipalités mégapoles en Turquie et 51 municipalités normales). Les élections seront un test pour l’AKP (Parti de la justice et du développement), le parti islamo-conservateur qui dirige la Turquie depuis 2002 et aussi le chef incontestable du parti, Recep Tayyip Erdoğan. Le président de la Turquie est toujours critiqué dans la presse européenne pour transformer son pays en un État éloigné de l’Occident. Les partis d’opposition en Turquie d’autre part font des restrictions contre Erdoğan à cause de son politique étrangère vers la Syrie et son performance économique dans les mois dernières. La Turquie est devenue une sorte de région de la crise en raison de la guerre civile en Syrie; le pays accueille maintenant plus de 3 millions d’immigrants syriens. Alors l’effet de la guerre civile en Syrie et la tragédie humanitaire des immigrants syriens ont affaibli la performance du gouvernement concernant l’économie de la Turquie. Maintenant, Monsieur le President, Recep Tayyip Erdoğan signale d’une nouvelle opération militaire contre les groups kurdes en l’est de la fleuve Euphrate. La Turquie considère ces groupes kurdes (YPG et PYD) comme des terroristes. Jusqu’aujourd’hui, la présence des forces spéciales des États-Unis et de la France dans cette région a empêché la Turquie d’intervenir. Mais maintenant, il y a des nouvelles dans la presse internationale concernant le départ des forces américaines dans quelques semaines comme la lutte contre le DAESH (l’Etat Islamique) est fini selon le Président des États-Unis, Donald Trump. Alors la Turquie peut remplacer l’absence des États-Unis en Syrie si cela se matérialise. Les développements concernant la Syrie sont important non seulement pour le jeu géopolitique, mais aussi pour la politique intérieure de la Turquie avant les élections municipales.
Recep Tayyip Erdoğan
En 2014, aux dernières élections municipales en Turquie, l’AKP a eu une vraie victoire en gagnant les élections dans 30 municipalités de villes et 18 municipalités de mégapoles avec 45,50% des voix. Le parti social-démocrate et séculaire, le CHP (Parti républicain du peuple) était le deuxième comme toujours et a gagné dans 6 mégapoles et 8 villes avec 27,79% des voix. Le MHP (Parti d’action nationaliste), parti d’extrême droite et nationaliste a remporté 15,21% des voix et a obtenu 3 municipalités de mégapoles et 5 municipalités de villes. Finalement, le parti pro-kurde, le BDP (Parti pour la paix et la démocratie) a eu 4,18% des voix et a gagné dans 2 mégapoles et 8 villes.
La carte des élections municipales en 2014
Après les élections municipales de 2014, l’AKP et Monsieur Erdoğan ont continué à gagner. En 2017, l’AKP a une victoire infinitésimale dans le référendum constitutionnel avec 51,41% des voix. Grâce à ce référendum, Monsieur Erdoğan a éliminé tous les éléments d’opposition dans l’État turc en transformant le système parlementaire dans un système présidentiel exécutif sans équilibre des pouvoirs selon les partis d’opposition en Turquie. Le 24 juin, 2018, Monsieur Erdoğan a battu le candidat de CHP, Muharrem İnce, dans l’élection présidentielle avec 52,60% des voix contre 30,60%. La stratégie de Monsieur Erdoğan de faire un pacte électoral (Cumhur İttifakı) avec les partis ultranationalistes comme le MHP et le BBP (Parti de la grande unité) a été prospère pour cette élection et il a eu une victoire plus facile que tout le monde a prévu dans le premier tour. Le pacte électoral (Millet İttifakı) que CHP a créé avec Le Bon Parti (İyi Parti en turc, un nouveau parti centre-droit et nationaliste qui est établi en 2017), le parti islamiste de la tradition de Necmettin Erbakan, le Parti de bonheur (Saadet Partisi) et le petit parti de centre-droit le Parti démocrate (DP), a aidé Monsieur İnce de parvenir vers 31% des voix; mais ce n’était pas suffisant pour gagner. Simultanément avec l’élection présidentielle, dans l’élection parlementaire aussi l’AKP a eu une victoire avec 42,60% des voix. Le CHP a eu 22,60% des voix. Le parti pro-kurde, le HDP (Parti démocratique des peuples) a suivi le CHP avec 11,70% des voix. Le MHP a remporté seulement 11,10 % des voix considérant que l’autre parti nationaliste, le Bon Parti a eu 10% des voix dans son premier élection.
Binali Yıldırım et Ekrem İmamoğlu
La plus importante élection sera naturellement à Istanbul, la plus grande ville de la Turquie en raison de la population et le pouvoir économique de cette ville-ci. L’AKP a choisi le dernier Premier Ministre de la Turquie (2016-2018) Binali Yıldırım comme leur candidat. Binali Yıldırım est un bon choix car il était le Ministre des Transports et des Communications en Turquie, et Istanbul a commencé à devenir une ville insupportable à cause d’embouteillage dans les années dernières. Monsieur Yıldırım a aussi beaucoup d’expérience et il est assez connu. En retour, le leader de CHP, Kemal Kılıçdaroğlu a choisi le jeune maire de Beylikdüzü (un arrondissement d’İstanbul qui s’urbanise rapidement) Ekrem İmamoğlu contre Yıldırım. İmamoğlu est en générale apprécié par ses efforts en Beylikdüzü, mais les gens ne lui connaissent pas beaucoup. En 2014, le plus connu maire de CHP, Mustafa Sarıgül a eu plus de 40% des voix mais il était vaincu par Kadir Topbaş qui a remporté 47,9%. Maintenant, İmamoğlu va essayer de passer l’appui de Sarıgül et gagner dans la capitale de l’Empire Ottoman et l’Empire Byzantin première fois après la victoire de Nurettin Sözen en 1989. Ce n’est pas très facile si l’on tient compte des résultats d’élection précédente. Il y a encore une différence de 14 points entre l’AKP et le CHP. En plus, Monsieur Erdoğan et le leader de MHP, Devlet Bahçeli ont fait un accord pour la continuation de leur pacte électorale (Cumhur İttifakı) pour les élections municipales. Alors, le MHP va supporter les candidats de l’AKP dans les villes métropoles plus grandes comme İstanbul, Ankara et İzmir et l’AKP ne va pas présenter des candidats dans les villes comme Adana, Mersin et Manisa où le MHP est déjà fort. Le pacte entre Erdoğan et Bahçeli peut contenir beaucoup plus de villes avant les élections. Pareillement, le CHP a aussi fait un pacte électorale avec le Bon Parti; le Bon Parti va supporter les candidats de CHP à İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Adana, Aydın, Muğla, Tekirdağ, İzmir et Eskişehir et le CHP va faire le même pour le Bon Parti en Balıkesir, Denizli, Manisa, Kocaeli, Konya, Samsun, Trabzon, Kayseri, Sakarya et Gaziantep. Puisque le MHP n’est pas trop fort à İstanbul, le pacte électoral de l’AKP ne peut pas assurer une victoire facile à Monsieur Binali Yıldırım; mais il est encore le grand favori.
Mehmet Özhaseki et Mansur Yavaş
À Ankara, l’AKP a choisi le maire de Kayseri, Mehmet Özhaseki pour l’élection municipale. Özhaseki était le maire de Kayseri et il était assez réussi comme il a été choisi 4 fois successivement entre 1999 et 2015. Aujourd’hui, Kayseri est une ville moderne et développée mais aussi conservateur grâce aux efforts de Mehmet Özhaseki. Monsieur Özhaseki était aussi le Ministre de l’Environnement et de l’Urbanisme entre 2016 et 2018. Avec son expérience et bon réputation, Monsieur Özhaseki peut gagner à Ankara et il est toujours le favori. Mais comme il vient de Kayseri, il ne connait pas Ankara. En plus, l’AKP a perdu son schah à Ankara (Melih Gökçek) maintenant. Alors le candidat de CHP, Mansur Yavaş a aussi la chance de devenir le nouveau maire d’Ankara. Monsieur Yavaş vient d’un arrière-plan nationaliste et il est assez populaire à Ankara avec ses qualités de municipalité en Beypazarı. Il a déjà réussi à transformer Beypazarı, un petit arrondissement rural d’Ankara en une place moderne et touristique. Selon les résultats des élections présidentielle et parlementaire de 2018, il y a une différence de 14-15 points entre l’AKP et le CHP en Ankara. Mais puisque la tradition de MHP (le nationalisme turc) est plus forte à Ankara et que Monsieur Yavaş peut facilement remporter les voix des électeurs de CHP, le Bon Parti et le MHP en même temps, on peut dire que l’élection à Ankara sera vraiment contestée. Il ne faut pas aussi oublier que Monsieur Yavaş a perdu en 2014 contre Melih Gökçek avec une différence de seulement 1% et le CHP a accusé l’AKP de manipuler les élections.
Nihat Zeybekçi et Selin Sayek Böke
À İzmir, le CHP est toujours trop confortable; mais le candidat de parti n’est pas encore déclaré. L’information en coulisses nous désigne Selin Sayek Böke, une députée de CHP d’İzmir. Böke était professeur d’économie à l’Université de Bilkent à Ankara et elle a commencé à sa vie politique en 2015 avec un début spectaculaire. Böke a aussi été insulté par les groupes islamistes en Turquie à cause des membres chrétiens de sa famille. Ses critiques contre l’administration de l’AKP concernant l’économie turque devenaient efficaces dans les mois derniers. Elle peut aussi prendre l`avantage d’être une femme moderne et séculaire à İzmir et peut passer l’appui d’Aziz Kocaoğlu en 2014 (49,6%). Le CHP peut aussi choisir le maire extraordinaire de Seferihisar, Tunç Soyer comme leur candidat. Soyer a créé une ville exemplaire de cittaslow à Seferihisar mais peu de gens lui connaissent pour le moment. L’AKP a choisi Nihat Zeybekçi en İzmir comme sa manière de vivre est plus convenable à la sociologie d’İzmir, une ville connue pour son identité Kémaliste, laïque et moderne. Zeybekçi était le maire de Denizli (2004-2011) et le Ministre d’Economie (2013-2015, 2016-2018). Alors les deux partis avancent leurs candidats plus modernes et équipés concernant l’économie en İzmir. Mais il me semble que le CHP va gagner facilement à İzmir avec Böke, Soyer ou un autre candidat comme les résidents de cette ville ne sont pas considérés comme les fans les plus grands et fidèles de Monsieur Erdoğan.
Tunç Soyer
Finalement, pour ma part, il y a peu de chance pour l’opposition de changer l’équilibre politique en Turquie pour le moment. Je pense que ce n’est pas la faute de Monsieur Kılıçdaroğlu où les candidats de CHP; le succès fantastique de Monsieur Erdoğan et son parti dans les élections est afférent à la sociologie de la Turquie et à la qualité démocratique et la culture politique du pays qui protège toujours les gens qui sont au pouvoir. Mais à Ankara, Mansur Yavaş peut faire une surprise et gagner; si ça se déroule, l’atmosphère politique de la Turquie peut changer facilement dans quelques années.
Turkey’s local elections will take place on March 31, 2019 in 81 Turkish cities (30 of them are metropolitan cities). Elections will serve as a test for assessing the popularity of long-time ruling Justice and Development Party-AK Parti (since 2002) and its charismatic leader President Recep Tayyip Erdoğan (since 2003). AK Parti and Mr. Erdoğan had some problems in recent years due to Turkey’s economic slowdown and political problems related to Syrian civil war. Turkey hosts more than 3 million Syrian refugees, which obviously has some negative effects over the economy. Moreover, PKK-affiliated Kurdish groups’ (PYG and YPG) political gains during the Syrian civil war increases nationalist reactions in the country in recent months. Nowadays, President Erdoğan signals a military operation to the eastern part of Euphrates River in order to eliminate Kurdish groups which Turkey considers as terrorists. A limited and successful military operation into Syria might secure another easy victory to President Erdoğan on the eve of local elections since Mr. Erdoğan is a par excellence populist who could easily convince Turkish voters to choose his party’s candidates for the sake of country. Moreover, recent news about American removal from Syria might encourage Turkey to expand its military presence in Syria. However, a military confrontation between Turkish and American soldiers in Syrian soil and high number of martyrs might lead to a serious political crisis and weaken President Erdoğan and his party’s hand before the elections. So, Turkey’s 2019 local elections will take place in the shadow of Syrian crisis and its spillover effects over Turkish-American relations and the Kurdish Question.
Recep Tayyip Erdoğan
The ruling AK Parti is clearly the strong favorite before the elections though the Islamist-originated right-wing party and its uncontested leader President Recep Tayyip Erdoğan have faced with some political and economic difficulties in recent years and are often criticized in the Western press with authoritarianism. AK Parti won the last local elections in 2014 with 45.50 % of the votes by controlling 18 of 30 metropolitan cities in addition to 30 municipalities (48 out of 81 in total). Pro-secular Republican People’s Party (CHP) became the second party as usual with 27.79 % of the votes and acquired 6 metropolitan cities and 8 cities (14 out of 81 in total). Turkish nationalist Nationalist Action Party (MHP) took the third seat with 15.21 % of the votes and won 3 metropolitan municipalities in addition to 5 cities (8 out of 81 in total). Pro-Kurdish Peace and Democracy Party (BDP) on the other hand took 4.18 % of the total votes and won 2 metropolitan municipalities as well as 8 other cities (10 out of 81 in total).
2014 local elections map
Following its successful performance in these local elections, AK Parti had a narrow squeak win in the controversial constitutional referendum (51.41 % against 48.59 %) in 2017, which allowed President Erdoğan to install a new system of Executive Presidentialism by sweeping all elements of opposition within the state apparatus. On June 24, 2018, President Erdoğan clinched another victory by getting 52.60 % of the votes and secured his seat as the President in this new system for another 5 years against CHP deputy Muharrem İnce who took 30.60 % of the votes as the candidate of the “Millet İttifakı” (Nation Alliance); an electoral alliance consisted of CHP, newly established (in 2017) center-right and secular Turkish nationalist Good Party (İyi Parti), Islamist Felicity Party (Saadet Partisi) and center-right Democrat Party (Demokrat Parti). Mr. Erdoğan was able to take this relatively easy victory thanks to AK Parti’s electoral coalition with Turkish nationalist MHP and Turkish nationalist-Islamist BBP (Great Unity Party-Büyük Birlik Partisi), which is named as “Cumhur İttifakı” (People’s Alliance). Simultaneously with the Presidential election, a parliamentary election was made on June 24, 2018 in Turkey and AK Parti took 42.60 % of the votes. CHP had got 22,60 % of the votes and became the second party once again. Pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP) took 11.70 % of the votes and became the third party, whereas MHP had got 11.10 % of the total votes and thus, ranking the fourth. The newly established secular right-wing Good Party (İyi Parti) entered into election for the first time and took 10 % of the votes, a considerable success for a new party.
Binali Yıldırım vs. Ekrem İmamoğlu
Before the elections, all political commentators and journalists in Turkey try to confirm AK Parti’s and CHP’s candidates especially in 3 biggest cities of Turkey: İstanbul, Ankara and İzmir. Although it is not officially announced yet, according to backstage information, AK Parti’s İstanbul candidate will be former (and the last in Turkish political history) Prime Minister Mr. Binali Yıldırım. Yıldırım for long years served as Turkey’s Minister of Transport, Maritime and Communications and was a losing candidate for his party in 2014 local elections from İzmir. Later, he served as AK Parti’s Chairman and Prime Minister between 2016-2018. He is an experienced politician not taking too much criticism from CHP circles and he was chosen deliberately in order to solve İstanbul’s traffic jam problem. While Turkish press was expecting Muharrem İnce to be CHP’s İstanbul candidate due to his relative success in the Presidential election against Erdoğan, CHP leader Mr. Kemal Kılıçdaroğlu made an interesting choice and picked young governor of Beylikdüzü (one of the fastest growing districts of İstanbul) Mr. Ekrem İmamoğlu as his party’s İstanbul candidate. İmamoğlu is often praised with his success in Beylikdüzü municipality; but since he is not known by most of the İstanbul residents, his chance seems relatively low. İmamoğlu will try to take advantage of his youth and success at municipal affairs in order to convince voters. Binali Yıldırım on the other hand will take advantage of his reputation and experience. In İstanbul, unless an incredible campaign is prepared by CHP, it seems like Binali Yıldırım will win the election. However, the negative effects of Turkey’s economic slowdown in recent months and the terrible costs of Syrian crisis might reduce Yıldırım’s support. In 2014, AK Parti candidate Mr. Kadir Topbaş won the race in İstanbul with 47.9 % of the votes against CHP candidate Mustafa Sarıgül’s all-time high support of 40.1 %. Since Sarıgül was a very popular name, İmamoğlu might have less support than him this time. However, knowing this, CHP made an electoral coalition (Millet İttifakı) once again with İyi Parti and this party will support CHP candidates in most populated metropolitan cities like İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Bursa, Adana, Aydın, Muğla, Tekirdağ, İzmir and Eskişehir. In return, CHP will support İyi Parti candidates in other cities such as Balıkesir, Denizli, Manisa, Kocaeli, Konya, Samsun, Trabzon, Kayseri, Sakarya and Gaziantep. Similarly, AK Parti also decided to keep “Cumhur İttifakı” electoral alliance with MHP. According to agreement, MHP will support AK Parti’s candidates in biggest metropolitan cities like İstanbul, Ankara and İzmir and AK Parti will support MHP’s candidates in some important cities such as Adana, Mersin and Manisa. There are still negotiations going on between President Erdoğan and MHP leader Mr. Devlet Bahçeli and probably the electoral coalition will include many other cities as well. In İstanbul, in the 2018 Presidential election, Mr. Erdoğan took 50 % of the total votes against Muharrem İnce’s 38.89 %. In terms of parliamentary election, “Cumhur İttifakı” (AK Parti-MHP-BBP) took 50.68 % of the votes, whereas “Millet İttifakı” (CHP-İyi Parti-SP-DP) took 36.34 %. So, closing the gap of 14 % with the governing party seems like a really difficult job to do for young Ekrem İmamoğlu. However, İmamoğlu seems to be a bright candidate who has great potential with a good political campaign. In addition, in terms of districts, 2014 local elections results show that there might be a tight race in Avcılar (CHP: 44, AK Parti: 40.9), Büyükçekmece (CHP: 47.6, AK Parti: 44.9), Kartal (CHP: 44.9, AK Parti: 42.8) and Üsküdar (AK Parti: 45.6, CHP: 43.1).
Mehmet Özhaseki vs. Mansur Yavaş
In Ankara, President Erdoğan chose former Minister of Environment and Urban Planning (2016-2018) and Kayseri municipal leader (between 1998 and 2015 he was elected 4 times in row) Mr. Mehmet Özhaseki as his party's candidate in order to replace long-time serving Melih Gökçek. Özhaseki is a good choice for AK Parti since he represents an -alternative- Islamist modernization and urbanization model with his good work at Kayseri. However, due to Melih Gökçek’s strong personal support in Ankara and Özhaseki’s identification with the city of Kayseri instead of Ankara, things might be more very difficult for AK Parti this time. Moreover, CHP has a very good candidate coming from Turkish nationalist (MHP) background in Ankara: Mr. Mansur Yavaş. Yavaş lost the municipal race against Gökçek in 2014 with only 1 % of the total votes in a very controversial manner (electricity was cut off in some Ankara districts during the counting of the votes). He showed an excellent performance prior to this in Beypazarı municipality and turned this underdeveloped and rural Ankara district into a touristic urban place. Due to his professional success and nationalist background, Yavaş will probably take full support from İyi Parti voters and could convince many MHP voters as well. In the 2018 Presidential election, Mr. Erdoğan took 51.5 % in Ankara, whereas Muharrem İnce took 36.2 %. In the parliamentary election on the other hand, Cumhur İttifakı took 53.5 % of the votes against Millet İttifakı’s 39.7 %. Although there is a 13-14 points gap between two sides, Mansur Yavaş could be a game-changer and win the election this time. This is because MHP tradition and Turkish nationalism are much stronger in Ankara compared to İstanbul and MHP voters could prefer secular nationalist Yavaş to Islamist nationalist Özhaseki. That is why, I think the most competitive and interesting election will take place in Ankara.
Nihat Zeybekçi vs. Selin Sayek Böke
In İzmir, a city where historically secular opposition (CHP tradition) is very strong, AK Parti decided to chose former Minister of Economy (2013-2015, 2016-2018) and Denizli municipal leader (2004-2011) Mr. Nihat Zeybekçi as its candidate. Zeybekçi was chosen consciously as a secular conservative since AK Parti strategists did not want to spread fear to voters in İzmir. Although CHP candidate is not officially announced yet, after the retirement of Aziz Kocaoğlu, CHP might prefer Selin Sayek Böke, former Bilkent University Economics Professor and CHP İzmir deputy. Böke represents modern Turkish women and was subjected to hate speeches made by radical Islamist circles due to Christian members within her family although she is herself a secular Muslim. In the last local election in 2014, CHP won a landslide victory with Aziz Kocaoğlu’s 49.6 % against Binali Yıldırım’s 35.9 %. In İzmir, CHP still seems very solid and comfortable. Böke might even increase her party’s votes and force 60 % since voters in İzmir are not happy of AK Parti government’s Islamist-authoritarian policies as well as its economic performance. On the other hand, successful governor of Seferihisar Mr. Tunç Soyer could be a surprise candidate for CHP in İzmir and he could do as good as Böke will do. Soyer was able to transform Seferihisar into a real success story as a cittaslow city in the last few years, but similar to İmamoğlu, his lack of reputation is a major problem. In that sense, Böke seems to have much higher chances compared to Soyer. In any case, CHP will have an easy victory in İzmir as usual.
Tunç Soyer could be a surprise candidate for CHP in İzmir
Lastly, if we look at the general picture, I think conditions are not very optimistic for the opposition. Despite of Turkey’s all economic and political problems, AK Parti-MHP electoral coalition seems very strong three months before the election. This is related to historical-cultural reasons in Turkey (historical opposition to the Jacobin modernization tradition of CHP and strong Islamist tendencies of pious masses) as well as President Erdoğan’s strong leadership. So far, CHP leader Kemal Kılıçdaroğlu's efforts to overcome this historical dichotomy between secular and pious groups did not work and Erdoğan was able to take advantage of his politician skills every time by using a populist rhetoric in order to demonize CHP and direct people to vote for their lifestyles and cultural codes instead of the performance of the government or the quality of the projects presented by different political parties. This election does not seem very different than previous ones and as far as I am concerned, there will not be big changes in terms of results. However, a serious political crisis with the United States due to Syrian Kurds or the deepening of the economic crisis (as in the case of sudden devaluation of Turkish lira against US dollar and euro few months ago) before the election could change the equilibrium. According to Adil Gür, the owner of A&G, a prestigious gallup poll company in Turkey, this time local elections will be very competitive and there will be only a few points differences between two electoral coalitions.[1] Gür also claims that in İstanbul and Ankara, AK Parti candidates are ahead of CHP candidates for the moment. Finally, Turkey will have hot days by the early Spring in 2019 due to local elections, but no big change is expected. However, in Ankara and İstanbul, it seems like the race will be closer this time and the hopes of the opposition parties (mainly CHP) will increase for the next election. Especially a surprise CHP victory in Ankara might change the whole political atmosphere in the country.
Siyasal kültür literatüründe daha çok devrimci siyasal gelenekle özdeşleşen Fransa, son birkaç haftadır -bunu doğrularcasına- 2018'in Kasım ve Aralık aylarında kitleselleşerek çok büyük protesto gösterileri düzenleyen “Sarı Yelekliler” (Gilets Jaunes) hareketiyle çalkalanıyor. Fransa ve dünyada büyük ses getiren ve kimilerince 1789 Fransız Devrimi’ni sürükleyen “sans-culottes” (baldırı çıplaklar) adlı halk kitlesine, kimilerince 1934 yılında parlamentoya doğru yürürken şiddetle bastırılan Charles Maurras ve onun faşist çizgideki Action Française hareketine, kimilerince 1953 yılında yaptığı vergi protestolarıyla çok etkili olan popülist Fransız siyasetçi Pierre Poujade ve onun takipçileri Poujadistlere, kimilerince meşhur 1968 Mayıs olaylarına, kimilerince 2010-2013 Arap Baharı sürecine, kimilerince 2013 İstanbul Gezi Parkı olaylarına, kimilerince de 2013’te Bretonya (Bretagne) bölgesinde etkili olan “Bonnets Rouges” (Kırmızı Boneliler) eylemlerine[1] benzetilen bu protesto hareketi, daha şimdiden Avrupa ve dünyada benzer hareketlere neden oldu. Öyle ki, Mısır hükümeti, benzer protesto gösterilerinden korkarak “Sarı Yelek”[2] satışına yasak getirirken[3], son günlerde Belçika, Hollanda ve hatta Irak’ta da benzeri gösteriler düzenlenmeye başladı. Bu yazıda, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u göreve seçildiği günden bu yana en çok hırpalayan konu olan ve halk desteğini de son dönemde ciddi şekilde azaltan Sarı Yelekliler (Gilets Jaunes) protestolarını ve bunun Macron’un ve Fransa’nın siyasi geleceğine etkisini analiz etmeye çalışacağım.
Nasıl Başladı?
Sarı Yelekliler hareketinin fitili, internet kaynaklarında yer alan iddialara göre, change.org sitesinde Seine-et-Marne bölgesinde başlatılan ve Kasım ayında 300.000’i bulan bir imza kampanyası ile başladı.[4] Jacline Mouraud adlı Fransız vatandaşı bir kadının Ekim ayı içerisinde Facebook hesabında yayınladığı ve Macron hükümetinin vergi politikasını eleştiren videonun[5] birkaç hafta içerisinde milyonlarca kişi tarafından izlenmesi ve desteklenmesi ardından, “Sarı Yelek” giyen göstericiler ilk kez Fransa sokaklarında görülmeye ve sivil direniş eylemleriyle polisi ve hükümeti zorlamaya başladılar. Hareketin sözcüsü olarak ortaya çıkan Eric Drouet adlı Melun’da yaşayan bir kamyon şoförünün Kasım ayı içerisinde bir televizyon programında Fransız halkını gösterilere çağırması ise[6], şaşırtıcı bir şekilde ülke genelinde ses getirdi ve gösteriler giderek büyüdü. Öyle ki, Jacline Mouraud ve Eric Drouet gibi halktan insanlar, kısa sürede ülke genelinde tanınan televizyon yıldızları ve önemli siyasi figürler haline geldiler.
Çektikleri videolarla Sarı Yelekliler protestolarının büyümesine neden olan 4 Fransız vatandaşı: Jacline Mouraud, Eric Drouet, Ghislain Couttard ve Fly Rider
Hareketin bu denli etkili olmasında, kuşkusuz, sosyal medya ve internet kullanımı da son derece etkili oldu. Ancak elbette temel motivasyon kaynağı, Macron hükümetine yönelik tepkilerin ve yaşam standartlarındaki düşmenin halkta artık belirli bir öfke birikimine yol açmasıydı. İnternet üzerindeki çeşitli sitelerden haberleşerek, bulundukları şehirlerdeki park ve avmlerde buluşan ve birbirlerinden habersiz ve dağınık olarak protesto gösterileri düzenlemeye başlayan Sarı Yele[7] Dolayısıyla, Sarı Yelekliler, Fransa'da kısa sürede kitleselleşti ve büyük bir protesto dalgası haline gelmeye başladı. Sarı Yelekliler, zamanla daha organize bir şekilde seslerini Paris’te duyurmaya karar verdiler. Paris’te düzenlenen 17 Kasım 2018 tarihindeki büyük gösterilerin ilk etabında (Act I), katılımcıların sol görüşlü gençlerden ziyade, taşra kentleri ve banliyölerden gelen 30’lu yaşlarının sonlarında ve 40’lı yaşlardaki orta sınıfa mensup insanlar olduğu gözlemlendi. 17 Kasım 2018’de Paris’te başlayan protesto gösterileri giderek daha da kalabalık ve popüler hale gelirken, bu noktada polisle çatışmalar, yaralanmalar ve tutuklamalar da başlamış oldu. Zamanla üniversite öğrencileri ve liseliler de okullarında blokaj ve boykot eylemleri düzenleyerek protesto gösterilerine katılmaya başladılar. Dolayısıyla, Sarı Yelekliler, Fransa'da kısa sürede kitleselleşti ve büyük bir protesto dalgası haline gelmeye başladı.
Protesto Gösterileri
17 Kasım 2018 Cumartesi günü ilk büyük eylemini (Act I) Paris’te gerçekleştiren Sarı Yelekliler, bu haftadan itibaren her Cumartesi günü, daha çok taşra kentlerinden gelen memnuniyetsiz Fransızlar ve Paris banliyölerinde yaşayan kent yoksullarının katılımıyla büyük gösteriler düzenlemeye başladılar. 300.000 civarında vatandaşın katıldığı[8], 1 kişinin hayatını kaybettiği, 409 kişinin yaralandığı ve 73 kişinin gözaltına alındığı 17 Kasım gösterilerinden sonra, 24 Kasım’da “Act II” adı verilen, 166.000 civarında vatandaşın katıldığı[9], 84 yaralının olduğu ve 307 gözaltının yapıldığı ikinci büyük gösteri düzenlendi.[10] Sonraki Cumartesi olan 1 Aralık’ta, gösteriler, Paris dışındaki diğer büyükşehirlerde de etkisini göstermeye başladı. 1 Aralık gösterilerinde vandalizm ve şiddet unsurları da daha yoğun olarak gözlemlendi.[11] 136.000 kişinin katılımıyla gerçekleşen “Act III”, 263 yaralı ve 630 gözaltıya neden olurken, 8 Aralık’ta 125.000 eylemcinin katıldığı “Act IV” gösterilerinde yaralı sayısı 118 ve gözaltına alınanların sayısı 1.723 olarak açıklandı.[12] “Act IV” sürecinde büyük olaylardan korkulduğu için Paris’te hayat durdu ve birçok önemli turistik bina ve müze, halka ve turistlere kapatıldı. Olaylar nedeniyle Fransa’da son birkaç haftada binlerce kişi tutuklanır ve yüzlerce kişi yaralanırken, İngiliz The Independent gazetesi olaylar sürecinde ölen kişilerin sayısını 4 olarak belirtiyor.[13] Ayrıca gösteriler sırasında Zafer Takı’nın (Arc de Triomphe) altında bulunan müzenin göstericiler tarafından talan edilmesi sırasında Fransa Cumhuriyeti’nin sembolü olan Marianne heykelinin yüzünün paramparça edilmesi[14], dikkat çekici bir detay ve göstericiler arasındaki Cumhuriyet karşıtı radikal unsurları göstermesi açısından manidar bir olay.
Protestoların 'anti' duruşunu özetleyen bir pankart: Macron=Azil, Hükümet=İstifa, Sistem=İptal
Ne İstiyorlar?
Sarı Yelekliler gösterilerine katılan protestocuların Cumhurbaşkanı Macron’dan beklentilerine baktığımızda; halkın satın alma gücünün artması, işsizlik oranlarının düşürülmesi, vergilerin azaltılması ve Fransa’da yasadışı olarak bulunan ve çalışan göçmenlere izin verilmemesi gibi talepler olduğu ve halkın bu taleplerde son derece katı ve ısrarcı davrandıkları görülmektedir. Bunlar ilk bakışta sol ekonomik talepler gibi gözükse de, göçmen karşıtlığı, siyasal spektrumda daha çok aşırı sağın sahiplendiği bir meseledir. Bunlar dışında, Fransa’da yaşayan Türklerle yaptığım görüşmelerden edindiğim bilgiler doğrultusunda, Cumhurbaşkanı Macron döneminde emeklilerden alınan vergilerin yükseltilmesi ve şehirlerarası otoyollarda radar hız sınırının 90 kilometreden 80 kilometreye düşürülmesi[15] gibi konular da ilginç bir şekilde Cumhurbaşkanı’na karşı biriken öfkenin ana unsurları içerisinde sayılmaktadır. Daha önemlisi ise, Fransa'da görünürde bir ekonomik kriz yaşanmamasına rağmen, hayat şartlarının giderek zorlaşması ve ek vergiler ve zamlarla birlikte halkın alım gücünün son dönemde hissedilir şekilde düşmesidir. Ayrıca son birkaç yılda Fransa’da siyasete yeni bir renk getiren genç Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un, bankerlik geçmişi ve snob (ukala) siyasal üslubu nedeniyle “seçkinci” (elitist) bir figür olarak algılanması ve halk desteğinin azalması da tepkilerde etkili olmuş olabilir.
Sarı Yelekliler protestoları, Paris'te günlük hayatı ve turistik aktiviteleri de sekteye uğrattı
Gösterilerin Ekonomiye Etkisi
Sarı Yelekliler hareketinin giderek büyümesi ve siyasal şiddet eylemlerine yönelmesi nedeniyle, Fransa’daki ekonomik hayat da son haftalarda olumsuz şekilde etkilenmeye başladı. 90.000 polisin görev yapmasına neden olan gösteriler nedeniyle, dünyanın en çok turist çeken şehri olan başkent Paris’te Louvre Müzesi ve Eyfel Kulesi gibi turist akınına uğrayan yerler ziyaretçilere kapatılmak zorunda kalırken[16], Fransa Perakendeciler Federasyonu, 17 Kasım’da başlayan eylemlerin yol açtığı maddi kaybın yaklaşık 1 milyar euro civarında olduğunu açıklamıştır. Maliye Bakanı Bruno Le Maire de, eylemlerin yoğunlaştığı Aralık ayı başında Paris’teki mağazalarının satışlarının yüzde 20-40 oranında azaldığını ve yine Paris’teki restoranların ticari kayıplarının da yüzde 20 ila yüzde 50 arasında değiştiğini söylemiştir.[17] Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo ise, protesto gösterilerinin 3-4 milyon euroluk zarara yol açtığını tahmin ettiğini ifade etmiştir.[18] Bu olumsuz ekonomik durumun da etkisiyle, Sarı Yelekliler protestolarına halkın verdiği desteğin son günlerde yüzde 80'lerden yüzde 66’ya kadar düştüğü iddia ediliyor.[19] Ekonomik kayıpların artması durumunda, halkın protesto gösterilerine verdiği destek ilerleyen günlerde daha da azalabilir.
Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire
Sarı Yelekliler Gösterilerini Nasıl Yorumlamalıyız?
Sarı Yelekliler gösterileri sırasında dile getirilen talepler siyasaldan çok ekonomik talepler olduğuna göre, bu konuyu öncelikle ekonomik açıdan değerlendirmeliyiz. Bu bağlamda, BBC’nin bir haberinde de belirtildiği şekilde, öncelikle şu söylenmelidir ki; Fransız halkı, günümüz itibariyle Avrupa’nın en pahalı petrolünü tüketmektedir.[20] Öyle ki, dünya genelinde petrol fiyatlarındaki düşüşe rağmen, Fransa’da Ocak’tan bu yana dizele 7,60 sent, benzine ise 3,90 sent zam yapılmıştır. Bu doğrultuda, güncel fiyatlara bakılırsa, dizelin litresi 1,54 euro, benzininki ise 1,66 euro düzeyindedir. 1 Ocak 2019’da yürürlüğe girecek zamlarla, dizele 6,5 sent, benzine de 2,9 sent ek vergi getirilmesi öngörülüyordu. Ancak bu zamlar, protesto gösterileri nedeniyle hükümet tarafından 6 ay süreyle ertelendi. Bu zamlar, aslında Hollande hükümetinin 2014 yılında yasalaştırdığı[21] ve “karbon vergisi” olarak adlandırılan “contribution climat-énergie” (CCE) yani “iklim-enerji katkısı” vergisine dayanıyor ve halkı benzinden ziyade çevre dostu enerji kaynaklarını tüketen araçları kullanmaya teşvik etmeyi amaçlıyor. 2014’te ton başına 7 euro ile başlayan karbon vergisi, 2015’te 14, 2016’da 22, 2017’de 30, 2018’de 44 euroya çıktı. Hükümetin hedefi, bu vergiyi 2019’da 55, sonraki 3 yılda da 65, 75 ve 86 euro olarak kademeli şekilde arttırmaktı.[22] Ancak işine aracıyla gitmeye alışık olan özellikle taşra bölgelerindeki (Fransa’da, taşra bölgelerinde -tüm dünyada olduğu gibi- toplu taşıma olanakları daha sınırlıdır) orta sınıf ve çalışan kesim, bu vergilendirme politikası nedeniyle yaşam kalitesinde son dönemde bir gerileme hissetmeye başladı. İsyanın temel gerekçesini de hükümetin otoriter eğilimleri ya da dış politikada yapılan bir hata değil, işte bu yüksek vergiler oluşturdu.
Seine Nehri’nde Sarı Yelekliler geçidi
Anketler, protesto gösterilerine radikal sağ tabanın (daha çok Marine Le Pen ve partisi Rassemblement National-Ulusal Birleşme taraftarları) yüzde 82-85 arasında, sol tabanın ise (Sosyalist Parti-PS ve La France Insoumise-Boyun Eğmeyen Fransa taraftarları) yüzde 75-77 arasında destek verdiğini ortaya koyuyor.[23] Bu anlamda, göstericilerin siyasi çizgisi son derece heterojen ve onları bir arada tutmak kolay değil. Ancak göstericiler arasında bazı benzerlikler gözlemlemek de mümkün. Örneğin, BBC, protesto gösterilerine katılan insanların halktan ve öfkeli kişiler olduğunu vurgulamaktadır.[24] Gösterilerdeki en popüler slogan ise “Macron Démission” yani “Macron İstifa” şeklindedir. Bunun nedeni ise, Macron’un politikalarıyla Fransa'da zenginlerin kayrıldığının düşünülmesidir. Büyük bölümü orta yaşlı beyazlardan oluşan protestocu grup, yine de göçmenler, kadınlar ve gençlerden de zamanla destek sağlamayı başarmışa benziyor. Uluslararası basında, gösteriler sayesinde Fransa’da son dönemde Marine Le Pen ve Jean-Luc Mélenchon gibi birbirlerine ilk bakışta oldukça zıt, ancak benzer şekilde popülist siyasetçilerin halk desteğinde artış olduğunun gözlemlendiği ifade edilmektedir. Özellikle Le Pen’in lideri olduğu RN (Ulusal Birleşme), son anketlerde yüzde 21’le -yüzde 19’daki Macron'un partisi LREM’in (Cumhuriyet Yürüyüşü) önüne geçerek- ülkedeki en çok desteğe sahip siyasal parti haline gelmiştir.[25] Bu durum, 2019 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Fransa’da şok sonuçlara neden olabilir ve Frexit tartışmalarını yeniden alevlendirebilir.
Paris’in gördüğü en büyük isyan dalgalarından olan 68 kuşağının sembol isimlerinden olan, ancak son yıllarda Yeşiller Partisi çizgisinde ekolojik siyaset yapan tanınmış Alman-Fransız siyasetçi -“Kızıl Danny” (Dany le Rouge) lakaplı- Daniel Cohn-Bendit ise, bu olayların “sol” siyasal talepler içeren 68 kuşağı ile kıyaslanamayacağını; zira bu hareketin devrimci değil, otoriter nitelikte olduğunu iddia etmektedir.[26] Bu anlamda, göstericiler karşısında Macron’a destek çıkan Cohn-Bendit, yine de vergiler konusunda Macron hükümetini eleştirmektedir. Cohn-Bendit’e benzer şekilde, birçok sol görüşlü ve entelektüel yorumcu, Sarı Yelekliler hareketi içerisinde aşırı sağ unsurların daha yoğun olduğunu ve göçmen ve yabancı karşıtlığı gibi konular nedeniyle bu harekete mesafeli durduklarını belirtmişlerdir.[27]
Kızıl Danny (Dany le Rouge) lakaplı Daniel Cohn-Bendit
Fransa’da yaşayan Türk akademisyen Ahmet İnsel, sosyalist sol çizgideki Birikim dergisi için kaleme aldığı bir yazıda, iyi tanıdığı bu ülkede yaşanan protesto gösterilerini 3 temel üzerinden açıklamaya çalışmaktadır.[28] İlk olarak, taşra bölgeleri ve küçük şehirlerde yaşayan orta alt sınıfın vergi artışı ve kamu hizmetlerine ulaşım eşitsizliği açısından son dönemde tepkili olduklarını belirten İnsel, ikinci olarak da Fransa’da seçim sisteminin değiştirilmesi ve “radikal demokrasi” uygulanmasına yönelik hem aşırı sağ, hem de sol tabandan talepler olduğunu iddia etmektedir. Son olarak, İnsel, son aylarda yapılan reformlar ve benimsenen üslup nedeniyle halk nezdinde teknokratik yönetici algısı ve elitist imajı[29] pekişen Cumhurbaşkanı Macron ve hükümetine yönelik duygusal tepkilerin olduğuna işaret etmektedir. Fransa’da yaşayan bir diğer Türk akademisyen ve sanatçı Ali Akay’a göre ise; göstericiler fakir kimseler değil, alt orta veya orta alt sınıfa mensupturlar, yaş ortalamaları 40’lardadır ve aralarında aşırı sağa (Marine Le Pen çizgisi) yatkın olanlar çoğunluktadır.[30]
Amerikalı yazar Claire Berlinski, meselenin sadece bir vergi konusu olmadığı ve Macron hükümetinin benimsediği ve ABD’deki Donald Trump yönetiminin tepkisini çeken eko-elitizm (eco-elitism) algısının Fransız halkında da öfke yarattığı görüşünde.[31] Nitekim İngiliz gazeteci Brendan O’Neill de benzer görüşleri ifade ediyor.[32] Berlinski, ayrıca gösteriler sırasında aralarında dolaştığı protestocuların çoğu Paris dışından gelen, orta yaşlı ve halktan insanlar olduklarını yazıyor.[33]
Uluslararası Politika Akademisi’nden (UPA) Dr. Deniz Tansi ise, bu protestoları tarihsel süreç içerisinde değerlendirmekte ve solun neoliberalizme yenik düşmesi nedeniyle tüm dünyada sol ekonomik taleplerin aşırı sağ çizgideki popülist partiler tarafından sahiplenilmeye başladığını vurgulamaktadır.[34] Bu yaklaşım, ister istemez akla Sosyalist Parti’ye yakın Fransız ekonomist Thomas Piketty’nin 2013 tarihli Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital (orijinal Fransızca ismiyle Le Capital au XXIe siècle) kitabını getirmektedir[35]. Piketty, bu eserinde, ekonomik eşitsizliklerin salt ekonomik gelişmelerin değil, hükümetlerin benimsediği kamu politikalarının da eseri olduğunu vurgulamış ve ekonomik eşitsizliklerin artmasını önlemek için sosyal devletin diriltilmesi gerekliliğine ve küreselleşmeye uygun yeni bir eğitim sisteminin oluşturulması gerektiğine vurgu yapmıştır. Dolayısıyla, Fransa’da yaşanan güncel tepkiler, Piketty’nin işaret ettiği gibi ekonomik eşitsizliklerin son yıllarda Fransa’da ve dünyada çok artmasının ve sol siyasetin bu durum karşısında bir refleks geliştirememesinin doğal bir sonucu olarak da görülebilir.
Thomas Piketty
Macron’un Ulusa Sesleniş Konuşması ve Siyasi Geleceği
Sarı Yelekliler protestolarının da etkisiyle son 2 ayda anketlere göre halk desteği yüzde 15 civarında azalan ve yüzde 26’ya kadar düşen Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron[36], 10 Aralık 2018 tarihinde, halka -banttan yayınlanan- yaklaşık 13 dakikalık bir "Ulusa Sesleniş" konuşma yapmış[37] ve son haftalarda halkta gelişen tepkiler karşısında siyasal sorumluluğu üzerine alarak, Fransa’da siyasal sistemde onlarca yıldır biriken sorunları kısa sürede çözmeye çalıştığını ifade etmiştir. Demokratik protesto gösterileri dışındaki şiddet eylemlerini ve anarşik eğilimleri kınayan Macron, Başbakan Edouard Philippe’in vergileri geri çektiğini açıkladığını hatırlatmış; ancak buna rağmen tepkilerin dinmemesi nedeniyle, halktaki öfkenin daha derinlerde olduğunu düşündüğünü açıklamıştır. Bu öfkeyi meşru bulduğunu söyleyen Macron, ayrıca sorunu diyalog yoluyla çözmeye çalıştıklarını ifade etmiştir.
Macron’un konuşması
Macron, konuşmasında, 1.200 euro olan asgari ücretin 2019’da 100 euro arttırılacağı sözünü vermiş, aynı zamanda 2.000 euronun altında kazanan emeklilerden yeni alınmaya başlanan sosyal güvenlik vergisinin iptal edildiğini duyurmuştur.[38] Ancak Macron, Cumhurbaşkanlığının ilk döneminde iptal ettiği ve Sarı Yelekliler’in talepleri arasında yer alan “varlık vergisi” veya “lüks vergisi”nin (ISF – Impôt de Solidarité sur la Fortune) yeniden uygulamaya konulması isteğini açıkça reddetmiş ve Cumhurbaşkanı seçildiği dönemde verdiği sözlere bağlı olduğunu iddia etmiştir. Konuşmasında zaman zaman duygusallaştığı gözlemlenen Macron, ayrıca ülkesini sevdiğini söyleyerek, azalan halk desteğini yeniden arttırmaya çalışmıştır.
Cumhurbaşkanı Macron, protestoların yatışması ardından ulusa sesleniyor
BBC’nin OpinionWay verilerine dayandırdığı haberde[39], Macron’un 16 aylık iktidarı sonrasında halk desteği halen yüzde 29’larda gözükmektedir. Bu, François Hollande’ın yüzde 22’sine kıyasla daha iyi olsa da, Nicolas Sarkozy’nin yüzde 44’üne kıyasla oldukça düşüktür. Macron’un popülaritesinde düşmeye neden olan uygulamalar olarak ise; 1 milyon 300 bin euronun üzerinde varlığı olanlar için François Hollande döneminde konulan “lüks vergisi”ni (varlık vergisi) kaldırması, büyük şirketlere vergi indirimi yapılırken çalışan kesim için maaşlardaki vergi kesintisinin yüzde 37’leri bulması, yeni “İş Yasası” ile işten çıkarmaları kolaylaştıran ve tazminat hakkını budayan düzenlemeler getirmesi ve dar gelirli ve öğrencilerin bel bağladığı kira yardımlarında kesinti yapması gösteriliyor.[40]
16 aylık Cumhurbaşkanlıkları döneminde Sarkozy, Hollande ve Macron’un halk desteği oranları[41]
Ancak Macron, tüm dünya liderlerini Fransa'da toplamayı başardığı Paris Barış Forumu (Forum de Paris sur la Paix) ve dış politikadaki ataklığıyla bir yandan da dünyada geniş bir hayran kitlesi edinmiş durumda. Lakin Macron şunu unutmamalı ki, Fransa’daki seçimleri kazanmadan dünyada popüler olmanın kendisine pek de bir faydası yok! Zira Fransa seçimlerinde oyu diğer ülke halkları değil, Fransız halkı verecek. Dahası, normal takvimde 2022 yılında düzenlenecek olan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, Macron, bu defa çok daha güçlenen Marine Le Pen ve Jean-Luc Mélenchon’la birlikte, merkez sol ve merkez sağda iki yeni ve yıpranmamış rakiple karşılaşacak. Merkez solda PS’nin yeni ve genç lideri Olivier Faure, henüz büyük bir çıkış yapamasa da, tepki ortamında sol politikaları gündeme getirerek dikkat çekebilecek oldukça potansiyelli bir Cumhurbaşkanı adayı olarak dikkat çekiyor. 2017 yılı Aralık ayında Cumhuriyetçiler (LR) partisinin başına geçen karizmatik Laurent Wauquiez ise, yine genç ve muhafazakâr tabanın hoşuna gidebilecek katı sağcı bir aday olarak tepki ortamında kolaylıkla yükselişe geçebilir.
Laurent Wauquiez
Fransa Ekonomisi ve Muhalefet Partilerinin Durumu
Fransa, İMF’nin 2018 Nisan ayı verilerine göre, halen dünyanın 6. büyük ekonomisi durumundadır.[42] Yıllardır 6 ila 7. sıralardaki yerini istikrarlı bir şekilde koruyan Fransa, Brexit sürecinde Birleşik Krallık’ın ekonomik kayıplara uğramasıyla, önümüzdeki birkaç yıl içerisinde ilk 5’e bile girebilir. Orta vadede devasa nüfusu sayesinde Hindistan’ın Fransa’yı geçmesi kesin olmasına ve daha üst sıralardaki ülkeleri yakalaması neredeyse imkânsız karşın, Fransa’nın daha uzun yıllar dünyanın en büyük ekonomileri arasında (ilk 10'da) kalması garanti gibi gözükmektedir. Kişi başına düşen gelir anlamında ise, Fransa, 44.934 Amerikan doları gelirle dünyada 21. sırada kendisine yer bulmaktadır.[43] Her ne kadar bu açıdan birçok büyük Avrupa ülkesi ile benzer bir performans gösterse de, özgürlük kadar eşitliğin de anavatanı olan Fransa’da[44], halk, son dönemde gelir adaletsizliğinin bozulduğunu düşünmekte ve yaşam standartlarının vergiler ve zamlar nedeniyle düştüğünü iddia ederek, hükümete ve Avrupa Birliği’ne tepki göstermektedir.
Fransa’daki işsizlik oranları ise, günümüzde yüzde 9 dolaylarındadır.[45] Bu, Macron’un seçildiği dönemdeki yüzde 9,4’e kıyasla biraz daha iyi olmakla birlikte, Macron’un henüz beklenen patlamayı yapamadığını da göstermektedir. Nitekim önceki Cumhurbaşkanı François Hollande’ın son döneminde de işsizlik oranları zaten azalmaya başlamıştı. Ekonomik büyüme açısındansa, 2017 yılında Dünya Bankası verilerine göre yüzde 1,8 büyüyen Fransa ekonomisinin[46], 2019 ve 2020 yıllarında da yüzde 1,5 düzeyinde büyüyeceği öngörülmektedir.[47] Bu, iddialı bir Cumhurbaşkanı olan Emmanuel Macron’un 2022’de koltuğunu koruyabilmesi için yeterli olabilecek rakamlar değildir. Macron, mutlaka daha agresif bir büyüme stratejisiyle ekonomik başarıya ulaşmalı ve işsizlikte de gözle görülür bir gerileme sağlamalıdır. Ekonomi bilgisi ve liberalizm ideolojisiyle Cumhurbaşkanı seçilen Macron'un ancak bu şekilde siyasal kariyeri başarılarla devam edebilir.
Sonuç
Sonuç olarak şunu söylemek gerekir ki, Fransa’da oldukça dar bir seçmen tabanı olan liberalizm çizgisinde siyaset yapan Emmanuel Macron ve Cumhurbaşkanı seçildikten sonra kurdurduğu -siyasal skalada merkezde konumlanan- partisi LREM (Cumhuriyet Yürüyüşü), bundan sonra kendi siyasal kimliğini oturtmak, belirginleştirmek ve diğer partilerden farklılık yaratarak sadık bir seçmen desteği (kitlesi) oluşturmak zorundadır. Bu, ancak tutarlı ve kapsamlı bir ideolojik program, halkla bütünleşebilen bir parti teşkilâtı ve siyasallaşan bir gençlik örgütü ile mümkün olabilir. Zira yalnızca lider odaklı ve karizmatik otoriteye dayalı siyasal partiler, Fransa'da ve dünyada yalnızca liderinin başarısı süresince ayakta kalabilmektedir. Ayrıca unutulmamalıdır ki, Macron, 2017 Cumhurbaşkanlığı seçimleri ilk turunda oyların yalnızca 23,9’unu alabilmiş; ikinci turda ise “aşırı sağcı” şeklinde lanse edilen Marine Le Pen karşısında “kötünün iyisi” olarak yüzde 66 oy oranına ulaşabilmiştir. Yani Macron’un başarısı biraz da Le Pen’e yönelik korkulardan ve Le Pen çizgisinin Fransa’da göçmen (daha çok Arap kökenli ve Afrika asıllı Fransızlar) geçmişinden gelen vatandaşlar ve sol-liberal tabandan hiç destek bulamamasından kaynaklanmaktadır. Dahası, Fransa’da klasik merkez sağ partiler (şimdilerde Les Républicans-Cumhuriyetçiler) gibi Katolik milliyetçi bir tabana, ya da sol partiler (Parti Socialiste-Sosyalist Parti ve La France Insoumise-Boyun Eğmeyen Fransa) gibi örgütlü işçi sendikalarına dayanmadan iktidarını kuran Macron, ilerleyen yıllarda başarılı olmak adına “Macronizm” çizgisini veya “Macronist” siyaseti somutlaştırmak zorundadır. Aksi takdirde, Macron ve LREM’in beklenmedik başarısı bir “sabun köpüğü” ya da “kıvılcım” olarak kalacak ve geçici olacaktır.
Bunun gerçekleşmesi içinse, siyasette yeni bir isim olan Emmanuel Macron’un liberal değerler (çevrecilik, piyasa ekonomisi, dünya barışı, uluslararası anlaşmalar, çok taraflılık vs.) odaklı İdealist siyaset kadar, çıkar odaklı (lider popülaritesi, parti oy oranı, ekonomik ve siyasal açıdan Fransız ulusal çıkarları vs.) Realist siyaseti de öğrenmesi gerekmektedir. Ekonomik açıdan bakıldığında ise, Macron, özellikle ekonomik büyüme, kişi başına düşen geliri arttırarak halkın yaşam kalitesini yükseltme ve istihdam artışı sağlama gibi konularda gözle görülür bir başarı sağlamak zorundadır. Dış siyaset temelinde düşünürsek, Macron, Fransa’nın düşmanlarını azaltmaya ve dostlarını çoğaltmaya çalışmalı ve bu sayede ekonomik menfaatleri geliştirmeye odaklanmalıdır. Ayrıca, aşırılığa kaçmayan popülist milliyetçilik, devlet adamlarının kriz dönemlerinde en sık başvurdukları dış politika tercihlerinden birisidir. İmaj yönetimi açısındansa, Macron, ilk dönemlerinde olduğu gibi daha mütevazı ve halka saygılı ve yakın bir duruş benimserse, bu, Fransız halkının genelinde daha çok kabul görebilir. Ayrıca şu da söylenebilir ki, Emmanuel Macron, sol çizgiden gelen bir liberal (sol liberal) olarak, seçildikten sonra daha çok bir sağ liberal gibi siyaset yapmaya başlamıştır. Öyle ki, başta Başbakan Edouard Philippe olmak üzere, Macron hükümetinde sağ siyaset çıkışlı birçok önemli isim bulunmaktadır. Bu durum Macron’a sağ siyasette kısmi bir destek veya en azından hoşgörü kazandırsa da, Macron’un seçmen tabanının asıl gövdesini oluşturan eski Sosyalist Parti (PS) seçmenlerinin Cumhurbaşkanı’ndan uzaklaşmalarına da neden olabilir. Son olarak, Macron'un siyasi ve ekonomik reformlarını zamana yayması ve bunların gerekliliğini halka daha iyi açıklaması da bundan sonra kesinlikle çok elzem bir konu olacaktır. Dolayısıyla, Macron’un artık adeta bir siyasi “cambaz” gibi davranması ve siyasal sahnedeki konumunu sağlamlaştırması gerekmektedir. Aksi takdirde, 2022'de Fransa'da rahatlıkla yeni bir Cumhurbaşkanı işbaşı yapabilir. Dahası, Fransa'da Macron döneminde işler kötü giderse, bu iş için en uygun aday -ülkede tek denenmemiş siyasal aktör olan aşırı sağı temsil eden- Marine Le Pen olacak gibi gözükmektedir.
İstanbul Gedik Üniversitesi Uluslararası İlişkiler (İngilizce) bölümü öğretim üyesi ve Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Genel Koordinatörü Doç. Dr. Ozan Örmeci, 8 Aralık 2018 tarihinde KRT'de Aslı Kurtuluş'un programına telefon bağlantısıyla katılarak Fransa'daki "Sarı Yelekliler" (Gilets Jaunes) eylemlerini yorumladı. Aşağıda bu programın kaydını bulabilirsiniz.
Radio France Internationale veya kısa adıyla RFI[1], 1975 yılında Radio France’ın parçası olarak kurulmuş olan Paris merkezli ve oldukça ünlü bir radyo istasyonudur.[2] 2008 yılı itibariyle 35 milyonun üzerinde dinleyicisi olan kanal, BBC World Service, Voice of America ve China Radio International’la birlikte dünyanın en etkili radyo servislerinden birisi kabul edilmektedir. Fransız Parlamentosu, 1986 yılında aldığı bir kararla RFI’nin Radio France’tan bağımsız yayın yapmasının önünü açmıştır. Fransa Dışişleri Bakanlığı bütçesinden beslenen RFI, Fransızca’nın yanında İngilizce, Svahili, Hausaca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, Rusça, Farsça, Çince, Vietnamca ve Kmerce dillerinde yayın yapmaktadır. RFI’de düzenli olarak yayınlanan programlardan birisi de Daniel Desesquelle tarafından hazırlanan "Carrefour de l’Europe" (Avrupa Kavşağı) programıdır[3]. Bu program kapsamında, geçtiğimiz gün (2 Aralık 2018), İstanbul’dan önemli bir yayın yapılmıştır. Türkiye ile Avrupa ilişkilerini konu alan “Europe et Turquie, l’amour contrarié” (Avrupa ve Türkiye: İmkânsız Aşk) adlı podcast yayının konukları; TÜSİAD Uluslararası Koordinatörü ve Avrupa Birliği Temsilcisi ve Institut du Bosphore (Boğaziçi Enstitüsü) Başkanı Bahadır Kaleağası, Hauts-de-Seine milletvekili ve Fransız Ulusal Meclisi’ndeki Dış İlişkiler Komisyonu Başkan Yardımcısı olan Jacques Maire, Fransa’nın Dış Ticaret Danışmanları Ulusal Komitesi (Conseiller du commerce extérieur de la France-CCEF) Türkiye Başkanı Franck Mereyde ve Hürriyet Daily News yazarı olan Türk gazeteci Barçın Yinanç’tır. Bu yazıda, bu programda konuşulanlar özetlenecektir.
Radio France Internationale – RFI
Programda ilk soru yöneltilen konuşmacı olan TÜSİAD Brüksel (Avrupa Birliği) temsilcisi Bahadır Kaleağası, öncelikle Türkiye-AB ilişkilerinde son yıllarda bazı sorunların yaşandığını kabul etmekte; ancak ilişkilerin bu sorunlarla sınırlı olmadığını belirterek, günlük yaşamın akışında iki tarafın ilişkilerinde halen pozitif (olumlu) bir hava (enerji) olduğunu iddia etmektedir. Günlük yaşam derken kastettiği şeyin kültürel, ekonomik ve toplumlar arası ilişkiler olduğunu açıklayan Kaleağası, siyaset kurumunun ise ilişkilere olumsuz etkide bulunduğunu iddia etmektedir. Türkiye ile AB arasında siyasi ilişkilerin geliştirilmesi bağlamında Türkiye’nin birkaç yıl önce olduğu gibi tam üyelik yolunda Kopenhag kriterlerini sağlamak için reformist kimliğine geri dönmesi gerektiğini kaydeden TÜSİAD temsilcisi, bunun hem Türkiye’nin ekonomik ve siyasal (ulusal) çıkarları, hem de AB’nin çıkarları açısından gerekli olduğunu söylemektedir. Türkiye AB yolunda reformlara devam ettiği sürece, ilerleyen yıllarda Avrupa’da yaşanabilecek bir dönüşüm sonucunda AB’nin Türkiye’yi Birliğe üye yapmak konusunda daha esnek davranabileceğini düşünen Kaleağası, bu nedenle ilişkileri germek ve koparmak yerine geliştirmeyi önermektedir.
Daha sonra söz alan gazeteci Barçın Yinanç, Türk hükümetinin son dönemde -bilhassa da 15 Temmuz 2016 darbe girişiminden sonra- AB ve tüm dünyaya güvenlikçi bir perspektiften yaklaştığını ve AB’nin başarısız darbe girişimi sonrasında Türkiye’ye yeterince destek vermemesi sebebiyle Birliğe yönelik olarak hükümet nezdinde olumsuz bir bakışın hâsıl olduğunu söylemektedir. Ancak Türkiye’de önemli bir toplumsal kesimin de AB’nin Türkiye’nin demokratik gerilemesi nedeniyle endişelenmesini olumlu karşıladığını belirten Yinanç, bu kesimlerin Türkiye’nin Çin, Rusya ve Mısır gibi demokratik olmayan ülkelerle aynı kategoride değerlendirilmemesi gerektiğini düşündüklerini söylemektedir. Bu noktada Brüksel merkezli eleştirilerin dozajı ile ilgili bazı sorunlar olduğunu vurgulayan Türk gazeteci, buna rağmen AB’nin Türk hükümetine yönelik eleştirilerinin Türkiye’de baskı altında bulunan muhalif grupları umutlandırdığını düşünmektedir. Ancak Yinanç, bu muhalif grupların AB’nin Türkiye ile müzakere sürecini durdurması veya askıya almasını istemediklerini; çünkü böyle bir durumda AB’nin Türkiye üzerindeki kaldıraç etkisini kaybedeceğini düşündüklerini de sözlerine eklemektedir.
Jacques Maire
Üçüncü olarak söz alan LREM (Cumhuriyet Yürüyüşü) partisi milletvekili Fransız diplomat ve siyasetçi Jacques Maire, öncelikle Institut du Bosphore (Boğaziçi Enstitüsü) toplantısı için geldiği İstanbul’da iki ülke ilişkilerinin yeniden gelişmeye başladığını göstermeye çalıştıklarını söylemektedir. Yıkmanın inşa etmekten daha kolay olduğunu söyleyen Fransız diplomat ve siyasetçi, konuşmasında hukuk devleti, basın özgürlüğü ve demokrasi gibi Avrupa değerleri konusunda Türkiye’nin eksiklikleri olduğunu ima etmekte; ancak AB’nin bu zor dönemde Türkiye ile ilişkilerde daha pragmatik davranması gerektiğini belirtmektedir. Buna karşın, Maire, günümüzde her iki tarafta da yapıcılıktan çok, herhangi bir alternatif sunmayan yıkıcı ve tek taraflı yaklaşımların hâkim olduğunu eleştirel bir şekilde söylemektedir. Önceki gün bulunduğu ve el ele yürüyen çiftler ve müzisyenleriyle dikkatini çeken İstanbul’un Taksim semtinin tamamen Avrupa’nın bir parçası olduğunu da söyleyen Fransız siyasetçi, buna karşın, Fransa’nın da yaşadığı bir sorun olarak, Türkiye’deki bölgesel gelişmişlik farklarına ve farklı toplumsal kesimler arasındaki kutuplaşmaya dikkat çekmektedir. Boğaziçi Enstitüsü’nün ve TÜSİAD’ın kendilerine yönelik misafirperverliğinden etkilendiğini de belirten Jacques Maire, iki ülke arasındaki ticari bağların önemine dikkat çekerek konuşmasına son vermektedir.
Fransa Dış Ticaret Danışmanları Ulusal Komitesi Başkanı Franck Mereyde ise, son birkaç yılda turizm sektöründe yaşanan gelişmeleri anlatmakta ve 2016 ve 2017 yıllarında darbe girişimi ve terör olayları nedeniyle Türkiye’de turizm sektörünün olumsuz etkilendiğini; ancak 2018 yılından itibaren Rus turistler başta olmak üzere uluslararası turistlerin yeniden Türkiye’yi güvenli bir ülke olarak değerlendirerek bu ülkeyi ziyaret etmeye başladıklarını ifade etmektedir. Mereyde, bu noktada Türkiye’nin güvenli bir ülke olduğunu ve Fransız turistlerin rahatlıkla Türkiye’yi ziyaret edebileceklerini de açıkça söylemektedir. Ayrıca Türkiye’de son derece profesyonelce ve iyi karşılandıklarını belirten Mereyde, Türkiye’de çok sayıda Fransızca konuşan insan olduğunu görmekten dolayı şaşırdığını da anlatmaktadır. Bu insanlar ve kültürel yakınlık sayesinde Fransa ile Türkiye arasında onlarca yıldır devam eden ilişkilerin kopmadığını söyleyen Franck Mereyde, bu şekilde Türkiye’yi överek bu turdaki konuşmasını tamamlamaktadır.
Bahadır Kaleağası
İkinci turda yeniden kendisine söz verilen TÜSİAD temsilcisi Bahadır Kaleağası, Türkiye’nin son dönemde hakikaten de demokratik açıdan bir gerileme yaşadığını kabul etmekte ve bu anlamda Avrupa Birliği kulislerinde yükselen “Türkiye Avrupa değerlerinden uzaklaşıyor” eleştirilerine hak verdiğini belli etmektedir. Ayrıca Kaleağası, bu demokratik gerileme sürecini darbe girişimi sonrasındaki son 2-2,5 yılla da sınırlamamakta ve -AB ilerleme raporları doğrultusunda- aslında son 4 yıldır Türkiye’de demokrasi kalitesinin azaldığını düşünmektedir. Bu gerilemenin nedenleri sorulduğunda ise, Kaleağası, sorunları, yüzde yüz Türkiye’den kaynaklanan sorunlar ve Avrupa’dan kaynaklanan sorunlar olarak ikiye ayırmaktadır. AB’nin Türkiye’ye yönelik politikalarını da 2 farklı kategoride değerlendiren konuşmacı, AB’nin 1995-2005 döneminde Türkiye’ye yönelik politikasını “angajman politikası” olarak değerlendirmekte ve bu dönemde AB’nin çok daha büyük demokratik sorunları olan (idam cezasının varlığı, Kürtçe’nin yasak ve Kürt siyasetçilerin hapiste olması vs.) Türkiye’yi dönüştürmek için Ankara’nın Gümrük Birliği’ne girişinin kabulü ve Türkiye’ye AB tam üyelik perspektifi sunulması gibi olumlu hamleler yaptığını hatırlatmaktadır. Bu dönemde AB’nin yumuşak gücünü kullanarak Türkiye’yi dönüştürmeye çalıştığını kaydeden konuşmacı, bu sayede, AB ilerleme raporlarının da işaret ettiği şekilde, Türkiye’nin AB’nin demokratik kriterlerine (Kopenhag kriterleri) uygun bir ülke haline geldiğini anımsatmaktadır. Kaleağası, 2004-2005 yılından itibarense, AB’nin -Kıbrıs Sorunu nedeniyle- Türkiye’ye yönelik politikasının değiştiğini/bozulduğunu açıklamaktadır. 2004’te Kıbrıs’ta AB desteğiyle oylanan barış referandumu Annan Planı’na Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıslı Türklerin “evet”, ama Kıbrıslı Rumların “hayır” dediğini vurgulayan Kaleağası, buna rağmen Rumların AB üyesi yapılarak ödüllendirildiğini ve bu nedenle Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin (Kıbrıs Cumhuriyeti) engellemeleriyle Türkiye-AB ilişkilerinin bozulmaya başladığını vurgulamaktadır. Güney Kıbrıs Rum Kesimi’ne benzer şekilde, Nicolas Sarkozy döneminde (2007-2012) Fransa’nın da bazı başlıkları bloke ederek Türkiye’nin AB üyeliğini engellediğini ve Türkiye ile AB arasındaki ilişkileri bozduğunu hatırlatan konuşmacı, bu nedenle 2005 sonrasında AB-Türkiye denkleminin bozulduğunu ve bugünkü olumsuz tabloya gelindiğini açıklamaktadır. AB’nin Türkiye’ye yönelik olarak yeniden “angajman politikası” benimsemeden Türkiye ile ilişkileri düzeltemeyeceğini de söyleyen Bahadır Kaleağası, bu anlamda ikili ilişkileri demagog ve yabancı düşmanı popülistlere kurban etmeden, 21. yüzyıl gerçeklerine uygun şekilde yaratıcı davranmak gerektiğine dikkat çekmektedir.
İkinci turda yeniden söz alan Jacques Maire, öncelikle Türkiye’nin Avrupa’ya entegrasyon projesinin daha 1960’larda başladığını ve bu noktada Gümrük Birliği’nin çok önemli bir dönüm noktası olduğunu söylemektedir. Gümrük Birliği sayesinde endüstriyel malların AB ülkeleri ve Türkiye arasında serbestçe satılabildiğini hatırlatan Fransız konuşmacı, “zor müzakereci” olarak nitelendirdiği Türklerle bu konuda 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği anlaşmasını yapabilmenin kolay olmadığını, ama anlaşma sonuçlarının gayet olumlu olduğunu söylemektedir. Kendisinin de bu süreçte Fransa adına müzakere masasında yer aldığını anlatan Maire, Gümrük Birliği sayesinde iki tarafın ticari kural ve düzenlemeler açısından da birbirlerine uyum sağladıklarını sözlerine eklemektedir. 22 yıldır uygulanan Gümrük Birliği anlaşmasının sadece sanayi ürünlerini ve işlenmiş tarım ürünlerini kapsadığını ve geleneksel tarım ürünlerinin, hizmetlerin ve kömür ile çelik ürünlerinin halen kapsam-dışı olduğunu belirten Maire, yeni dönemde Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusuna sıcak baktığını ifade etmekte; ancak tarım ürünleri konusunda bunun AB-Türkiye ilişkilerinde temel bir mesele olmadığını söyleyerek olumsuz bir tavır almaktadır. Bu noktada söz alan gazeteci Barçın Yinanç ise, Jacques Maire’i destekler şekilde, Gümrük Birliği’nin güncellenmesinin -Avrupa Komisyonu’nun raporunda da belirtildiği şekilde- her iki tarafın da çıkarına (win-win) bir gelişme olacağını vurgulamaktadır. Jacques Maire de, büyük bir şantiye ve pazar haline gelen Türkiye ile ekonomik ilişkileri daha da derinleştirmeye çalışırken, son birkaç yılda siyasal olarak bu ülkenin Avrupa değerlerinden uzaklaşmasının yarattığı zorluklara dikkat çekmektedir. Son olarak, Türk hükümetinin (bu noktada konuşmacı hükümet ile Türk devletini ayrıştırmaktadır) Avrupa ile ekonomik ilişkileri iyi seviyede tuttuğu sürece siyasal olarak istediğini yapabileceği düşüncesinin yanlış olduğunu ima eden Fransız siyasetçi, bu anlamda Türkiye’ye yönelik sıcak, ancak hükümete yönelik eleştirel bir pozisyon aldığını belli etmektedir.
Bu turda bir kez daha söz alan Bahadır Kaleağası, ilk olarak Avrupa Birliği’nin daha esnek ve konfederal bir yapıya dönüşmeden Türkiye’ye daha fazla açılmasının mümkün olmadığını söylemekte ve Türkiye’nin kısa süre içerisinde AB’ye üye olacağı düşüncesiyle Avrupa’daki halkların önyargı ve korkularını tetiklememek gerektiğini ifade etmektedir. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi konusunda ise demokratik kriterlerin savunulmasının önemine işaret eden TÜSİAD temsilcisi, demokratik bir rejim olmadan gelişmiş bir ekonomik sistem kurulamayacağını iddia etmektedir. Türkiye’nin Ortadoğu’daki küçük bir petrol prensliği olmadığını ifade eden konuşmacı, bu nedenle ülkesinin -birkaç sene önce olduğu gibi- özgürlükleri koruyan bir hukuk devleti olması gerektiğinin altını çizmektedir. Kaleağası, ayrıca bu kriterlerin başlangıç şartları değil, ilerleme ve süreci tamamlama kriterleri olması gerektiğini vurgulamakta ve AB’nin Türkiye’ye yönelik olarak “havuç politikası” (iyi gelişmeler karşısında ödüllendirme ve teşvik etme) uygulaması gerektiğini söylemektedir. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Türkiye ile ilişkilerde “Avrupa’ya entegrasyon” yerine “stratejik ortaklık” temasını öne çıkarması sorulduğunda ise, Kaleağası, stratejik ortaklık vizyonunun entegrasyon öğeleri de içerdiğini ve günümüzde Türkiye’nin AB üyeliği konusunda bir ilerleme yaşanmasının -Türkiye’nin, AB’nin ve dünya koşullarının sonucu olarak- kolay olmadığını söyleyerek, ilişkileri krize sokmak yerine bu şekilde gelecekte entegrasyonu mümkün kılabilecek olumlu gelişmelere (Gümrük Birliği’ni güncellemek gibi) odaklanmak gerektiğini belirtmektedir. Kaleağası, ayrıca Türkiye’nin ekonomik dinamizminin Avrupa ülkelerine de ekonomik olarak fayda sağlayacağını anlatmaya çalışmaktadır.
Bu turda Franck Mereyde ise, Türkiye’nin 80 milyonun üzerinde nüfusu ve dinamik ekonomisiyle otomotiv ve bankacılık sektörleri başta olmak üzere Fransa ile ekonomik ilişkilerinin çok önemli olduğunu ifade etmekte ve Türkiye ile Avrupa ekonomilerinin birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olabileceklerini söylemektedir. Türkiye’nin önemli bir pazar olmasının yanında Asya’ya giriş kapısı anlamında da çok stratejik bir ülke olduğunu vurgulayan Fransa’nın Dış Ticaret Danışmanları Ulusal Komitesi Türkiye Başkanı, AB’nin Türkiye ile yakın ekonomik ilişkiler kurması sayesinde başka ülkeler ve pazarlara da açılabileceğini anlatmaktadır. ABD ve Çin Halk Cumhuriyeti gibi dev ekonomiler karşısında iddialı olmak isteyen AB’nin Türkiye’nin önemini anlaması gerektiğini belirten Fransız iş insanı, kültürel anlamda da ilişkiler geliştirildikçe daha fazla yakınlaşmanın mümkün olduğunu düşünmektedir.
Gazeteci Barçın Yinanç, bu turdaki konuşmasına Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Türkiye-AB ilişkilerini tam üyelik perspektifinden ayrıştıran duruşuna şaşırdığını söyleyerek başlamakta; zira Macron’un daha önceki bir Twitter mesajında Türkiye’yi “Erdoğan’a oy verenler kadar oy vermeyenlerin de yaşadığı bir ülke” olarak öne çıkardığını hatırlatmaktadır. Bu noktada ABD’nin bazı açıklamaları ve politikalarıyla Türkiye ve dünyada tepki çeken Başkanı Donald Trump’ı örnek gösteren Yinanç, Erdoğan karşısında Avrupa’nın duruşunu da buna benzetmekte ve Avrupalı siyasetçilerin Türk halkının meşru temsilcisi olan Türk hükümetiyle Türk halkı arasında bir ayrıştırmaya giderek, Türk halkını kaybetmemeye çalışmaları gerektiğini vurgulamaktadır. Türkiye’ye Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri gibi asla sadece ekonomik menfaat temelinde yaklaşılmaması gerektiğini kaydeden Türk gazeteci, Türkiye’nin demokratik ilerlemesinin hem Ankara’nın ekonomik gelişimi, hem de Avrupa’nın istikrarı ve güvenliği açısından faydalı olacağını açıklamaya çalışmaktadır.
Bu noktada söz alan Jacques Maire, Fransa’daki Türk diyasporasının ve genel olarak Müslüman Fransızların sisteme entegrasyonu konusunun önemine dikkat çekmekte ve Türkiye-AB ve Türkiye-Fransa ilişkilerinin sadece bu tarafların birbirleriyle olan ilişkilerinden değil, iç dinamiklerden de fazlasıyla etkilendiğini söylemektedir. Fransa’nın son dönemde 1905 yasası ile düzenlenen laiklik uygulaması ve Müslümanların laik ve demokratik sisteme entegrasyonu konusunda çalıştığını hatırlatan konuşmacı, son olarak Türkiye’nin demokratik gerilemesinden memnun olmamalarına karşın Ankara ile ilişkileri geliştirmeye çalıştıklarını belli etmektedir.
Bahadır Kaleağası, son olarak Avrupa’da yükselen sağ popülist hareketlerin Türkiye ile ilişkilere etkisini değerlendirmekte ve AB’den uzaklaşan Türkiye’nin başka yönlere savrulabileceğini ve bunun hem Türkiye, hem de AB için olumsuz sonuçları olacağını vurgulamaktadır. Son dönemde Suriye, Irak ve Afganistan’dan Türkiye ve Avrupa’ya gelen büyük göç dalgası nedeniyle popülist partilerin etkili olmaya başladıklarını ifade eden konuşmacı, ayrıca Türkiye’nin Avrupa’nın bir parçası olduğunu ısrarla vurgulamaktadır. Türkiye’nin AB ile zıtlaşmasının Yunanistan için de riskli olduğunu kaydeden Kaleağası, örneğin Atina’nın Ege Sorunu’nu Türk-Yunan ilişkileri değil de, Türkiye-AB ilişkileri çerçevesinde değerlendirmesinin kendisi açısından daha avantajlı olacağını anlatmaktadır. Türkiye’nin AB ile göç ve güvenlik konularında işbirliği yapmaması durumunda başta Yunanistan olmak üzere Avrupa ülkelerinin bundan çok olumsuz etkileneceğini belirten TÜSİAD temsilcisi, ayrıca küreselleşen ve büyüyen dünyada AB’nin de Türkiye'yi iterek dünya sahnesinden geri çekilmemesi gerektiğini ifade etmekte ve bu anlamda AB’nin istikrarlı ve kendisiyle uyumlu bir Türkiye’ye ihtiyacı olduğunu söylemektedir.
Sonuçta, programın gayet faydalı ve öğretici olduğu ve bu programdan bazı mesajlar çıkarıldığı söylenebilir. Bu mesajlar ise; AB’nin ve Fransa’nın Türkiye’yi kaybetmek istemediği, ancak Türk hükümetinin son yıllardaki anti-demokratik uygulamalarından rahatsız oldukları ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi meselesinin yeni dönemde en temel konu olacağıdır.
